آسیب شناسی قوانین در عرصه گسترش خیر و نیکوکاری در ایران و راهکارهای آن[1]

 

هرچند ریشه کار خیر در کشور ما مبتنی بر ریشه‌های قرآنی است و مصادیق آن نیز نشأت گرفته از وقف ـ وصیت ـ حبس ـ قرض‌الحسنه ـ صدقه ـ انفاق می‌باشد از طرفی چون برخی از این مؤلفه‌ها به عرصه تقنین وارد وطی یک قرن گذشته که سنگ بنای قانونگذاری در کشور نهاد شده است بعضا  بدانها پرداخته و واکاوی و آسیب‌شناسی قوانین این حوزه فضای گسترده‌ای را می‌طلبد و امکان مطالعه و بررسی همه‌جانبه در این مقاله نمی‌گنجد لذا ترجیح دادم تا در سقف تعیین شده صرفاً مطالب مرتبط با قوانین مؤسسات خیریه را مورد بررسی قرار دهم و پیشنهاداتی ارائه نمایم شاید بتواند در استفاده از ظرفیت این بخش که در شرایط کنونی بعنوان بخش سوم از آن یاد می‌شود منشأ اثر باشد و زمینه‌ساز استفاده حداکثری از فرصت‌های جامعه گردد.

واژگان کلیدی    قانون، امرخیر، نیکوکاری، قانون توسعه

معنی لغوی کلمه قانون: 1ـ قاعده ـ آیین 2ـ اصل و مقیاس چیزی 3ـ مقررات و احکام دولتی. فرهنگ فارسی معین [معین]1

معنی اصطلاحی کلمه قانون: قانون از واژه یونانی کنونی مشتق شده است و به مفهوم خط‌کش یا قاعده است، اما قانون به معنای عام وجه تفکیک زندگی مدنی از زندگی غیرمدنی انسانهاست. حاکمیت قانون در جامعه دارای دو وجه است: یکی این که شهروندان جامعه در سطحی قرار بگیرند که قانون‌پذیری به ویژگی فرهنگی‌شان تبدیل شود. دوم اینکه مراجع و ارگان‌های تطبیق و نظارت بر تطبیق قانون به وجه احسن در جامعه بنیانگذاری شود، تا تخلفات احتمالی از قانون را مهار ساخته و جنبه عینی حاکمیت قانون‌پذیری در جامعه شکل بگیرد.2 (شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر)

آسیب‌شناسی: اصطلاح آسیب‌شناسی در همه رشته‌ها کاربرد دارد…، و به بررسی میزان آسیب‌رسانی می‌‌پردازد… و برآیند آن پیشنهاد راه‌حل‌های مناسب برای دفع و یا رفع آفات و آسیب‌ها می‌باشد [سایت حوزه]3

مفهوم‌شناسی مؤسسه خیریه

در لغت و اصطلاح تعریف خیریه عبارت است از: «کلمه‌ای عربی و صفت نسبی است، مؤنث خیری، وابسته به خیر، امور خیریه به کارهایی که نفع و خیر خلق در آن باشد اطلاق می‌شود.4

المؤسسه: عبارت از نظامی شبه وقف مخصوص معابد، کنیسه‌ها و کلیساها که دارای ویژگی‌های خاص خود است، اولاً المؤسسه شخصیت حقوقی مستقلی جدای از شخصیت مؤسسین و مدیران دارد، ثانیاً دارایی المؤسسه به تملک مدیر آن درنمی‌آید.5

تراست خیری: عبارت است از اینکه شخصی مالی را در اختیار شخص معینی گذاشته تا شخص دوم منافع مال مذکور را صرف احتیاجات آن شخص یا اشخاص دیگر نماید.6

فونداسیون: در زبان فرانسه ترجمه وقف معنی می‌دهد و در زبان انگلیسی به لغت تراست به جای وقف، استفاده می‌شود.7

در قانون مدنی فرانسه ماده 18 مصوب سال 1983م. فونداسیون چنین تعریف شده است: فونداسیون عملی است حقوقی که به موجب آن فرد یا افراد حقیقی یا حقوقی اموال و عوایدی را دائماً به صورت غیرانتفاعی در اختیار منافع عمومی قرار می‌دهند.8

