مدارس وقفی کرمان از دوره ی صفویه تا پهلوی اول

مدارس وقفی کرمان از دوره ی صفویه تا پهلوی اول

پدیدآور: زهره قطب الدینی بهرمان

چکیده

وقف با انگیزه‌ی نیکوکاری سابقه‌ی طولانی در تاریخ ایران دارد. نهاد وقف منشأ خدمات مذهبی، علمی و فرهنگی گردیده است. کرمان نیز از قدیم الایام به عنوان کانون سیاسی، علمی و فرهنگی در جنوب شرق ایران مطرح بوده است و به همین دلیل توجه به امر تعلیم وتربیت و ایجاد مراکز آموزشی مورد توجه قرار گرفته است. از دوران سلاجقه‌ی کرمان، توجه به امر وقف و موقوفات اهمیت یافته و از دوره‌های بعد بویژه از دوران صفویه توجه به موقوفات و به طور خاص موقوفات آموزشی توسعه یافت. بعد از روی کار آمدن سلسله‌ی صفویه، این خاندان با توجه به ویژگیهای مذهبی و صوفیانه، تحولات و دگرگونیهایی در زمینه‌های مختلف و از جمله مراکز علمی به وجود آوردند. در این راستا مساجد و مدارس متعددی برای ترویج علوم دینی در شهرهای مختلف و از جمله کرمان ساخته شد. در پی گسترش مدارس و مساجد، موقوفات مربوط به آنها نیز گسترش یافت و از درآمد همین موقوفات مواجب مدرسان، پیش نمازان، شهریه طلاب و هزینه‌ی نگهداری ساختمان پرداخت می‌شد. در دوره‌ی افشار، بنا به دلایل ضبط اوقاف، روند توسعه‌ی وقف متوقف گردید. در نتیجه عواملی که متأثر از پویایی دینی علما ـ تعلیم و تدریس و ساخت مدارس و … بود، نیز تضعیف شد. در دوره‌ی قاجار و پهلوی نیز روند وقف مورد توجه قرار گرفت و باعث افزایش تعداد مدارس و موقوفات آن شد. در همین راستا این رساله در نظر دارد که با توجه به آثار به جا مانده از دوران صفویه تا پهلوی اول، به مراکز علمی وقفی( مدارس وقفی) در دوره‌های مورد نظر بپردازد. لذا تأثیر متقابل وقف و آموزش را مورد ارزیابی قرار داده و سپس انگیزه واقفان مورد بررسی قرار می گیرد. به نظر می‌رسد در دوران مورد مطالعه، در هر دوره که ثبات سیاسی بیشتر و توجه به امور مذهبی در رأس توجه حاکمان قرار گرفته، روند توسعه‌ی وقف نیز افزایش یافته، که این باعث توسعه‌ی مدارس وقفی شده است و توسعه‌ی مدارس وقفی به رشد آموزش، افزایش تعداد طلبه در دوره‌های مختلف کمک کرده است. در دوره‌های مورد نظر واقفان از طبقات مختلف جامعه، از جمله دولتمردان، تاجران، بازاریان، زمین داران، روحانیون و مردم خیر بودند که توانستند بخشی از درآمدشان را صرف ایجاد مراکز آموزشی و به وقف آن بپردازند.

کلیدواژه‌ها: وقف،مدرسه،صفویه،پهلوی،کرمان

منبع:https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/