بررسی فقهی حقوقی وقف پول

بررسی فقهی حقوقی وقف پول

پدیدآور: کاظم عزیزی اردهایی

چکیده:

سنت حسنه وقف همواره از جمله مباحث ثابت در کتب فقهی بوده و در طول سالیان متمادی منشاء اثرات بسیار ارزشمندی در عرصه های مختلف اجتماع بوده است، اگرچه اصل موضوع وقف مورد پذیرش بیشتر جوامع (تحت عناوین مختلف) بوده است . لیکن امروزه از مهمترین مسائل ، اختلاف در حوزه اموال وقفی است که ضرورت بازنگری در مسائل فقهی ، حقوقی و اقتـصادی آن بر کـسی پوشیـده نیست . از سـوی دیگر تعریف ارائـه شـده از سوی فقها و اندیشمندان شیعی و به پیروی از آنها در قانون مدنی مبنی بر« حبس عین مال » موجب شده است تا موضوع منحصر در اعیان شود، لیـکن با لحـاظ تحـولات اقـتصادی و اینکه امـروزه در عرصه‌های اقتـصادی، مـال معـانی بسـیار گسـترده‌تر از آنچه پیـش از این می‌دانسـتیم یافته است با چنین هدفی می توان اذعان داشت تحدید وقف به اعیان قابل بازنگری است و با توجه به مقتضیات زمان، تصور سنتی از ضرورت بقای مال در صورت استفاده نیزقابل بررسی و اصلاح است ، چراکه اصرار بر ماندگاری مال وقفی به صورت حفظ فیزیکی (اصل تابید) موجب شده است تا وقف اموال و دارایی های سیالی مانند پول با اشکال مواجه شود در حالیکه در بسیاری از کشورها ماندگاری وقف را در حفظ ارزش اقتصادی موقوفه می دانند و برای ترغیب خیرین به امر وقف وتسهیل آن سیاستهایی از جمله وضع مالیات سنگین بر ارث و معافیت مالیاتی موقوفات و نهادهای وقفی را در نظر می گیرند. شایان ذکر است در بررسی موضوعات دو عنصر زمان و مکان همواره مطمح نظر فقها و اندیشمندان اسلامی بوده و لحاظ همین دو عنصر موجبات تغییر در اصل یا موضوع حکم را در پی داشته است . در این پژوهش با اتکاء به روش گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای ، و روش توصیفی و تحلیلی با لحاظ عنصر زمان سعی شده است تا با بازنگری در تعریف وقف ، حوزه و گستره اموال وقفی افزایش یابد و ضمن بررسی شرایط مال موقوفه و ماهیت پول با رفع مشکلات و موانع مطروحه در این خصوص ، اولاً پول به عنوان مال در دایره موضوعات وقف قرار گیرد و ثانیاً به جای حفظ فیزیکی صرف ، با در نظر گرفتن حفظ ارزش اقتصادی موقوفه و لزوم جبران کاهش ارزش پول (به سبب تورم که خود نیز با ذکر ادله از موضوع ربا خارج خواهد شد) ، اشکال عدم بقاء پول ، بر طرف گردد . در نتیجه پول که امتیازات و کاربردهای ویژه ای را در عصر کنونی به خود اختصاص داده است به عنوان مال موقوفه ، در قالبهای مختلف و به فراخور نیازهای جامعه قابلیت انعطاف و کاربرد خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها: وقف،پول،مال،احکام،ترم ،کاهش ارزش پول،ربا

منبع:https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/