سازمان غیردولتی: در دفترچه سازمان ملل متحد به هر گروه غیرانتفاعی و داوطلبانه از شهروندان گفته می‌شود که در سطوح محلی، ملی یا بین‌المللی سازماندهی شده باشد. در ماده 71 منشور ملل متحد مقرر شد شورای اقتصادی اجتماعی ترتیبات مناسبی برای مشورت با سازمان‌های غیردولتی در موضوعات مرتبط با آنها فراهم نماید. شورای اقتصادی اجتماعی مفاد این ماده را به مرحله اجرا گذارد و در قطعنامه 22 می 1968 یک برنامه رسمی تعیین گردید که به موجب آن سازمان‌های غیردولتی صلاحیت‌دار یکی از سه حالت مشورتی (مقام مشورتی) را با سازمان ملل داشته باشند، این سه حالت عبارتند از: مقام مشورتی عمومی، مقام مشورتی ویژه، حالت بودن در لیست سازمان ملل است9موسسات خیریه درایینه قوانین

الف: قانونی اساسی:

اصل 29ـ 30ـ 31: قانون اساسی به تأمین موجبات و تشویق جلب مشارکت‌ها و فعالیت گروه‌های داوطلب و مؤسسات غیردولتی اشاره دارد 10 از منطوق اصول مذکور چنین استنباط می‌شود تشکیل و تقویت مؤسسات خیر یه و توجه به مطلق کار خیر از امور مهم و مورد تأکید قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌باشد و شاید در هنگام تصویب و اصلاح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اهمیت و کارکرد مؤسسات خیریه مانند امروز تبلورنیافته بود تا بطور مشخص در بخش مشارکت‌ها از این مؤسسات یاد شود.

ب: سیاست‌ها: سیاست‌های کلی نظام:

در بند 13 بخش اقتصادی فرهنگی اجتماعی تصریح می‌کند

ایجاد نظام جامع تأمین اجتماعی… و حمایت از نهادهای عمومی و مؤسسات و خیریه‌های مردمی با رعایت ملاحظات دینی و انقلابی.

بخش مشارکت اجتماعی نیز به تقویت سازوکارهای مشارکت همگانی… وقف ـ انفاق ـ مؤسسات عام‌المنفعه و خیریه تأکید دارد.

در بخش علم و فناوری نیز افزایش نقش و مشارکت بخش‌های غیردولتی در حوزه علم و فناوری و ارتقاء سهم وقف و امور خیریه در این حوزه… تصریح شده است 11چنانچه ملاحظه می‌شود هنگام تدوین و تبین سیاست‌ها نقش مؤسسات خیریه در مشارکت فرهنگی اجتماعی جامعه بیشتر نمایان شده به ترتیبی که در یکی از ارکان اصلی برنامه ریزی کشور جای خود را یافته است.

ج: قوانین برنامه توسعه

برنامه‌های اول و دوم خالی از وجود هر مطلبی نسبت به مؤسسات خیریه می‌باشد و از برنامه سوم به بعد در برخی بخش‌ها نکاتی یادآوری شده است که به اختصار موارد مذکور ذکر می‌گردد:

برنامه سوم، مصوب می‌شود تا کمک‌ها و مشارکت‌های مردمی در اقدامات عمرانی و فعالیت‌های عام‌المنفعه اشخاص حقوقی که برای طرح‌ها هزینه‌ می‌کنند از این هزینه‌ها به عنوان هزینه قانون قبول مالیاتی پذیرفته شود.

در برنامه چهارم به تقویت تعاونی‌های تولید مسکن و سازمان‌های خیریه و غیردولتی فعال در بخش مسکن اشاره می‌شود و در بخش دیگر برای تحقق عدالت و ثبات اجتماعی به ارتقاء مشارکت نهادهای غیردولتی و مؤسسات خیریه در برنامه‌های فقرزدایی و شناسایی کودکان یتیم تأکید می‌گردد.

همچنین در بند هـ. ماده 106 به تهیه طرح جامع با رویکرد گسترش فرهنگ وقف و امور خیریه اشاره می‌گردد.

.

برنامه پنجم: به هیئت امنایی اداره کردن مدارس ـ حمایت از خیرین مدرسه‌ساز، حمایت از مؤسسات و تأسیس بانک اطلاعات موقوفات تأکید می‌شود.

