ماندگار شدن مال خیر

به گزارش از روابط عمومی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری‌ (خیرماندگار)، شصت‌و‌پنجمین نشست تخصصی خیر ماندگار با موضوع «چهار راه خیر ماندگار: وقف، حبس، صلح یا وصیت؟»،چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ ساعت ۱۰ در دانشگاه اصفهان، دانشکده الهیات و معارف اهل‌البیت (ع)، ساختمان پردیس، طبقه اول، سالن اجتماعات پردیس برگزار شد.

در این نشست دکتر داریوش کیوانی؛ نویسنده کتاب خیریه در مسیر قانون و عضو گروه پژوهشی مطالعات دینی و حقوقی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری به ایراد سخن پرداخت.

کیوانی گفت: محوریت مباحث بر این است که از قالب های قراردادی که در قانون وجود دارد چه قالبی می تواند مال خیّر را ماندگار کند و برکات آن در طی زمان جاری شود.

عضو گروه پژوهشی مطالعات دینی و حقوقی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری عنوان کرد: خیرّ برای آن که مال خود را ماندگار کند، یعنی وارد جریان ارث نشود و از دخل و تصرف اشخاص مختلف حقوقی خصوصی و دولتی و یا حقیقی مصون نگه دارد قصد وقف می کند.

وی با بیان این که در ذات عقد وقف، دوام شرط است گفت: همین امر سبب می شود آن مال حبس شده و جاودان شود و تعبیر بهتر این است که اقتضای جاودان شدن را پیدا می کند.

عضو گروه پژوهشی مطالعات دینی و حقوقی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری دلایلی مانند از بین رفتن عین موقوفه را سبب تغییر یا زوال و یا تبدیل به احسن شدن وقف دانست و گفت: نکته ای که همواره خیرّان را از این که به سمت عقد وقف بروند می ترساند دخالت نهادهای مختلف است.

وی اضافه کرد: ما باید بین این عناوین مقایسه کرده و ببینیم در واقع منافع و مضارّ هر یک از آنها چیست، لذا در وهله اول وقف، اقتضای ماندگار کردن را دارد و دومین بحث که در مورد وقف وجود دارد، این است که واقف با تعیین ناظری که خود انتخاب می کند و تا ابد ترتیب انتخاب آن را نیز می تواند پیش بینی کند به طور عملی اداره و نظارت موقوفه خود را از دخل و تصرف سایر اشخاص مصون نگه می دارد.

کیوانی با تاکید بر این که وقف نامه تا ابد غیرقابل تغییر است تصریح کرد: برخلاف اساسنامه شرکت های تجاری و موسسات خیریه، وقف نامه غیرقابل تغییر است و در مورد وقف یک قاعده کلی و فقهی وجود دارد که این قاعده از روایت امام حسن عسگری(ع) گرفته شده است.

وی خاطر نشان کرد: قانون وقف آن امری است که واقف مقرر می کند و علی القاعده دخل و تصرف یا سنگ اندازی در مسیر اراده واقف با حمایت های قضایی از جانب دیوان عدالت اداری و حمایت های حاکمیتی همراه است.

وی افزود: در برخی مجامع که به حوزه مسئولیت اجتماعی کارآفرینان اشاره کرده اند اظهار می دارند از قالب حبس استفاده کنیم، در حالی که عقد حبس که در قانون مدنی عنوان شده، خود جزء عقود معین است.

وی حبس را دو نوع کلی عنوان کرد و ادامه داد: هر مالی که برای موقوفات حبس شده در حکم موقوفات عامه است، اما مشخص نیست تمام مزایایی که برای وقف در نظر گرفته ایم را بتوانیم در این مورد جاری و ساری کنیم و همین امر را قانون گذار در مورد اموالی که وصیت می شوند نیز بیان کرده و آنها را در حکم موقوفات عامه قرار داده است، در عین حال حبس، مدت دار بوده و با بحث ماندگاری در تضاد است.

نویسنده کتاب خیریه در مسیر قانون هم چنین به مسئله صلح نیز اشاره کرد و گفت: در مورد صلح مال به یک موسسه خیریه و تاثیر آن بر ماندگاری کار خیر، در قیاس با وقف، امکان ضعیف تری دارد، زیرا مالی که در اختیار موسسه خیریه قرار می گیرد، می تواند از جهات مختلفی از ید موسسه خارج شود.

کیوانی تاکید کرد: با انحلال موسسات خیریه پیش بینی شده است که اموال آنها در اختیار یک نهاد دولتی قرار گیرد، فلذا با توجه به همین جهات، تشخیص می دهیم قالب وقف، مهم ترین قالب برای ماندگار کردن خیرات و حفاظت و حراست از آنها است.