امپراطوری خیریه¬های مردم¬نهاد در ایران و جهان و زمینه¬های فعالیت آن¬ها
محسن عبداله¬زاده1، ابوذر پرهیزکاری*2
1، 3 دکترای پزشکی عمومی، مدیر عامل شرکت دارویی بهستان پخش (سهامی خاص)
*2دکترای اقتصاد، مدیر آموزش و تعالی سازمانی شرکت بهستان پخش (سهامی خاص)
ایمیل نویسنده مسئول مکاتبات: Abozar.parhizkari@yahoo.com
چکیده:
سازمان¬ها یا موسسات خیریه مردم¬نهاد، به سازمان‌های غیرانتفاعی¬ای (Non-Profit Organization) اطلاق می‌شود که در راستای توسعه امور بشر دوستانه و بهبود سطح رفاه اجتماعی (فعالیتهای خیرخواهانه، آموزشی، مذهبی و یا سایر خدماتی که به منافع عمومی مربوط می‌شوند) به فعالیت می‌پردازند. از نظر مقررات مالیاتی و نحوه اعمال قوانین، خیریه‌ها نسبت به دیگر سازمان¬ها دارای اوضاع و احوال متفاوتی هستند. نکته قابل توجه این است که برخلاف سایر سازمان¬های دولتی و غیردولتی، درآمدی که از فعالیتهای خیریه به دست می‌آید، صرف منافع شخصی افراد سازمانی نمی‌شود؛ بلکه جهت انجام مجموعه فعالیت¬های خداپسندانه و نیکوکارانه تخصیص می¬یابد. گزارش‌های مالی برگرفته از موسسات خیریه (مانند بازپرداخت مالیات، درآمد حاصل از جمع‌آوری کمک‌های مالی، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات تحت مالکیت و یا درآمد حاصل از سرمایه¬گذاری¬ها) شاخص‌هایی برای ارزیابی اوضاع مالی این موسسات هستند. این اطلاعات می‌توانند وجهه مناسبی را برای موسسات خیره در جامعه به همراه داشته باشند که این موضوع به تداوم بهبود وضعیت مالی آن¬ها کمک شایانی می¬کند. سازمان‌های خیریه مردم¬نهاد اغلب به فعالیتهای بشردوستانه مانند کمک‌های مردمی متکی هستند. با توجه به اهمیت شکل¬گیری این نهادهای اجتماعی، در مطالعه حاضر ابتدا به معرفی مهم¬ترین موسسات خیریه در جهان و ایران پرداخته شد و در ادامه زمینه فعالیت آن¬ها به ویژه در بخش حفاظت از محیط¬زیست مورد بررسی قرار گرفت. بررسی¬ها حاکی از آن است که این بخش با سهم یک الی 6 درصدی از هزینه¬کرد نهادهای خیریه در کشورهای پیشرفته جهان، طی سال¬های اخیر مورد توجه بسیاری از این نهادهای قرار گرفته است.
کلمات کلیدی:
موسسات خیریه؛ رفاه اجتماعی؛ مسائل زیست¬محیطی؛ فعالیت¬های بشردوستانه.
مقدمه
خيريه (Charity) به عنوان یک مفهوم داوطلبانه و بشردوستي، به تضمين اجتماعي واقعي براي ايجاد و بر برپايي جمعيت¬هاي فراگير و انعطاف¬پذير كمك مي‌كند. این مفهوم که ذاتأ فرآیندی اجتماعی است مي‌تواند بدترين اثرات بحران‌هاي بشردوستانه را كاهش دهد و خدمات عمومي را در زمينه مراقبت‌هاي بهداشتي، آموزش، مسكن، حمايت از كودكان و خفظ محیط¬زیست تكميل كند. مفهوم خیریه پس از اجرایی شدن در سطح جامعه به پيشرفت فرهنگ، علم، ورزش و حفاظت از ميراث فرهنگي و طبيعي كمك مي‌كند، حقوق افراد محروم و بدون هيچ امتيازي را ترويج می¬نماید و پيام بشردوستي را در شرايط رویارویی با بحران و کمبودها گسترش مي‌دهد. با توجه به اهمیت موضوع خیریه، پنجم سپتامر هر سال (14 ام شهریور ماه) به مناسبت سالگرد فوت “مادر ترزا” از کلکته به عنوان “روز جهانی خیریه” نام¬گذاری شده است. اين فرد خيّر که موفق به دریافت جایزه صلح نوبل در سال 1979 شده بود، طی دوران زندگی خود فعاليت‌هاي بسیاری را براي مبارزه و غلبه بر فقر و تنگدستي انجام داد و امروز در جوامع بشری سمبل قابل احترامی از امور خیرخواهانه می¬باشد (مرادی و زندی، 1395).
تاریخچه سازمان¬های خیریه در جهان و ایران
تا اواسط قرن 18 میلادی، موسسات خیریه عمدتأ مبتنی بر اعتقادات مذهبی و کمک‌های اشخاص ثروتمند افراد نیازمند و فقیر به وجود می‌آمد. در دین اسلام و مسیحیت از ابتدا به انجام امور خیر توصیه شده است. همچنین در هندوئیسم و بودائیسم نیز این موضوع سابقه‌ای طولانی دارد. در قرون وسطی، مکان¬هایی برای اقامت و رسیدگی به افراد نیازمند و تنگ‌دست در سراسر اروپا به وجود آمد؛ اتلستن پادشاه انگلستان که بین سال‌های 924 تا 939 حکومت می‌کرد، نخستین کسی بود که این مکان را به وجود آورد. در عصر روشنگری، فعالیتهای خیرخواهانه و بشردوستانه میان انجمن‌های داوطلبانه و خیرخواهانه، به یک عمل فرهنگی فراگیر تبدیل شد. جوامع مختلف و انجمن نجیب¬زادگان، شکوفایی را در انگلستان شروع کردند و افراد ثروتمند نسبت به افراد محروم رفتار نیکوکارانه‌ای داشتند. جوناس هانوی یکی دیگر از شخصیت¬های برجسته عصر روشنگری است که انجمنی را در سال 1756 به عنوان اولین موسسه خیریه نظامی تأسیس نمود و برای استخدام سربازان نیروی دریایی تا سال 1763 بیش از 10 هزار نفر را استخدام کرد. توماس رابرت مالتوس اقتصاددان سیاسی، یکی دیگر از شخصیت¬هایی بود که اوایل قرن هجدهم از ناتوانی در زمینه‌های اقتصادی و رسیدگی به افراد تنگ‌دست همواره انتقاد می‌کرد و پیشنهاد داد که خیریه را باید به‌طور کامل به بخش خصوصی واگذار کرد. انجمن کارگری که توسط شفتس بری در انگلستان در سال 1830 رهبری می‌شد، با هدف بهبود شرایط طبقه کارگر شکل گرفته بود. اکتاویا هیل و جان راسکین شخصیت‌های برجسته‌ای در توسعه مسکن همگانی طی اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم بودند. در طول قرن نوزدهم سازمان‌های خیریه برای کاهش اوضاع وخیم طبقه کارگر در روستاها شکل گرفتند. در قرن بیستم نیز سازمان‌های خیریه بین¬المللی مانند آکسفام تأسیس شدند، همچنین فعالیت سازمان عفو بین¬الملل گسترش یافت و سازمان‌های بزرگ و چندملیتی دیگری با بودجه‌های بسیار هنگفت به وجود آمدند (گیلک حکیم آبادی، 1390).