برنامه ششم ـ به افزایش سهم وقف و خیریه از تأمین مالی دانشگاه‌ها، به معافیت از درآمدهای مشمول مالیات در بخش ایجاد فضاهای آموزشی ـ و علمی اشاره می‌شود همچنین به شناسایی و اولویت‌بندی گروه‌های هدف و معرفی افراد واجد شرایط توسط … و خیرین مدرسه‌ساز تأکید می‌شود. و هلال احمر نیز مأموریت می‌یابد تا در ارتقای سرمایه اجتماعی و توان مردمی تلاش نماید و همچنین برای حوزه وقف تکالیفی تعیین می‌شود. و در بند ب ماده 80 تصریح می‌شود.

بسط و توسعه سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه مشارکت‌های مردمی12

با دقت در سیر تحول برنامه‌های توسعه مبرهن است به مرور زمان جایگاه مؤسسات خیریه و نقش خیرین در تأمین نیازهای جامعه و مشارکت در بخش‌های مختلف روبه افزایش است و قانونگذار بیشتر از قبل به اهمیت و جایگاه این مهم پی برده است. د-قوانین موضوعه: 1ـ قانون تجارت: ماده 584 ق‌ت مقرر می‌دارد: تشکیلات و مؤسساتی که برای مقاصد غیرتجاری تأسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند ماده 585 مقرر می‌دارد: شرایط ثبت مؤسسات و تشکیلات مذکور در ماده فوق به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین خواهد شد. ماده 587 مقرر می‌دارد: مؤسسات و تشکیلات دولتی و بلدی به محض ایجاد و بدون احتیاج به ثبت دارای شخصیت حقوقی می‌شوند13

2ـ قوانین سازمان اوقاف: ماده 3 قانون اوقاف مصوب سال 1313، وزارت اوقاف نظارت قانونی خود را بر مؤسسات خیریه … اعمال خواهد کرد.

ماده 4: مؤسسات خیریه عبارت از مؤسسات دائمی یا موقتی است که از طرف شخص یا اشخاص یا هیئتی برای رفاه معاونت عامه تأسیس شده باشد مانند مؤسسات معارفی یا صحی یا معاونت عمومی و نظایر اینها.

تبصره یک ذیل ماده 11 قانون اوقاف مصوب سال 1354 مقرر می‌دارد:

سازمان اوقاف … همچنین نظارت آن بر درآمد و هزینه مؤسسات خیریه و آبهای وقف بر شهرها مجانی خواهد بود.

تبصره 3 ذیل ماده 7 قانون وظایف و اختیارات سازمان اوقاف مصوب سال 1363: نسبت به تعدی و تفریط با سایر تخلفات مدیران و امنای مؤسسات و بنیادهای خیریه طبق اساسنامه مؤسسه و بنیاد مربوط اقدام خواهد شد.

تبصره 4: کلیه مباشران… و مدیران و امنای مؤسسات و بنیادهای خیریه مذکور در این قانون در حکم امین می‌باشند : بند 3 ماده یک ـ اداره امور مؤسسات و انجمن‌های خیریه‌ای که از طرف دولت یا سایر مراجع ذی‌صلاح به سازمان. بند 4 ذیل ماده یک: اداره مؤسسات و انجمن‌های خیریه‌ای که به تشخیص دادستان محل فاقد مدیر باشد (تا تعیین مدیر از طرف دادگا ه ضم امین در مؤسسات و انجمن‌های خیریه‌ای که به تشخیص دادستان محل مدیر آن فاقد صلاحیت باشد (تا تعیین تکلیف از طرف دادگاه) و همچنین است در صورت نبودن یا عدم صلاحیت ناظر (در مواردی که ناظر پیش‌بینی شده باشد)..13

3ـ قانون وظایف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی: ماده 1 قانون مصوب سال 1362 تشویق و ترغیب افراد خیر و مؤسسات خصوصی جهت اقدامات حمایتی را مورد تأکید قرار می‌دهد.14

 

4-قانون شرح وظایف شهرداری‌ها مصوب 11/4/1334 نیز مقرر می‌دارد:

تبصره 3: مؤسسات خیریه که تأمین آب شهرها را قبل از تصویب این قانون به عهده داشتند و عملیات آنها مورد تأیید شهرداری محل و وزارت کشور باشد می‌توانند کماکان به کار خود ادامه دهند.

تبصره 10: اهداء و قبول اعانات و هدایا به نامه شهرداری‌ها یا مؤسسات خیریه از طرف وزارت دارایی جزء هزینه قابل قبول اعانه دهنده پذیرفته می‌شود و اعانه دهنده نسبت به مبلغ اعانه‌ای که داده است از مالیات بر درآمد معاف می‌باشد.

