به گزارش روابط عمومی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری(خیرماندگار)، پنجاهمین نشست تخصصی خیر ماندگار با موضوع «بایسته‌های خیریه‌ها در عرصه محیط زیست»، دوشنبه 23 اسفندماه به همت پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری(خیرماندگار) و به شکل مجازی برگزار شد.
دکتر محمدصالح طیب‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و رئیس پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری(خیرماندگار) در این نشست با بیان مقدمه‌ای درباره وقف و نیکوکاری اظهار کرد: در فرهنگ اسلامی مفاهیمی همچون زکات، خمس، انفاق، صدقه، وقف، قربانی، نذر و … و گره‌خوردن آن با سبک زندگی مسلمانان سبب شد فعالیت‌های نیکوکارانه از صرف کمک‌کردن به نیازمندان خارج شده و کارکردهای گوناگون علمی، آموزشی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند. تأسیس هزاران مدرسه علمیه، راه‌اندازی مجتمع‌های بزرگ علمی و آموزشی مانند ربع رشیدی، احداث صدها کتابخانه، رصدخانه و مراکز پژوهشی، ساخت هزاران بیمارستان، آب‌انبار، کاروانسرا و … توسط خیرین و واقفان بی‌شک نقش بی‌بدیلی در رشد و شکل‌گیری تمدن اسلامی در قرون گذشته داشته است.
وی در ادامه گفت: نهاد وقف در ایران طی دو قرن اخیر فراز و فرودهای بسیاری داشته و متأسفانه دچار رکود شده است؛ دوران صفویه، دوران اوج و شکوفایی وقف بود، پس از آن، نادرشاه افشار یک تعرض جدی به نهاد وقف کرد که موجب تضعیف آن شد، بار دیگر در دوران قاجار این نهاد تقویت شد و در دوران رضاشاه بار دیگر با مشکل مواجه گردید. به موازات این افول و رکود وقف در ایران، الگوهای جدیدی از وقف و نیکوکاری در غرب شکل گرفت و با قدرت ادامه دارد؛ تا آنجا که برخی قرن 21 را قرن توسعه خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد نامیده‌اند. وجود عواملی همچون ناکارآمدی بخش دولتی و بخش خصوصی در ارائه خدمات اجتماعی، ضرورت وجاهت مردمی بنگاه‌های اقتصادی و دل‌زدگی از نظام سرمایه‌داری، در توجه روزافزون به خیریه‌ها و سمن‌ها مؤثر هستند.
رئیس پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری(خیرماندگار) اظهار کرد: بیش از 10 میلیون خیریه و مؤسسه مردم‌نهاد طی 30 سال اخیر در جهان شکل گرفته است. کشور هندوستان 3.4 میلیون و آمریکا حدود 1.5 میلیون مؤسسه خیریه و سازمان مردم‌نهاد دارند. کمیت و کیفیت خیریه‌ها و سمن‌ها در کشورمان بسیار قابلیت رشد دارند و ضرورت دارد که مباحث اولویت‌دار بپردازند. محیط زیست، امروز یکی از اولویت‌هاست اما تنها 5 درصد از خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد کشورمان در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کنند. در گذشته، مسئله محیط زیست مثل امروز دچار تنش نبوده، چون سبک زندگی بشر همراه با محیط زیست بوده ولی امروز نگاه اومانیستی موجب تخریب محیط زیست شده است. حاج آقای خاموشی ریاست محترم سازمان اوقاف، دغدغه محیط زیست دارند و شنیدم که در دو سال اخیر از تولید موتورهای برقی حمایت کرده‌اند. امیدوارم این حمایت و دغدغه نسبت به محیط زیست ادامه پیدا کند.
دکتر طیب‌نیا در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: از نظر شرع مقدس اسلام، دامنه نیکوکاری آنقدر وسیع است که همه عرصه‌های اجتماعی از جمله محیط زیست را شامل می‌شود. در کتب فقهی، وقف به دو نوع وقف عام و خاص تقسیم شده است. وقف عام یعنی وقفی که به منظور هدفی عام یا برای گروهی عام انجام می‌شود. وقف خاص نیز یعنی وقفی که به منظور هدفی خاص برای گروهی خاص صورت می‌گیرد. محیط زیست از ظرفیتی برخوردار است که هر دو نوع وقف عام و خاص می‌تواند به آن تعلق گیرد.
