پژوهشی بر نقش وقف در شکل گیری سیمای کالبدی شهر بیرجند (با تاکید بر حسینیه های عصر قاجار)

پژوهشی بر نقش وقف در شکل گیری سیمای کالبدی شهر بیرجند (با تاکید بر حسینیه های عصر قاجار)

پدیدآور: مرضیه فاریابی

چکیده:

وقف نوعی ایمان سنجی و ترازوی باورهای قلبی مردم در طول ادوار اسلامی محسوب می شود که در جامعه دینی ظهور و بروز معناداری می یابد. در شکل گیری شهرهای اسلامی عوامل چندی موثر بوده اند، از جمله عوامل مهمی که نقش بسزایی در شکل دهی به فضاهای شهری داشته اند اندیشه وقف است. از دیرباز بناهای وقفی از جمله تأسیسات و خدمات عمومی بخش عمده ای از بافت معماری شهرهای اسلامی را به خود اختصاص داده اند که با تأسیس آنها و با افزایش جمعیت سبب گسترش و عمران شهرها شده است. مطالب این پایان نامه که بر پایه مطالعات توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای تدوین یافته، در صدد این است تا اهمیت وقف و ابعاد گوناگون تأثیرگذاری کالبدی آن بر نحوه به وجود آمدن و گسترش شهرهای اسلامی و ساختار فضایی آن ها به خصوص در بافت تاریخی شهر بیرجند با تأکید بر فراوانی حسینیه ها بیان کند.یافته های پژوهش نشان می دهد در بافت تاریخی بیرجند، سازمان کالبدی از پیوند میان مرکز شهر و مراکز محلات از طریق فضاها و عناصر ارتباط دهنده مثل گذر اصلی و میدان به وجود آمده است. در مراکز محلات این شهر عناصر عام المنفعه ای چون حسینیه ها، تکایا، مساجد، آب انبارها، حمام ها و مدارس با فرآیندی متقابل، ارتباط فضایی مشخصی با سایر فضاهای شهر داشته اند که از میان این عناصر می توان نقش حسینیه ها را پر رنگ تر دانست. در واقع قرار گیری بناهای عام المنفعه بالاخص حسینیه ها در گذر اصلی و مرکز محلات، سبب شکل گیری سازمان فضایی این شهر و نوعی پیوستگی و ارتباط قوی فضایی میان آن ها شده است. می توان خاطر نشان نمود در ساختار واحدهای تشکیل دهنده اصلی شهر که از بناهای عام المنفعه تشکیل شده است، حسینیه ها جزو بناهای اصلی و هسته ای با مرکز ثقل فضایی و عناصر ویژه دیده می شوند که سهم بسزایی در شکل گیری و در نهایت گسترش شهر داشته است.

کلیدواژه‌ها: وقف،حسینیه،بیرجند،شکل گیری وتوسعه،بافت تاریخی

منبع:https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/