ایرانیان در زمان اقوام آریایی به پیروی از كیش و آیین خود به انجام كارهای نیك چون آبادانی و دستگیری مستمندان توجه بسیار داشته‌اند و طبعاً دارای موقوفات و نذورات بسیاری برای نگهداری معابد و آتشكده‌های خود بوده‌اند. پاره‌ای از آن¬ها در بعضی از شهرهای ایران نظیر یزد و كرمان، هنوز در بین زرتشتیان باقی و دایر است. تاریخ ایران گواه آن است که دست¬گیری از مستمندان و انجام امور خیریه در دوره¬های متعددی چون طاهریان، صفاریان و سامانیان، آل بویه، سلجوقیان و ایلخانی و دوره¬های پس از آن تا شرایط کنونی همواره برقرار بوده است. در ایران از زمان¬های دور اکثریت مدارس و مکتب¬خانه¬ها بر بنیاد موقوفات اداره می¬گردید. تشکیل نهادهای موقوفی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و پس از پیروزی انقلاب مشروطه تاکنون ادامه¬دار بوده است (امین، 1395).
سازمان¬های خیریه عمومی و خصوصی
سازمان¬ها یا موسسات خیریه (Charitable Organization) نوعی فعالیت یا کسب و کار اجتماعی را دنبال می¬نمایند که معمولاً نهادی مردمی را شامل می¬شوند و به طور غیر انتفاعی در جهت رسیدگی به مشکلات مختلف جامعه گام بر می¬دارند. این نوع کسب و کار به فعالیت یک موسسه خیریه و یا یک بنیاد مردم¬نهاد که ممکن است به شکل دولتی و یا خصوصی فعالیت نماید، اشاره می¬کند. این موسسات عمدتاً به فعالیت¬های مذهبی، آموزشی و یا سایر فعالیت¬های مرتبط با منافع عمومی و بشر دوستانه می¬پردازند. قوانین هر موسسه خیریه بسته به این که در چه کشوری فعالیت می¬کند، ممکن است متفاوت باشد. بنابراین قوانین و مفاد مالیاتی مرتبط با آن¬ها هم بستگی به قوانین کشوری دارد که در آن فعالیت می¬کنند. ضوابط واجد شرایط بودن برای یک سازمان یا موسسه در راستای پرداختن به امور خیریه از منطقه یا کشوری به منطقه یا کشور دیگر متفاوت می¬باشد و الزامات مورد نیاز جهت اخذ مجوز فعالیت¬های خیریه برای یک موسسه تا حد زیادی بستگی به محل یا موقعیت استقرار و شکل¬گیری آن دارد. هر موسسه خیره می-بایست پس از اخذ مجوزهای مقدماتی دقیقاً منطبق با قوانین مالیاتی کشور خود عمل نمایند و حیطه فعالیت آن به طور مشخص، منطبق با مجوز اخذ شده باشد. بر این اساس، موسسات خیریه در دو حالت اقدام به فعالیت¬های خیرخواهانه و بشردوستانه می¬نمایند:
موسسات خیریه غیردولتی یا خصوصی (Non-governmental charities organization): موسساتی هستند که فعالیت¬های بشر دوستانه خود را به شکل خصوصی به انجام می¬رسانند. این نوع از موسسات منابع مالی و سرمایه اصلی موردنیاز جهت تحقق اهداف خود را از طریق یک شرکت، خانواده، فرد و یا هر نوع منابع مالی شخصی تأمین می¬نمایند و در صورت گسترش فعالیت¬هایشان به جمع¬آوری کمک¬های مردمی با اهداف گوناگون و در جهت اجرای کمپین¬های مختلف خیریه اقدام می¬نمایند.
موسسات خیریه دولتی یا عمومی (Governmental charities organization): بنیادهای خیریه دولتی معمولاً از طرف دولت حمایت¬های مالی دریافت می‌کنند و در بسیاری از موارد موسسات خیریه خصوصی و مردم نیز به این بنیادها کمک مالی ارائه می¬دهند. موسسات خیریه دولتی به دنبال کمک¬های عمومی هستند و به ارائه خدمات اجتماعی می¬پردازند. از جمله موسسات خیریه دولتی در دنیا می¬توان به انجمن سرطان آمریکا، بنیاد کودکان ایدز الیزابت گلاسر و صندوق جهانی حیات وحش اشاره نمود (Charity Navigator, 2019).
تجربه کشورهای بزرگ دنیا در زمینه امور خیریه
براساس گزارشات اخیر بنیاد بین¬المللی آکسفام (2019) در مجموع حدود 250 هزار بنیاد خیریه در 38 کشور مختلف جهان شناسایی شده است که حدود 72 درصد آن¬ها در 25 سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. همچنین، گزارشات حاکی از آن است که بیش از 154 هزار نهاد بشردوستانه در کشورهای اروپایی فعالیت دارند؛ از این رو قاره اروپا بیشترین میزان تمرکز موسسات و نهادهای خیریه را در جهان به خود اختصاص داده است. تجربه این کشورها در زمینه حمایت¬های مالیاتی از امور خیریه توسط افراد و سازمان¬ها تا حدودی متفاوت است. در اینجا برخی از کشورهای بزرگ دنیا که در زمینه حمایت¬های مالی و امور خیریه فعالیت¬های گسترده¬ای دارند مورد ارزیابی قرار گرفته¬اند (Charles, 2011; McGrath, 2014).
– آمریکا:
تاريخ انگيزه¬هاي مالياتي براي امور خيريه به صورت كسركردن كمك¬هاي خيريه از ويژگي¬های باسابقه در ماليات بر درآمد افراد در آمريكا اسـت. ايـن انگيزه اولين بار در سال 1917 پس از شروع ماليات بر درآمد مدرن ايجاد شد. در طی جنگ جهـاني دوم كـه ماليات بـر درآمد شامل سه چهارم جمعيت آمريكا بود، كسورات استاندارد به صورت انتخابي براي مؤديـان برقرار شد. سپس اين قانون به مؤدياني محدود شد كه كسورات مالياتي جزء به جزء را انتخاب مي¬كردند. در قوانين آمريكا سه نوع كسورات براي كمك¬هاي خيريه در سطح فدرال است. اين سه نوع كسورات در زمينه ماليات بر درآمد، ماليات بر املاک و ماليات بر هدایا اعمال مي¬شود. اگرچه که در شرایط کنونی بیشترین تمرکز نهادهای خیریه در کشورهای اروپایی است، دارایی این موسسات در کشور آمریکا، بیش از سایر کشورهای پیشرفته دنیا است. در سال 2018، میزان دارایی موسسات خیریه در امریکا، حدود 890 میلیارد دلار اعلام شده که این کشور را در رتبه اول ثروتمندترین موسسات خیریه در جهان قرار داده است. میزان قابل‌توجهی از دارایی موسسات خیره آمریکا، توسط کمک‌های مردمی و انسان‌دوستانه تأمین می‌شود و بخشی از آن را نیز، دولت در قالب کمک‌های مالی (با معافیت¬های مالی) تأمین می‌کند.