در برخی تبصره‌های قانون مذکور نیز به خدمات بهداشتی ـ ممانعت از گدایی ـ توجه به بنگاه حمایت مادران و مساعدت به نوانخانه هاـ پرورشگاه‌ها تأکید می‌گردد، نکته قابل توجه معافیت مالیات بر درآمدها که در قانون شهرداری بدان پرداخته شده است.15

5ـ سازمان بهزیستی: بند ج قانون حمایت از معلولان مصوب 20/12/96: شبکه‌های ملی (کشوری هستند ) مرکب از تشکل‌های افراد دارای معلولیت گروه‌های اصلی معلولیتی (آسیب‌دیدگان … که به منظور هماهنگی و یکپارچه‌سازی فعالیت تشکل‌های عضو و ایجاد صدای واحد تشکیل می‌شوند.16

6ـ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت: تبصره 13 ذیل ماده 26 تأسیس انجمن‌ها و مؤسسات غیردولتی و خیریه که در راستای اهداف سازمان بهزیستی کشور فعالیت می‌نمایند.رامشخص میکند

تبصره 4: ذیل ماده 69، تعیین بهره‌برداری چگونگی تنظیم سند عرصه و اعیان املاک و اراضی که برای استفاده دولت و یا مؤسسات دولتی وقف شده است با رعایت وقف‌نامه‌های مربوط تابع ترتیبات مقرر در این ماده خواهد بود.

تبصره 5: واگذاری حق استفاده از اراضی و املاک این قانون به نهادها  مؤسسات عمومی غیردولتی و مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه با تصویب هیأت وزیران در جهت تحقق اهداف و احکام برنامه‌های پنج ساله و قوانین مربوط امکانپذیر خواهد بود… به دولت اعاده خواهد شد.

ماده 88: در اجرای وظایف اجتماعی دولت بویژه تکالیف اصول 29 و 30 قانون اساسی و به منظور منطقی نمودن حجم و اندازه دولت … مقرر می‌دارد. در اجرای بند (ب) ماده 66… مؤسسات عام‌المنفعه که براساس مجوزهای قانونی تشکیل شده یا می‌شوند.

بند 5 ماده مذکور نیز مقرر می‌دارد دستگاه‌های مشمول این ماده می‌توانند بر اساس قرارداد منعقده … مؤسسات عمومی عام‌المنفعه… مدیریت واحدهای خود را با حفظ مالکیت دولت به آنها واگذار نمایند. قبل از انقلاب اسلامی نیز لایحه قانونی واگذاری اراضی وابنیه دولتی به موسسات خیریه درمانی وامدادی وفرهنگی ورزشی بدون اخذ بها پیش بینی شده بود17

7ـ قانون آیین دادرسی کیفری: ماده 66: سازمان‌های مردم‌نهاد که اساسنامه آنها درباره حمایت از اطفال و نوجوانان زنان اشخاص بیمار و ناتوان جسمی ـ ذهنی ـ محیط‌زیست ـ منابع طبیعی ـ میراث فرهنگی ـ بهداشت عمومی در تمام مراحل دادرسی جهت اقامه دلیل شرکت و نسبت به آراء مراجع قضایی اعتراض نمایند.18

8ـ قانون ثبت اسناد املاک: ماده 32؛ تقاضای ثبت… و مؤسسات بلدی و خیریه به عهده رئیس مؤسسه … یا قیم آنهاست.19

9ـ قانون مالیات‌های مستقیم: ماده 139 بند ط: کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی مؤسسه خیریه و عام‌المنفعه که به ثبت رسیده‌اند مشروط بر آن که به موجب اساسنامه آنها صرف امور مذکور در بند (ح) این ماده شود و سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آنها نظارت کند از پرداخت مالیات معاف است. بند ح: آن قسمت از درآمد موقوفات عام که طبق موازین شرعی به مصرف اموری از قبیل تبلیغات اسلامی ـ تحقیقات فرهنگی … از پرداخت مالیات معاف است.

ماده 6 آیین‌نامه قانون مالیات‌ها: مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه در صورتی می‌توانند از معافیت مالیاتی این بند استفاده کنند که واجد شرایط زیر باشند:

الف: مؤسسه رسماً تحت یکی از عناوین فوق ثبت شده و غیر انتفاعی بودن آن تصریح شده باشد.