در ادامه این نشست، دکتر یعقوب حاجی‌زاده، استادتمام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به سخنرانی با موضوع «آلودگی هوا» پرداخت و اظهار کرد: سالانه 8 میلیون نفر در دنیا در اثر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند. در ایران حدود 23 هزارنفر بخاطر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند. 12 الی 15 درصد کل مرگ و میرها در اصفهان بخاطر آلودگی هواست.
وی افزود: کسی که انفاق می‌کند باید یک ارزیابی داشته باشد که به چه اولویت‌هایی وارد شود، باید مشکلات را بشناسیم و بر اساس آن وارد وقف شویم، آلاینده‌های زیست‌محیطی یک بحران جدی است و باید تقلیل پیدا کند، باید از مشکلات زیست‌محیطی پیشگیری کنیم، باید برای پیشگیری هزینه کنیم نه درمان. یکی از مضرات آلاینده‌ها جهش ژنتیکی است. میزان ابتلا به سرطان‌های مختلف طی سالیان اخیر در اصفهان دو برابر شده است. یکی از مهمترین فاکتورهای مرگ و میر در دنیا، آلودگی هواست. آلاینده‌های هوا موجب سرطان ریه، آسم، بیماری‌های مزمن ریوی و سکته قلبی می‌شوند. بنزن‌ها، دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها، مواد رادیواکتیو و بیوآیروسل‌ها از جمله مهمترین آلاینده‌های موجود در هوا هستند. هیچ دستگاهی در کشور برای سنجش دقیق این موارد نداریم. خیریه‌ها باید برای خریدن این تجهیزات پیش‌قدم شوند و دولت هم حمایت کند. طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از 30 میلیارد دلار و حدود دو و نیم درصد تولید ناخالص کشور ایران صرف مشکلات ناشی از آلودگی هوا می‌شود. تمام دنیا بر اتوموبیل‌های خود فیلتر دوده نصب می‌کنند اما در ایران، این کار را انجام نمی‌دهند.
دکتر حاجی‌زاده اظهار کرد: مواردی همچون: کمک به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی مثل کمک به توسعه اتوبوس‌های تندرو و خطوط مترو، کمک به ارتقای کیفیت سوخت، کمک به ارتقای دانش زیست‌محیطی و جلب مشارکت همگانی، کمک به نصب فیلتر دوده و مبدل‌های کاتالیستی در خودروها و کمک به نصب سیستم‌های تصفیه گاز در صنایع، زمینه‌هایی هستند که خیرین با ورود به آن می‌توانند به بهبود وضعیت محیط زیست و کاهش آلودگی هوا در کشور یاری رسانند.
در ادامه، دکتر اکبر قاضی‌فرد، استادتمام دانشگاه اصفهان به سخنرانی با موضوع «پسماندهای پزشکی، صنعتی و شهری» پرداخت و اظهار کرد: طبقه‌بندی پسماندهای پزشکی عبارت است از پسماندهای عادی و پسماندهای ویژه. پسماندهای عادی شامل زباله‌های آشپزخانه، آبدارخانه، قسمت مالی، ایستگاه‌های پرستاری و باغبانی است. پسماندهای ویژه نیز شامل پسماندهای عفونی، شیمیایی، نوک‌تیز و رادیواکتیو است که باید با نهایت دقت و با تجهیزات خاص، امحا شوند.
وی به تعریف پسماندهای شهری نیز اشاره کرد و گفت: دسته اول، موادی هستند که به راحتی تجزیه می‌شوند؛ مانند مواد غذایی و سبزیجات. دسته دوم، موادی هستند که به کندی تجزیه می‌شوند؛ مانند چوب، پارچه، فلزات، چرم و لاستیک. دسته سوم هم مواد غیر قابل تجزیه هستند مانند پلاستیک و فوم. بازیافت زباله شهری امروز یک بیزینس پرسود در دنیاست که می‌تواند منجر به اشتغال‌زایی و کاهش آلودگی هوا شود. صنایع مدرن دنیا به سمت تولید حداقلی زباله حرکت کرده‌اند، آن زباله را هم استفاده مجدد یا بازیافت می‌کنند و سعی می‌کنند با روش‌های مختلف از آن انرژی تولید کنند. بدترین انتخاب، دفن زباله است که موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شود.
