نظام مرجعیت خیریه: موانع تحقق مرجعیت خیریه های سنتی-دینی در سطح نهادی

در این پژوهش تلاش می شود به کمک نظریه جنبش های اجتماعی و نظریه گروه های مرجع، نظام مرجعیت خیریه در سطح نهادی تحلیل شود. دوگانه ساختاری ای که مبنای تحلیل است، دوگانه سنت دینی و مدرنیته سکولار است. پیشتر بسیاری از پدیده های اجتماعی همچون آموزش، رسانه، حزب، سیاست، اقتصاد و… از این منظر تحلیل شده است. نتیجه ای که از این پژوهش به دست می آید این است که همچون دیگر پدیده های اجتماعی باید به فرایند سکولار یا عرفی شدن نهاد خیر و تاثیرش بر سکولار شدن سپهر اجتماعی توجه کرد. بر این اساس، نظام مرجعیت خیریه، بررسی و موانع شکل گیری و تداوم مرجعیت خیریه های سنتی-دینی بررسی می شود. این موانع در 5 مقوله دسته بندی شده اند: بوروکراتیزه شدن امر خیر، غفلت از روابط عمودی، فرامحلی شدن کار خیر، حاکمیتی شدن کارکردهای اجتماعی و صنعتی شدن کار خیر. ازآنجاکه نیروهای دین گرایی و سکولاریسم در جامعه ایران نهادینه شده اند، در آینده نیز با شکل های درهم تنیده ای از انگاره های دینی و سکولار از امر خیر روبرو خواهیم بود. اگرچه نفی این تکثر روا نیست، نمی توان نسبتی خنثی با آن داشت. ازاین رو لازم است تغییراتی در خیریه های دینی و فهم دینی از امر خیر صورت پذیرد که در این پژوهش توضیح داده می شود. مسیله مهم این است که بازسازی و توسعه نهاد خیر دینی بر پایهٔ منطق و ساختار درونی خودش و نیز در تداوم سنت تاریخی اش انجام شود.