ب: کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی آنها به موجب اساسنامه به مصارف امور یاد شده در بند ح ماده 139 اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 27/11/1380 برسد و این امر توسط سازمان امور مالیاتی کشور طبق مواد (7) الی (9) این آیین‌نامه تأیید شود.

ج: اساسنامه آنها صریحاً متضمن این موضوع باشد… که مؤسسان و وابستگان طبقات اول و دوم آنان موضوع ماده 18 این قانون و هیئت امنا و مدیران آنها مبادرت به انجام معامله با مؤسسه ننمایند.

اساسنامه مؤسسه صریحاً حاکی از این باشد که مؤسسات یا صاحبان سرمایه حق هیچگونه برداشت یا تخصص از محل کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی را ندارند، و بعد از انحلال دارایی مؤسسه به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از مؤسسات دولتی یا مؤسسات خیریه عام المنفعه دیگر واگذار گردد.

هـ: بردرآمد و هزینه آنها … نظارت شود.

ماده 7 نظارت بر درآمد و هزینه آنها… به ترتیب زیر اعمال خواهد شد:

الف: مرجع نظارت بر درآمد و هزینه مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه سازمان امور مالیاتی کشور است که می‌تواند این اختیار را به ادارات امور مالیاتی ذیربط و در موارد یاد شده در بند (3) ماده (1) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب سال 1363 به سازمان مذبور تقویض نمایند.

بندهای ب، پ این ماده و مواد 8 و 9 آن شیوه نظارت و اعتبار نظارت‌های قبل را تعریف می‌کند.20

ماده 6 آیین‌نامه اجرایی قانون اوقاف مصوب سال1365 : اداره امور مؤسسات و انجمن‌های خیریه‌ای که از طرف دولت و یا سایر مراجع ذی‌صلاح به عهده سازمان یا واحدهای تابعه گذاشته شده یا می‌شود…. در صورت تأیید گواهی صادر نمایند. تبصره: گواهی فوق به مؤسسات خیریه‌ای داده خواهد شد که در اساسنامه آنها پیش‌بینی شده باشد در صورت انحلال مؤسسه اموال و دارایی آن با اجازه نماینده ولی فقیه صرف امور خیریه گردد.

ماده 48: مؤسسات و بنیادهای خیریه در صورتی که بخواهند از معافیت‌های مالیاتی مندرج در قانون مالیات‌های مستقیم استفاده نمایند باید قبلاً نظارت سازمان را جلب نمایند. 21

آیین‌نامه قانون تجارت مصوب سال 1337: ماده 1 مقصود از تشکیلات و مؤسسات غیرتجاری مذکور در ماده 584 قانون تجارت کلیه تشکیلات و مؤسساتی است که برای مقاصد غیرتجارتی از قبیل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می‌شود اعم از آن که مؤسسین و تشکیل دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشد.

ماده 2ـ تشکیلات و مؤسسات مذبور از لحاظ انطباق با مقررات این آیین‌نامه به دو قسمت می‌شوند.

الف: مؤسساتی که مقصود از تشکیل آن جلب منافع و تقسیم آن بین اعضا خود نباشد.

ب: مؤسساتی که مقصود از تشکیل آن ممکن است جلب منافع مادی و تقسیم منافع مذبور بین اعضا خود یا غیر باشد مانند کانون‌های فنی و حقوقی و غیره.

ماده 3 الی 13 این آیین‌نامه ترتیب ثبت، نحوه شکل‌گیری و کیفیت انحلال را مشخص می‌نماید مضاف بر اینکه در بند هـ ماده 5 مقرر می‌دارد:

یک نسخه اجازه نامه حاصله از شهربانی در صورتیکه موضوع ثبت طبق مدلول ردیف الف از ماده 2 این آیین‌نامه باشد.22

تعریف سازمان مردم نهاد از سوی “شورای عالی انقلاب فرهنگی” (موضوع مصوبه مورخ 27/6/75، در زمینه مؤسسات و انجمن‌های فرهنگی) عبارت است از: مراکز، مؤسسات، کانون‌ها و انجمن‌های فرهنگی، تشکیلاتی است که با اهداف و مقاصد فرهنگی هنری اعم از انتفاعی یا غیر انتفاعی (بر طبق ماده 584 قانون تجارت و آیین‌نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری مصوب 1337) برای فعالیت در یک یا چند قلمرو فرهنگی، هنری و سینمایی، مطبوعاتی با سرمایه ایرانی تشکیل می‌شوند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز تأسیس، نظارت بر فعالیت‌ها و انحلال آنها را صادر می‌کند.23