دکتر قاضی‌فرد به پسماندهای صنعتی نیز اشاره داشت و بیان کرد: عدم آگاهی دقیق از نحوه مدیریت و استفاده مجدد از پسماندهای صنعتی به ویژه صنایع فولادی، و نیز کمبود کارخانه‌های بازیافت مشکلات بسیاری را برای کشور به وجود می‌‌آورد. برای مثال سالانه 60 میلیون تن پسماند از صنایع فولاد در اصفهان تولید می‌شود. در حال حاضر به ایجاد کارخانه‌های تخصصی در زمینه بازیافت و استفاده از پسماندهای فولادی ضرورت وجود دارد و خیرین می‌توانند نسبت به این دغدغه ورود پیدا کنند.
دکتر حامد یزدیان، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، دیگرسخنران این نشست بود که در سخنانی درباره وضعیت «منابع آب استان اصفهان» اظهار کرد: مدیریت منابع آب در حوضه زاینده‌رود با چالش مواجه روبروست و مسئله آب اصفهان بحث‌برانگیز شده است؛ شواهدی همچون اعتراض کشاورزان شرق اصفهان، شکستن لوله خط انتقال آب به یزد، استعفای دسته‌جمعی نمایندگان اصفهان، نامه‌های اعتراضی مسئولان و نمایندگان در تعطیل کردن بهشت‌آباد و … این تنش را تأیید می‌کند.
وی در ادامه گفت: قانون‌های فعلی هنوز مباحث مربوط به مالکیت آب را مشخص نکرده است. اختلاف دیدگاه بین مردم و حاکمیت و صاحبان حق‌آبه‌ها وجود دارد. برای مثال، برخی آب را مصداقی از انفال می‌دانند و برخی دیگر آن را از مشترکات عمومی. این مسئله نیز در بروز تنش آبی دخیل بوده است.
دکتر یزدیان اضافه کرد: از سوی دیگر، غلبه نگاه ابزاری به جای نگاه عقلانی در سطح برخی نهادها و ساختارها و عدم تعادل بین منابع و مصارف نیز به بروز تنش آبی دامن زده است. لذا به نظر می‌رسد خیرین و مؤسسات خیریه می‌توانند به سرمایه‌گذاری در عرصه مدیریت منابع آب وارد شوند و این معضل جدی را کنترل کنند. برای مثال خیرین می‌توانند زمین و آب را از کشاورز بخرند و آن را وقفِ احیای تالاب گاوخونی کنند. همچنین خیرین می‌توانند در حوزه صرفه‌جویی و اصلاح الگوی مصرف و بستن چاه‌های غیرمجاز مشارکت کنند.
دکتر مهرداد فرهادیان، رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان، آخرین سخنران پنجاهمین نشست تخصصی خیر ماندگار بود که در سخنانی با موضوع «کنترل آلودگی آب و بازیافت پساب» اظهار کرد: بیش از 100 شاخص کیفیت برای آب وجود دارد اما در حال حاضر، دستگاه‌های سنجش کیفیت آب در کشور نمی‌توانند همه این شاخص‌ها را به خوبی ارزیابی کنند. یکی از زمینه‌هایی که خیرین می‌توانند به آن ورود کنند، کمک به تأمین این تجهیزات است.
رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان با بیان اینکه هر متر مکعب فاضلاب، 40 متر مکعب آب آشامیدنی را آلوده می‌کند و به بیماری سرطان دامن می‌زند، گفت: کمتر از 5 درصد فاضلاب در کشور تصفیه می‌شود و سالانه بالغ بر 35 میلیارد متر مکعب فاضلاب به منابع آبی و محیط زیست وارد می‌شود؛ از خیرین درخواست دارم که به این حوزه وارد شوند. خیرین می‌توانند به سرمایه‌گذاری در حوزه تصفیه‌خانه فاضلاب همچون احداث تصفیه‌خانه و یا بروزرسانی تجهیزات تصفیه‌خانه‌ها وارد عمل شوند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.