کارکرد نهاد وقف در همدان و ملایر در دوره قاجار
پدیدآور: لیلا فلاح
چکیده:
رساله حاضر، پژوهشی است که به بررسی نهاد وقف در شهرهای همدان و ملایر در دوره قاجار پرداخته است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با توجه به کمیت و کیفیت وقف‌نامه‌ها، از یک‌سوکارکردهای اجتماعی و فرهنگی- مذهبی نهاد وقف و از سوی دیگر تاثیر شرایط اجتماعی و اقتصادی این دو شهر در نهاد وقف در دوره زمانی مورد بحث تحت بررسی و تحلیل قرار گیرد. وقف‌نامه‌های موجود در بایگانی اداره اوقاف شهرهای همدان و ملایر، منابع اصلی مورد استفاده در این پژوهش هستند لذا با مطالعه و دسته‌بندی وقف‌نامه‌ها بر اساس سال، طبقات اجتماعی واقفان و مصارف اجتماعی و فرهنگی موقوفات و همچنین استفاده از منابع و ماخذ تاریخی جهت تکمیل داده‌های وقف‌نامه‌ها، به بررسی، تحلیل و نقد محتوای آن‌ها پرداخته شده است و نشان داده شده است که نوع موقوفات، کمیت و کیفیت وقف‌نامه‌ها و پایگاه اجتماعی واقفان بیانگر تاثیر شرایط اجتماعی و اقتصادی شهرها در نهاد وقف می‌باشند. نهاد وقف با اختصاص سهمی از منافع موقوفات به امور عمرانی و رفاهی (عام‌المنفعه) همچون وقف بر ایجاد و تعمیر پل‌ها، کاروانسراها، دارالشفاء و غیره در شهرها، دارای کارکردی اجتماعی بوده است. از سوی دیگر وقف بر مساجد، مدارس و مراسم مذهبی گویای کارکرد فرهنگی- مذهبی نهاد وقف بوده است. قرار داشتن همدان و ملایر در مسیر جاده مهمی که از یک سو به عتبات عالیات در عراق و از سوی دیگر به مشهد رضوی منتهی می‌شد و همچنین ساختار مذهبی این دو شهر سبب شده بود تا بخش اعظم موقوفات همدان و ملایر در دوره قاجار به مراسم مذهبی از قبیل تعزیه‌داری و روضه‌خوانی ائمه مخصوصاً سیدالشهدا (ع) و رسیدگی به زوار ایشان اختصاص یابد. از سوی دیگر شهر نوپای ملایر، که با موقوفات شیخ‌الملوک در اوایل دوره قاجار شکل گرفته بود،با موقوفات دیگری توسط حکام پس از وی توسعه یافت.
کلیدواژه‌ها: وقف،موقوف،سازمان اوقاف وامورخیریه،قاجاریه،ملایر،همدان،نهاد وقف،کارکرد اجتماعی،کارکرد فرهنگی،کارکرد مذهبی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.