تعریف سازمان مردم نهاد از سوی “شورای عالی اداری” (مصوبه شماره 14/455 مورخ 17/12/78) نیز به شرح زیر است:

تشکل‌های غیردولتی، تشکیلات و مؤسسات مردمی هستند که به صورت داوطلبانه و برای مقاصد غیر سیاسی و غیر انتفاعی، در چهارچوب بند الف ماده 2 آیین‌نامه اصلاحی ثبت مؤسسات غیر تجاری مصوب سال 1337 با ملاحظات ذیل ایجاد می‌شوند:

ـ عدم فعالیت سیاسی به نام شخصیت حقوقی انجمن24

تعریف سازمان مردم نهاد در “آیین‌نامه اجرایی موضوع تبصره (3) ماده (139) اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم” عبارت است از:

مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه: مؤسساتی هستند که رسماً تحت عنوان مؤسسه خیریه و عام‌المنفعه به ثبت رسیده و غیر انتفاعی بودن آن نیز در اساسنامه تصریح شده باشد. اساسنامه این گونه مؤسسات می‌بایست صریحاً حاکی از این باشد که مؤسسین یا صاحبان سرمایه، حق هیچگونه برداشت و یا تخصیص از محل کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی را ندارند و بعد از انحلال مؤسسه، دارایی آنها به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از مؤسسات دولتی و یا مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه دیگر واگذار گردد.

نظارت بر درآمد و هزینه مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه با “سازمان امور مالیاتی کشور” است25

تعریف سازمان مردم نهاد از سوی سازمان ملی جوانان به شرح زیر است:

سازمان‌های مردم نهاد جوانان، به سازمان‌هایی گفته می‌شود که برای انجام فعالیت و ارائه خدمات داوطلبانه در عرصه‌های تربیتی جوانان، با مشارکت جوانان و براساس مدیریت جوانان، با استناد به ماده 112 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و در اجرای “مصوبه شماره 37862 ت/31281، مورخ 8/5/84 هیئت وزیران” فعالیت می‌نماید.26

تعریف سازمان مردم نماد در آیین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان‌های غیردولتی ” (تصویب‌نامه شماره 27862/ت 31281هـ8/5/84 هیئت وزیران).

سازمان غیردولتی به تشکل‌هایی اطلاق می‌شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوطه تأسیس شده و دارای اهداف غیر انتفاعی و غیر سیاسی می‌باشد. موضوع فعالیت سازمان مشتمل بر یکی از موارد علمی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری، نیکوکاری و امور خیریه، بشردوستانه، امور زنان، آسیب‌دیدگان اجتماعی، حمایتی، بهداشت و درمان، توانبخشی، محیط‌زیست، عمران و آبادانی و نظایر آن، یا مجموعه‌‎ای از آنها است.

ماده 1ـ نهاد مدنی نهادی غیر دولتی است که به منظور فعالیت در راستای توسعه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایجاد شده یا می‌شود.

تبصره ـ منظور از غیر دولتی، عدم وابستگی به دولت و نهادهای حاکمیتی، عدم دخالت دولت و نهادهای حاکمیتی در تأسیس، اداره و استمرار و همچنین عدم فعالیت مقامات و مسئولان و کارکنان دولتی و نهادهای حاکمیتی با استفاده از جایگاه حقوقی خود، به عنوان مؤسس یا عضو است.

ماده 2ـ تشکل مردم نهاد که در این آیین‌نامه «تشکل» نامیده می‌شود، نهاد غیر سیاسی و غیر انتفاعی بوده و با رویکردی اجتماعی توسط جمعی از اشخاص حقیقی به شکل داوطلبانه و با رعایت مفاد این آیین‌نامه در موضوع مشخص پروانه فعالیت دریافت کرده و به ثبت می‌رسد.

ماده یک: آیین‌نامه اجرایی سازمان‌های مردم نهاد مصوب 6/6/95: نهاد مدنی نهادی غیر دولتی است که به منظور فعالیت در راستای توسعه اجتماعی فرهنگی سیاسی ایجاد شده یا می‌شود.