– هلند:
تاریخچه بخش غیرانتفاعی در هلند، مانند بسیاری از کشورهای اروپایی غربی، به قرون وسطی برمی¬گردد. ریشه نهادی بخش غیرانتفاعی توسط فعالیت¬های خیرخواهانه کلیساها، گروه¬ها و اتحادیه صنفی می¬باشد. در دوره قبل از مدرن، انسان¬دوستی عمدتاً یک موضوع مربوط به کلیساها و چندی از افراد ثروتمند بود. نقـــش دولت محلی در زمینه¬های خیریه محدود بود. سازمان¬های غیرانتفاعی پیش مدرن عمدتاً در راستای کمک به مستمندان، مراقبت¬های بهداشتی، آموزش و پرورش و اغلب در همین حوزه¬ها فعالیت می-کردند. انجمن بین¬المللی سازمان¬های جمع¬آوری¬کننده کمک مالی در سال 1958 به عنوان یک انجمن بین¬المللی از سازمان¬های نظارت¬کننده بر سازمان‌های خیریه هلند تأسیس شد که یکی از نهادهای تسهیل¬گر در حوزه وقف و امور خیریه این کشور است. این انجمن دارای استانداردها و دستورالعمل¬هایی است که سازمان¬های خیریه که توسط اعضای این انجمن نظارت می¬شوند، موظف به پیروی از دستورالعمل¬های داده شده هستند. در سال 2013 حدود 5/4 میلیارد یورو برای اهداف خیرخواهانه در سازمان¬های خیریه کشور هلند اختصاص داده شـــده است. این روند دشد مساعدی را داشته ، به طوری که در سال 2018، میزان دارایی نهادهای بشردوستانه در این کشور حدود 108 میلیارد دلار اعلام شده است. بر این اساس، هرچند دارایی موسسات بشردوستانه هلند، اختلاف بسیاری با دارایی موسسات خیریه در آمریکا دارد، اما پس از آن در جایگاه دوم قرار گرفته است.
– آلمان:
در کشور آلمان، خیریه به صورت قانونی تعریف نشده است و تنها با توجه به قوانین مالیاتی قابل تمایز است. مفهوم خیریه در بخشی با عنوان “اهداف ممتاز مالیاتی ” در قانون عمومی در 18 پاراگراف بیان شده است. از جمله وجوه تمایز سازمان¬های خیریه و سازمان-های غیرانتفاعی غیرخیریه، امکان صدور رسید کسر مالیات برای اهداکنندگان است که انگیزه خیرین برای کمک به این سازمان¬ها را افزایش می¬دهد. در قانون عمومی، کسر مالیات برای افراد نیکوکاری که در زمینه¬های “پژوهش، هنر و مساعدت به افراد نیازمند” کمک می¬کنند، معادل حداکثر 10 درصد از درآمد مشمول مالیات آن¬ها و برای افرادی که در سایر زمینه¬ها کمک می¬کنند، معادل پنج درصد منظور شده استو طی دهه¬های اخیر، سه شکل حقوقی انجمن، بنیاد و شرکت با مسئولیت محدود، در مورد سازمان¬های غیرانتفاعی و خیریه¬ها در کشور آلمان قابل ثبت است. انجمن¬های ثبت شده غیرانتفاعی بیشترین شکل نهادهای فعال مدنی را تشکیل می¬دهند. نهادهای خیریه بزرگ¬تر معمولاً به شکل بنیاد یا شرکت‌های با مسئولیت محدود در این کشور وجود دارند. سنت کمک¬های خیرخواهانه و بشر دوستانه از دیرباز در آلمان وجود داشته است. امروزه، در این کشور تأمین مالی نیروهای اصلی اقتصادی و بخش قابل توجهی از زندگی اجتماعی و بهبود آن بر عهده سازمان‌های خیریه است. بر اساس آمار “موسسه مرکزی آلمان برای مسائل اجتماعی” امروزه حدود 19 هزار بنیاد، 20 هزار شرکت خیریه و 600 هزار انجمن در آلمان وجود دارد و به همین علت این کشور را در اقصی¬نقاط دنیا به عنوان “سرزمین انجمن¬های خیریه” می¬شناسند. براساس آمار موجود در سال 2010 حدود بیش از 478/1 میلیارد یورو برای سازمان¬ها و انجمن¬های خیریه در کشور آلمان تخصیص یافته است. این میزان در سال 2018 به حدود 2/92 میلیارد دلار افزایش یافته است که نشان از توجه و اهمیت ویژه به نهادهای خیریه در این کشور توسط مسئولان و عموم مردم است. از این میزان، بیشترین سهم آن در حدود 8/49 درصد برای فعالیت¬های اجتماعی (کاهش فقر، افزایش رفاه اجتماعی، افزایش امنیت و …) تخصیص یافته است، حفظ محیط¬زیست با بیش از 32 درصد بخش دیگری از هزینه¬های مربوط به امور خیریه را به خود اختصاص داده است، بخش¬های هنر و فرهنگ، آموزش و پژوهش نیز بخش دیگری از سرمایه¬گذاری¬های امور خیریه (در حدود 18 درصد) را در این کشور دارا می¬باشند.
– سوئیس:
هیچ مفهوم قانونی از خیریه، تحت قانون در کشور سوئیس وجود ندارد و خیریه طبق قانون مالیات به صورت عام¬المنفعه تعریف می-شود. همچنین، منابع اصلی قانون سوئیس در ارتباط با بنیاد و انجمن¬ها در قانون مدنی است. سازمان¬ها و انجمن¬های خیریه نقش مهمی در سوئیس بازی می¬کنند و حامل بخش انسان¬دوستانه در این کشور می¬باشند. در سوئیس، سازمان¬های خیریه در قرون وسطی پدید آمده است. در این کشور، سازمان¬های خیریه اساسأ ریشه در دین مسیحیت دارند و به ویژه در ایجاد و پشتیبانی از بیمارستان¬ها و یتیم¬خانه¬ها فعالیت¬های چشمگیری دارند. در سال 2013 حدود 76 هزار انجمن و 12 هزار بنیاد عام¬المنفعه در کشور سوئیس وجود داشته¬اند که با اهداف انسان¬دوستانه، حفظ محیط¬زیست و حمایت از حیوانات فعالیت داشته¬اند. در سال 2018 تعداد انجمن¬های خیریه در این کشور به بیش از 80 هزار انجمن و 14 هزار موسسه عام¬المنفعه افزایش یافته است. اگرچه که سوئیس، یکی از کشورهای ثروتمند در جهان شناخته می‌شود، اما طبق آمارهای اعلام شده، حدود 6/6 درصد از جمعیت این کشور، زیر خط فقر زندگی می‌کنند. بر اساس آمار موسسه لندمارک، درآمد موسسات خیریه کشور سوئیس در سال 2018، حدود 8/87 میلیارد دلار اعلام شده است. از این رو، در فهرست دارایی‌های نهادهای بشردوستانه در جهان، سوئیس در جایگاه چهارم قرار گرفته است.
– انگلستان:
تاريخ استثناء كردن امور خيريه از نظام عمومي ماليات¬ها در انگلستان بـه دوره اليزابـت اول در سال 1601 برمي¬گردد. تا سال 2000 تخفيف مالياتي بر اسناد كمك¬هاي خيريه اصلي¬ترين مكانيسم بوده است. در قوانين مالياتي فعلي انگلستان تخفيف¬هاي مالياتي مختلفي بابت كمك¬هاي خيريه براي خيرين در نظر گرفته شده است. اين قوانين مالياتي، تخفيف مالياتي بابت كمك¬هاي خيريه را از طریق ماليات بـر درآمـد، ماليات بر عايدات سرمايه و ماليات بر ارث ارائه مي¬كنند. در این کشور يكي از كسورات مالياتي مربوط به امور خيريه است. مردم به دو روش كمك به صورت هديه و روش ليست دستمزد مي¬توانند به سازمان¬هاي خيريه معاف از ماليات پول بپردازند. قانون ضد اجتناب در انگلستان از تاريخ 22 مارس 2006 وضع شد تا معافيت مالياتي سازمان¬های خيريه در معاملات خاصي که خیرین دارند، به وجود آید. اين معاملات به فرد كمك¬كننده امكان مي¬دهد تا مقاديري از هداياي خود (به صورت نقدي و يا غير نقدي) را که از سازمان خيريه بيـرون می¬آورند، نامحدود سازد. هر معامله‌اي كه مشمول اين قانون تلقي شود به عنوان مخارج غيرخيريه¬اي سازمان خيريه لحاظ مي¬شود. طبق گزارش ارائه شده در سال 2018، دارایی موسسات خیریه در بریتانیا حدود 2/84 میلیارد دلار اعلام شده است. این در حالی است که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و بحران‌های اقتصادی، گریبان نهادهای بشردوستانه را نیز گرفته است. دولت بریتانیا به بهانه مبارزه با مالیات‌گریزی ثروتمندان بریتانیایی از طریق موسسات خیریه، قصد دارد تا مالیات خیریه‌ها را افزایش دهد.
– کانادا:
ايده تشويق كمك¬هاي خيريه از طريق انگيزه¬هاي ماليات بر درآمد در كانادا در خلال جنگ جهاني اول پديدار شد. قانون ماليات بر درآمد كانادا در سال 1917 كسورات نامحدودي را براي كمك به صندوق ميهن¬دوستي و صليب سرخ تصويب كرد. در سال 1930 اولين كسورات بابت كمك¬هاي داراي رسيد به عموم سازمان¬هاي خيريه قانوني شد و تا 10 درصد درآمد خالص مشمول ماليات مقرر گرديد. منطق تصويب نظام كسورات عمومي در كانادا در خلال هجوم بحران بزرگ در دهه 1920 اين بود كه روشي را از طرف دولت براي ايجاد انگيزه در مردم براي كمك به سازمان¬هاي خيريه خصوصي فراهم كند تا اين كه به ايفاء مسئوليت سنگين ايالت¬ها بدون اين كه دولت مركزي درگير شود، كمك کند. سال 1967 در نتيجه ايجاد يك سيستم مركزي ثبت سازمان¬هاي خيريه با اين پيامد كـه تنها كسورات شامل كمك به سازمان¬هاي خيريه ثبت شده مي¬شود، نقطه عطفي در قوانين مربوط بـه امور خیریه بود.
– فرانسه:
استفاده از انگيزه مالياتي نسبت به كمك¬هاي خيريه در فرانسه از سال 1954 آغاز شده، اما به طور چشم¬گيري در طول زمان اصلاح شده است. مكانيسم كسورات اوليه كه از درآمد مشـمول ماليات كسر مي¬شود، در سال 1989 جاي خود را به يك اعتبار مالياتي غيرقابل بازپرداخت بـا نـرخ 40 درصد داد. مفهوم غيرقابل بازپرداخت به اين معناست كه كسورات نمي¬تواند از ميزان بدهي ماليات بـر درآمد خانوارهاي مشمول ماليات بيشتر باشد. همچنين، خانوارهاي غيرمشمول هرگز نمي¬توانند از ايـن انگيزه مالياتي استفاده نمایند. از دهه 1980 دولت فرانسه راهبردهاي متفاوتي را براي افزايش انسان¬دوستي خصوصي به كار بست. دولت پس از ساده¬سازي قانون براي بنيادهاي خيريه خصوصي اصلاحات عمده¬ای را جهت تغيير انگيزه¬هاي مالياتي براي كمك¬هاي خيريه انجام داد. در فرانسه همچنين هدايا تا سقف 20 درصد درآمد مشمول ماليات قابل كسر شدن هستند. بعلاوه از سال 2003 اگر ميزان هدايا از سقف تجاوز كند، گزارش آن مي¬تواند در پنج سال آينده پخش شود. از نكات قابل توجه ديگر اين است كه نرخ اعتبار مالياتي براي هداياي خاص مثلاً تهيه غذا يا وسايل آسايش افراد فقير به 75 درصد مي¬رسد.
– ترکیه:
مطابق گزارش بانك جهاني درباره عدالت اجتماعي در تركيه، نوع¬دوستي ريشـه عميق در عمل بـه سنت اسلامي آنان داشته و موجب تقويت وظيفه كمك به فقراء و ضـعف¬هـاي جامعـه شده است. مردم تركيه بيشتر مايل هستند که به طـور مستقيم بـه فقراء كمك كنند تا سازمان¬هاي مدني. فقدان مكانيسم¬هاي تشويق و تسهيل كمك¬هاي نوع¬دوستانه سازماني شده و فقدان انگيزه¬هاي مالياتي از دلايل مهم اين امر است. امتيازات مالياتي جهت تخصیص به امور خیریه، به صورت كسورات مالياتي و محدود تا 5 درصد درآمد در کشور تركيه وجود دارد. البته تنها سازمان¬هاي مدني ارائه¬كننده خدمات عمومي مي¬توانند براي خیرین كسورات ماليـاتي درخواست نمایند. دولت ترکیه به طور کامل نظارت و اداره اقسام مختلف اوقاف را بر عهده داشته و همه تحت “مدیریت اوقاف دولتی” یا ” اداره کل اوقاف نخست¬وزیری ترکیه” قرار دارند. در مورد اداره اوقاف ترکیه، این موارد قابل ملاحظه است. اوقاف از دولت عثمانی، به دولت جمهوری ترکیه، بعد از چندین تحول تاریخی منتقل گردیده است. براساس آخرین گزارشات موجود، دارایی¬های موسسات خیریه در کشور ترکیه در سال 2018 بالغ بر 20 میلیارد دلار بوده است.
شکل 2، وضعیت دارایی موسسات و انجمن¬های خیریه را در کشورهای بزرگ و پیشرفته دنیا نشان می¬دهد. جدول 1 نیز سقف کمک¬های خیریه واجد شرایط در کشورهای مختلف جهان را براساس قانون مدنی نشان می¬دهد.
شکل 2- کشورهایی با بیشترین دارایی خیریه¬ها در سال 2018 (برحسب میلیارد دلار)
جدول 1- سقف کمک¬های واجد شرایط در کشورهای پیشرفته جهان براساس قانون مدنی موجود
بدون سقف سقف بالا سقف پایین بدون انگیزه قیمتی
استرالیا
ایران
انگلستان بلژیک (10 % درآمد)
کانادا (60 % درآمد)
فرانسه (20 % درآمد)
آلمان (5 % درآمد)
یونان (10 % درآمد)
ایتالیا (13 % درآمد)
ژاپن (25 % درآمد)
هلند (10 % درآمد)
پرتغال (15 % درآمد)
اسپانیا (10 % درآمد)
سوئیس (10 % درآمد)
آمریکا (50 % درآمد)
دانمارک (5000 DRR)
نیوزیلند (630 NZD)
نروژ (6000 NOK)
اتریش
فنلاند
سوئد
Reference: Erin Duffin, 2019
طبق بررسی‌های موسسه لندمارک، دارایی موسسات خیریه در کشورهایی چون فرانسه، اسپانیا و ترکیه در سال 2018 حدود 20 تا 30 میلیارد دلار اعلام شده است. موسسات و انجمن¬های خیریه در چین نیز، با درآمدی معادل 2/14 میلیارد دلار، در آخر فهرست نهادهای بشردوستانه ثروتمند در جهان قرار دارند. این در حالی است که با توجه به جمعیت چین، به‌نظر می‌رسد که دارایی و شمار موسسات مردم‌نهاد و انجمن‌های خیریه در این کشور بیشتر باشد. البته در بسیاری از گزارش‌ها گفته شده که کمک‌های خیریه در چین، به‌صورت قرضی در حال افزایش است. در طول چندسال گذشته در کشور چین، تعدادی از موسسات خیریه و موسسات اهدای بیت کوین مورد بررسی قرار گرفته¬اند که شامل چندین سازمان مانند صلیب سرخ، نجات کودکان و بنیاد مرزهای الکترونیکی هستند. به طور کلی، بررسی¬ها حاکی از آن است که متاسفانه کشورهای اسلامی علی¬رغم ظرفیت بالای دینی و فرهنگی در این زمینه (خیریه) اقدامات قابل مقایسه¬ای با کشورهای پیشرفته و بزرگ دنیا نداشته¬اند (Charles, 2011; McGrath, 2014).
سازمان¬های خیریه پیشرو در جهان و ایران
در مسیر مبارزه با فقر، افزایش رفاه اجتماعی، حفاظت از محیط¬زیست و اجرای پروژه‌های عام‌المنفعه، دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی به کمک سازمان‌های مردم‌نهاد یا سازمان‌های غیرانتفاعی که به دنبال سودآوری نیستند، فعالیت¬های گسترده¬ای را در سطح جهان انجام داده¬اند. این سازمان‌ها اغلب فعالیت‌هایی توسعه‌ای و انسان‌دوستانه را در نقاط مختلف دنیا هدایت می‌کنند. برخی از مهم-ترین این موسسات و انجمن¬ها در جدول 2 ارائه شده¬اند:
جدول 2- مهم¬ترین موسسات و انجمن¬های خیریه پیشرو در جهان و سطح فعالیت آن¬ها
نام انجمن، بنیاد
یا موسسه خیره سال آغاز فعالیت کشور نوع فعالیت یا خدمات ارائه شده
از طرف موسسات خیریه
سازمان آکسفام (Oxfam) 1942 آمریکا – مبارزه با فقر و بهبود شرایط
بنیاد بین‌المللی کر (Care International) 1945 آمریکا – آموزش، رفاه اجتماعی و طرح¬های بهداشتی
بنیاد خیریه بیل و ملیندا گیتس 2000 آمریکا – افزایش تندرستی و کاهش فقر در جامعه
بانک گرامین (Grameen Bank) 1976 بنگلادش – اعطای کمک¬های مالی جهت کاهش فقر
سازمان خیریه نجات کودکان 1918 انگلیس – افزایش سطح کیفی زندگی برای کودکان
صندوق خیریه Scholarship America 1958 آمریکا – تأمین هزینه‌های تحصیلی برای دانشجویان
صندوق خیریه Action Against Hunger 2000 کنیا – نجات کودکان در خطر مرگ در زمان قحطی
صندوق Conservation International 2001 برزیل – حفظ، نگهداری و صیانت از محیط‌زیست
موسسه خیریه Americares 1975 آمریکا – تأمین تجهیزات پزشکی برای بیماران نیازمند
موسسه International Direct Relief 1982 کالیفرنیا – کمک به افراد حادثه دیده در بلایای طبیعی
موسسه خیریه Matthew25 1990 نیکاراگوئه – کمک و حمایت از مردم نیازمند و فقیر
خیریه پزشکی کاتولیکCMMB 1912 نیویورک – حمایت مالی جهت تأمین نیازهای دارویی
شورای پناهندگان دانمارک 1956 دانمارک – کمک¬های بین‌المللی در کشورهای جنگ¬زده
بنیاد کلینتون (Clinton Foundation) 2009 آمریکا – امنیت بهداشتی و توانمندسازی اقتصادی
صندوق کودکان ملل متحد (UNICEF) 1946 نیویورک – پیشرفت سلامت و رفاه کودکان
در ایران نیز، تعداد زیادی موسسه خیریه فعالیت دارند و خدمات بسیار با ارزشی را ارائه می¬دهند. در اینجا چند مورد از برترین موسسه¬های خیریه فعال در کشور معرفی می¬گردند (مرادی، م. و زندی، 1395؛ امین؛ 1395).
– موسسه خیریه محک: موسسه محک به عنوان یکی از برترین موسسات خیریه ایران شناخته می¬شود که در زمینه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان فعالیت دارد. این موسسه به قدری با ارزش می¬باشد که یک برند ایرانی بسیار موفق نیز محسوب می¬شود. ایده تأسیس این موسسه توسط بنیان¬گذار آن”سعیده قدس” از ابتلای فرزندش به بیماری سرطان سرچشمه گرفته است. محک در میان دیگر موسسات خیریه ایران از جاه¬طلبی بیشتری برخوردار است و در گسترش مهربانی و کارهای خیر موفق واقع شده است. این موسسه بر اساس آخرین آمار موجود، حامی بیش از 30 هزار کودک و نوزاد مبتلا به بیماری سرطان بوده است.
– انجمن ام اس ایران: انجمن مولتیپل اسکلروز ایران که به عنوان انجمن ام اس ایران نیز شناخته می¬شود، یک موسسه خیریه است که در زمینه یاری¬رسانی و حمایت از بیماران ام اس فعالیت دارد. انجمن ام اس ایران در اسفند ماه 1378 فعالیت خود را رسماً آغاز کرده است و تاکنون به صورت پیوسته فعالیت خود را ادامه داده است. این انجمن به واسطه همکاری گروهی از پزشکان متخصص، بیماران و خانواده بیماران و تعدادی افراد خیرخواه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. حاصل حمایت¬های مردم و فعالیت این موسسه خیریه، شناسایی و تحت حمایت قرار گرفتن بیش از 20 هزار بیمار ام اس در کشور است.
– کانون فرهنگی آموزش (قلم چی): این مجموعه که یکی از بزرگترین مراکز آموزشی ایران است در واقع یک بنیاد خیریه است که وقف عام مردم ایران شده است. این بنیاد توانسته است در سال های اخیر در مناطق زلزله زده و محروم کشور مانند هریس، سرپل ذهاب و… مدارس گوناگونی را با شرایط مناسب و امکانات عالی برای تحصیل دانش آموزان محروم احداث نماید. این مجموعه به عنوان یکی از خیریه¬های مهم در ایران، اقدام به بورسیه دانش¬آموزان محروم و با استعداد تحصیلی در مناطق محروم کشور در سطح گسترده می¬کند.
– بنیاد برکت: این نهاد یکی از موسسات رسمی و وابسته به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) است. فعالیت این مجموعه خیریه در زمینه¬های عمران، اشتغال¬زایی و مبارزه با بیکاری بوده است. این مجموعه از آغاز فعالیت خود در سال 1386 توانسته است بیش از 40 شرکت و مجموعه کوچک و بزرگ را مورد حمایت قرار دهد. این مجموعه با هدف قراردادن عمران و اشتغال در مناطق روستایی و محروم کشور توانسته است تا خدمات گسترده¬ای را در زمینه عمرانی، سلامت، بهداشت، آموزش، توسعه اقتصادی و اشتغال ارائه کند.
– سازمان بهزیستی ایران: سازمان بهزیستی ایران یک نهاد رسمی است که خدمات گسترده¬ای را به مددجویان و اقشار مختلف جامعه ارائه می¬دهد. درمان و بازتوانی معتادان، نگهداری، حرفه آموزی و حمایت همه جانبه معلولین، خدمات اجتماعی و کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار، خدمات اجتماعی و مشاوره¬ای به زنان و دختران آسیب¬دیده، نگهداری و حمایت از مبتلایان به بیماری¬های مزمن، نگهداری از کودکان بی¬سرپرست و حمایت از آن¬ها، خدمات مشاوره ژنتیکی و توان¬بخشی و نگهداری از سالمندان در سطح گسترده از خدمات این سازمان است (مرادی، م. و زندی، 1395؛ امین؛ 1395).
اهم فعالیت¬های موسسات خیریه در جهان
طی دهه¬های اخیر فعالیت سازمان و نهادهای بشردوستانه در سراسر جهان رشد قابل‌توجهی داشته است. توسعه فعالیتهای حمایتی این سازمان‌ها، نشان از توسعه‌یافتگی و احساس مسئولیت اجتماعی شهروندان در جوامع مختلف دارد. براساس تحقیقات صورت گرفته، فعالیت برترین نهاد¬ها و سازمان¬های خیریه در جهان در زمینه‌های تحصیلی، محیط¬زیست، امدادرسانی در بحران‌های طبیعی مانند زلزله، سیل، قحطی، آتش¬سوزی و خشکسالی، رشد توسعه مردمی، کودک و خانواده، حفاظت از حیوانات، مسائل بهداشتی، هنر و فرهنگ است. افزون بر این، موسسات و نهادهای خیریه عمومی و خصوصی در اقصی نقاط دنیا در زمینه¬هایی مانند بهداشت و درمان، عمرانی، توزیع و تأمین، نگهداری و سرپرستی، توان¬یابی و بازپروری، خدمات آموزشی، پژوهشی و مشاوره¬ای، امدادرسانی به فقرا و ایتام، حمایت از زنان سرپرست خانوار و کودکان بی‌سرپرست، سالمندان و معلولان ذهنی و جسمی، ایجاد و مدیریت بناهای تاریخی و ساختمان¬های عمومی، ارتقاء جامعه با ارائه خدمات اجتماعی، دفاع از امنیت عمومی، حقوق مدنی و از بین بردن تعصبات و تبعیض نژادی فعالیت دارند. همان¬گونه که فعالیت نهادهای خیریه در دهه¬های اخیر نشان داده، در کنار افزایش تعداد این نهادها، گاهی موسسات قدیمی¬تر حوزه فعالیت‌شان را گسترده‌تر نموده و به نهادهای خیریه بزرگ‌تری در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل شده¬اند. آمارها حاکی از آن است که بیشترین تعداد سازمان‌های خیریه خصوصی یا غیردولتی، به کشورهای توسعه‌یافته اختصاص دارند (Charles, 2011; McGrath, 2014).
در برنامه توسعه پايدار ٢٠٣٠ كه سپتامبر ٢٠١٥ با حضور بزرگ¬ترین موسسات و انجمن¬های خیریه و بشردوستانه تصويب شد، سازمان ملل متحد دو موضوع اساسی را جهت توجه انجمن¬ها و موسسات خیریه مدنظر قرار داد و به رسمیت شناخت. ابتدا حفظ و صیانت محیط¬زیست طبیعی که طی دهه¬های اخیر با رشد جمعیت جهانی و افزایش ظرفیت فعالیت¬های بشر دستخوش تغییرات ناگواری قرار گرفته است و سپس، رسیدگی به وضعیت و شرایط زندگی افراد فقیر و ريشه¬كن نمودن این پدیده منفی در تمام اشكال و ابعاد آن، از جمله فقر شديد که بزرگ¬ترين چالش جهاني براي توسعه پايدار است. افزایش سطح رفاه اجتماعی برای بشر، ایجاد جامعه¬ای صلح¬آمیز عاری از ترس و خشونت برای مردم و توسعه و تقویت روحیه همبستگی و مشارکت همه¬جانبه نهادهای خیریه در رفع مشکلات اساسی بشر از دیگر اهداف ارائه شده در این برنامه جهانی می¬باشند. اجرا و تحقق اهداف مدنظر در برنامه توسعه پایدار خواستار يك روح قوي و همبستگي جهاني است كه قبل از هر چیز بر نيازهاي فقيرترين و آسيب¬پذيرترين افراد در سطح جوامع متمركز شده است. از سوی دیگر در این برنامه به نقش مهم بخش‌هاي خصوصي متنوع، از شركت¬ها و تعاوني‌های كوچك گرفته تا کمپانی¬های چند مليتي، سازمان¬هاي جامعه مدني و همچنین سازمان‌هاي بزرگ بشردوستانه در اجراي برنامه جديد (حفظ و صیانت از محیط¬زیست) تأکید شده است. شکل 2، بخش¬های مورد توجه در برنامه توسعه پایدار را برای سازمان¬ها و انجمن¬های خیریه در دنیا بازگو می¬کند (UNI, 2019):
رنکینگ کشورهای پیشرو جهان بر اساس شاخص نیکوکاری
¬ براساس یافته¬های حاصل از نظرسنجی اخیر موسسه گالوپ در سال 2018 به طور متوسط از هر ۱۰ نفر بیش از چهار نفر در یکی از ماه‌های این سال به یکی از سه شکل زیر در فعالیتهای نیکوکارانه شرکت کرده‌اند:
1- مبلغی پول را در اختیار یک مؤسسه خیریه قرار داده‌اند؛ 2- به طور منظم مقداری از وقت خود را صرف فعالیت در یک سازمان خیریه کرده‌اند؛ 3- به افراد ناشناس و غریبه‌ای که به کمک نیاز داشته¬اند، یاری رسانده‌اند.
بر این اساس، 2/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان در سال 2018 به غریبه‌ای که نیازمند کمک بوده است، یاری رسانده‌اند. 4/1 میلیارد نفر به خیریه‌ها کمک مالی رسانده‌اند و حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان نیز مقداری از وقت و انرژی خود را صرف فعالیت در یک سازمان مردم‌نهاد یا خیریه کرده‌اند (شکل 3).
شکل 2- اهداف برنامه توسعه پایدار 2030 شکل 3- سهم فعالیت¬های خیریه طی سال 2018 در جهان
یکی از نکات قابل توجه نظرسنجی گالوپ، پایین بودن مشارکت اجتماعی خیرخواهانه در کشوری اقتصادی مثل چین است؛ به گونه‌ای که مردمان این کشور با ۱۷ امتیاز از بین ۱۴۶ کشور رتبه ۱۴۴ را کسب کرده‌اند. کشورهای دیگری همچون فلسطین، یونان و یمن به ترتیب با رتبه‌های ۱۴۳، ۱۴۵ و ۱۴۶ در انتهای جدول رتبه‌بندی گالوپ قرار دارند و به نظر می‌رسد تحولات اقتصادی و سیاسی در این کشورها در کاهش توان مردم آن¬ها برای فعالیت¬های خیرخواهانه بی‌تأثیر نبوده است. جدول 3، امتیاز 20 شرکت پیشرو در زمینه امور خیریه را بر اساس شاخص نیکوکاری نشان می¬دهد.
جدول 3- امتیاز و رتبه بیست کشور برتر دنیا به لحاظ رتبه¬بندی شاخص جهانی نیکوکاری
کشورهای منتخب کمک به غریبه¬ها کمک به خیریه¬ها انجام کار داوطلبانه رتبه
جهانی امتیاز جهانی
رتبه امتیاز رتبه امتیاز رتبه امتیاز
اندونزی 97 46 % 2 78 % 1 53 % 1 59 %
استرالیا 24 65 % 3 71 % 6 40 % 2 59 %
زلاندو 21 66 % 5 68 % 5 40 % 3 58 %
آمریکا 10 72 % 12 61 % 8 39 % 4 58 %
ایرلند 25 64 % 9 64 % 7 40 % 5 56 %
انگلستان 29 63 % 4 68 % 23 33 % 6 55 %
سنگاپور 18 67 % 14 58 % 9 39 % 7 54 %
کنیا 9 72 % 27 46 % 3 45 % 8 54 %
میانمار 112 40 % 1 88 % 22 34 % 9 54 %
بحرین 6 74 % 25 53 % 24 33 % 10 53 %
هلند 71 52 % 6 66 % 13 37 % 11 51 %
امارات 16 68 % 11 62 % 57 23 % 12 51 %
نروژ 55 54 % 7 65 % 29 32 % 13 50 %
هانیتی 30 62 % 20 54 % 32 31 % 14 49 %
کانادا 45 57 % 17 56 % 26 33 % 15 49 %
نیجریه 12 71 % 42 36 % 14 37 % 16 48 %
ایسلند 80 50 % 8 65 % 41 27 % 17 48 %
مالتا 59 53 % 10 64 % 51 25 % 18 47 %
لیبریا 4 80 % 111 14 % 2 47 % 19 47 %
سیرا لئون 5 80 % 81 23 % 12 37 % 20 47 %
مأخذ: گزارش موسسه CAF، 2019
با استناد به سند آماری بنیاد بین‌المللی اهدا (CAF)، متأسفانه کشور ایران جزء کشورهای معرفی شده¬ای است که نتوانسته جایگاه پیشین خود را در میان 20 کشور نیکوکار جهان حفظ نمایند. ایران از سال 2014 تا 2017 در لیست 20 کشور برتر جدول شاخص‌های نیکوکاری CAF قرار داشته است. این در حالی است که مطابق با گزارشات این موسسه، در سال 2018 به رتبه 29 ام جهانی تنزیل یافته است. بر این اساس، وضعیت کلی کشور ایران در شاخص‌های جهانی نیکوکاری، طبق آخرین آمار موسسه CAF مطابق با جدول 4 است:
شکل 4- رتبه و امتیاز کشور ایران بر اساس شاخص¬های نیکوکاری در سال 2018
کشور کمک به غریبه¬ها کمک به خیریه¬ها انجام کار داوطلبانه رتبه جهانی امتیاز جهانی
رتبه امتیاز رتبه امتیاز رتبه امتیاز
ایران 32 61 % 24 53 % 70 20 % 29 38 %
مطابق با مندرجات جدول 4، آخرین وضعیت کشور ایران در سه شاخص نیکوکاری به ترتیب زیر است:
61 درصد افراد به نیازمندان که نمی‌شناختند، کمک کرده‌اند، 53 درصد افراد به خیریه‌ها کمک مالی کرده‌اند و در نهایت 20 درصد افراد در کارهای داوطلبانه و عام‌المنفعه شرکت داشته‌اند.
هزینه¬کرد برترین نهادهای خیریه جهان و توجه به مسأله مهم محیط¬زیست
جدول 5، میزان هزینه¬کرد برترین صندوق¬ها و نهادهای خیریه جهان را براساس آمار منتشره در وب¬سایت رسمی چاریتی ناویگاتور (Charity Navigator) در سال 2018 نشان می¬دهد:
جدول 5- هزینه¬های کل خیریه¬های برتر جهان در سال 2018 به تفکیک فعالیت¬های بشردوستانه
ردیف نام صندوق خیریه زمینه فعالیت هزینه¬های کل (دلار)
1 سازمان صلیب سرخ آمریکا ارائه خدمات اضطراری، امدادی و آموزشی 2.886.003.368
2 انجمن تغذیه آمریکا تأمین اغذیه مفید و پیشگیری از بیماری¬ها 2.184.632.163
3 موسسه اسمیتسونیان ارائه خدمات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی 1.173.081.322
4 موسسه شهر امید تأمین هزینه تحصیلی، معیشتی و درمانی 1.130.191.670
5 موسسه سرطان دانا فاربر غربالگری جهت تشخیص انواع سرطان¬ها 1.063.213.455
6 بنیاد چشم¬انداز جهانی توسعه و گسترش کمک¬های مالی در جهان 993.127.196
7 بیمارستان کودکان سنت جود پذیرش و مداوای رایگان کودکان سرطانی 990.276.810
8 موسسه غذا برای فقیران تأمین اغذیه برای اقشار فقیر و تنگ¬دست 913.174.153
9 انجمن سرطان آمریکا حذف بیماری¬ سرطان از سطح جوامع 840.201.383
10 موسسه حفاظت محیط¬زیست صیانت از محیط¬زیست و تأمین هوای پایدار 796.011.941
مطابق با اطلاعات مندرج در جدول 5، ملاحظه می¬شود که هزینه‌های کل هر یک از موسسات خیریه مورد بررسی بالغ بر 500 میلیون دلار می¬باشد و مجموع هزینه‌های آنها رقمی در حدود 13 میلیارد دلار است. چنین امری به شدت بر اهمیت وجود یک سازمان جهت نظارت، کنترل و تدوین قوانین مربوط به خیریه‌ها تأکید می‌نماید. توجه به بحث حفاظت از محیط¬زیست از طرف خیریه¬ها در کنار فعالیت¬های دیگر (تخصیص حدود 14/6 درصد هزینه¬های سازمان¬های خیریه) نکته حائز اهمیت دیگری است که طی سال¬های اخیر محقق شده است. شکل 4 درصد سهم سازمان¬ها و بنیادهای خیریه برتر جهان را در سال 2018 (آخرین آمار موجود) بازگو می¬کند.
شکل 4- درصد سهم خیریه¬های برتر جهان در تخصیص هزینه¬ها بین فعالیت¬های بشردوستانه
نتیجه¬گیری کلی
بررسی وضعیت موسسات و نهادهای خیریه در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان حاکی از آن است که دولت¬ها در این کشورها رویکردهای مختلفی را برای تحقق و راه¬اندازی موسسات خیریه دنبال می¬کند. اما به طور کلی، فعالیت عمده موسسات و انجمن¬های خیریه در کشورهای پیشرو در جهت رفع مشکلات و مسائل اقتصادی و اجتماعی مردم است. کاهش میزان فقر و گرسنگی، افزایش رفاه اجتماعی، کمک به افراد کم درآمد و بی¬بضاعت، حفظ و صیانت از محیط¬زیست، تأمین خدمات بهداشتی و درمانی برای گروه¬های خاص جامعه، تحت پوشش قرار دادن کودکان دارای بیماری¬های خاص و… از جمله مهم¬ترین زمینه فعالیت موسسات و نهادهای خیریه در جهان به شمار می¬روند. براساس آخرین آمار ارائه شده توسط موسسه CAF، در کشورهای پیشرفته اروپا غربی و آمریکا شمالی، 23 الی 37 درصد از درآمد خیریه¬ها جهت رفع مشکلات اقتصادی جوامع و 15 الی 22 درصد از این درآمد جهت رفع مسائل اجتماعی تخصیص می¬یابد. افزون بر این، موسسات خیریه تأمین حدود ۷ الی ۱۴ درصد از هزینه¬های بهداشتی و درمانی جوامع را بر دوش دارند. یک الی 6 درصد از هزینه¬کرد موسسات خیریه در این کشورها نیز جهت رفع مشکلات و مسائل زیست¬محیطی پیش¬روی جوامع (کاهش آلودگی¬های آب و خاک، حفظ محیط¬زیست، حمایت از حیوانات، تضمین آب و هوای پایدار و …) تخصیص می¬یابد. اگرچه که سهم مسائل و مشکلات زیست¬محیطی از هزینه¬کرد موسسات خیریه نسبت به مسائل دیگر کمتر می¬باشد، اما این امر حکایت از آن دارد که طی سال¬های اخیر توجه خاصی از سوی نهادهای خیریه به سمت و سوی بخش محیط¬زیست و مرتفع شدن مسائل پیش¬رو در این زمینه شده است.
منابع
1- گیلک حکیم آبادی، م.ت. مطالعه تطبيقي حمايت¬هاي مالياتي از كمك¬هاي خيريه در جهان. پژوهشنامه مالیات، 1390، 12 (60): 152-120.
2- مرادی، م. و زندی، س. بررسی تطبیقی نظارت دولت بر موسسات خیریه ایران و انگلستان. مجموعه مقالات اولین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران)، بنیاد خیریه راهبری آلاء، 1395، دوم اسفند ماه.
3- امین، م. اقتصاد و فرهنگ یاریگری های سنتی؛ به سوی مدل بومی امورخیر یاریگرانه در ایران معاصر،اولین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران)، تهران، 1395، https://civilica.com/doc/624177.
4- Charitable Aid Foundation. (2011). the World Giving Index 2018, Charitable Aid Foundation Publication.
5- Charity Navigator. (2019). Charities with Perfect Scores. https://www.charitynavigator.org/.
6- Charles, R. (2011). Charity Tax Law Budget 2011 and Other Recent Developments, Briefing note, www.Charlesrussel.co.UK.
7- McGrath, T. (2014). 9 global charities that probably won’t waste your money on # giving Tuesday. December 02, 2014 · 8:25 PM UTC, www.pri.org.
8- UNI. (2019). transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. https://un.org.ir/en/ The-2030-Agenda-for-Sustainable-Development.
The empire of non-governmental charities in Iran and the world and their fields of activity
Mohsen Abdollahzadeh1, Abozar Parhizkari *2
1- PhD in General Medicine, CEO of Behestan Pakhsh Pharmaceutical Company (Private Joint Stock Company)
2- PhD in Economics, Director of Education and Organizational Excellence of Behestan Pakhsh Pharmaceutical Company (Private Joint Stock Company)
Corresponding Author Email: Abozar.parhizkari@yahoo.com
Abstract
Non-profit organizations or non-profit organizations are non-profit organizations that aim to develop humanitarian affairs and improve the level of social welfare (charitable, educational, religious or other services related to the public interest). In terms of tax regulations and how laws are enforced, charities are in a different situation than other organizations. It is important to note that, unlike other governmental and non-governmental organizations, the proceeds from charitable activities are not spent on the personal interests of individuals; rather, it is allocated to perform a set of pious and charitable activities. Financial reports from charities (such as tax refunds, fundraising proceeds, and proceeds from the sale of owned goods and services, or investment income) are indicators for assessing the financial condition of these institutions. This information can bring a good image to the charitable institutions in the society, which will help to continue to improve their financial situation. NGO charities often rely on humanitarian activities such as grassroots donations. Due to the importance of the formation of these social institutions, in the present study, the most important charities in the world and Iran were first introduced and then their activities, especially in the field of environmental protection were examined. Studies show that this sector, with a share of one to six percent of the cost of charitable organizations in developed countries, has attracted the attention of many of these organizations in recent years.
Key words: Charities; Social Welfare; environmental issues; Humanitarian activities.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.