ماده 3 به تعریف تشکل مردم نهاد می‌پردازد و سایر مواد نیز به نحوه فعالیت، شیوه نظارت انحلال و سایر بایدها و نبایدها را تشریح می‌کند.27

آسیب‌شناسی

  • وجود نگاه‌های پراکنده از بخش‌های مختلف اداری و اجرایی به نقش و جایگاه مؤسسات خیریه
  • عدم وجود قانون و آیین‌نامه جامع برای مؤسسات خیریه
  • میل دستگاه‌های مختلف اجرایی به تولیت واعمال نظارت بر مؤسسات خیریه
  • عدم وجود سازوکار مطلوب و متناسب برای اعمال نظارت بر مؤسسات خیریه
  • عدم وجود روش مطلوب برای جذب ـ توانمندسازی ـ انتصاب ـ ارتقاء نیروی انسانی شاغل در این بخش
  • عدم وجود ساختار و سازمان مناسب برای مؤسسات خیریه
  • عدم وجود شاخص تعریف شده برای ارزیابی عملکرد اجتماعی ـ اقتصادی مؤسسات خیریه
  • عدم استفاده از تخصص‌های مالی و حقوقی برای ارتقاء و سطح اثربخشی سرمایه‌ها و امکانات مؤسسات خیریه
  • نبود سازوکار مناسب برای ایجاد ارتباط بین مؤسسات خیریه در تعیین اولویت‌های میزان خدمات بین خدمات گیرندگان و خدمات دهندگان
  • عدم وجود سازماندهی مناسب بین سازمان‌های غیر دولتی برای ایجاد ارتباط با دولت و مجلس
  • سهل نبودن تشریفات مثبت و تشکیل مؤسسات خیریه

پیشنهادات: 1-تهیه و تصویب قانون جامع سازمان‌های غیر دولتی و آیین‌نامه اجرایی 2-ـ سهولت درثبت و تأسیس مؤسسه خیریه 3ـ اعمال نظارت مالی و مالیاتی وسیله سازمان امور مالیاتی یا دستگاه ناظر در بخش مالی و اعمال نظارت اطلاعی وسیله دستگاه‌های تخصصی -4 تعریف و بستن ساختار و چگونگی منابع انسانی کارآمد و اثربخش5-تعیین اولویت‌ها و امور بر زمین مانده در جامعه و هماهنگی و تقسیم کار جهت ارائه خدمات منظم وسیله مؤسسات خیریه 6-ایجاد تشکل‌ها و اتحادیه‌ها و شبکه‌های داخلی بین مؤسسات برای ارتباط با دولت و مجلس 7- ایجاد زمینه برای گسترش فرهنگ خیرخواهی و نیکوکاری وقف و جذب جوانان و نوجوانان برای امور خیریه 8-عدم دخالت سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی در امور مؤسسات خیریه 9-تعریف و تبیین جایگاه مؤسسات خیریه در اقتصاد ـ فرهنگ و امور اجتماعی کشور.

 

 

منابع

  • معین محمد فرهنگ فارسی معین
  • سامانه شبکه جامعه مدنی و حقوقی بشر
  • سامانه حوزه
  • سید علی دانشپور- نادر ریاحی سامانی چرا و چگونه وقف کنیم
  • همان
  • همان
  • همان
  • همان
  • سازمان های غیر دولتی- مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی معاونت حقوقی ریاست جمهوری
  • سامانه مجلس شورای اسلامی
  • سامانه سازمان برنامه و بودجه کشور
  • مجموعه قوانین و مقررات اوقافی سازمان اوقاف و امور خیریه
  • سامانه وزارت بهداشت درمان و علوم پزشکی
  • سامانه شهرداری تهران
  • سامانه بهزیستی کشور
  • سامانه معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران
  • آیین دادرسی کیفری- سامانه قوه قضاییه
  • قانون ثبت اسناد و املاک- سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک
  • سامانه سازمان امور مالیاتی کشور
  • مجموعه قوانین و مقررات اوقافی
  • سامانه وزارت کشور
  • سامانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
  • سامانه سازمان امور اداری و استخدامی کشور
  • سامانه سازمان امور مالیاتی
  • سامانه وزارت ورزش و جوانان
  • سامانه وزارت کشور

[1] نادر ریاحی سامانی

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *