توجه به امور خیریه در تدوین برنامه درسی (رسمی، غیر رسمی)؛ عاملی اثر بخش در نیل به جامعه ی خیر

توجه به امور خیریه در تدوین برنامه درسی (رسمی، غیر رسمی)؛ عاملی اثر بخش در نیل به جامعه‌ی خیر

1. محسن فلاحتداری، ^2. حمید بیات
2. دانشجوی دبیری الهیات و معارف اسلامی
3. کارشناس‌ارشد تحقیقات آموزشی

چکیده:

آنچه در پژوهش حاضر مد نظر است تبیین و تشریح ظرفیت های برنامه ی درسی بعنوان مهم ترین زیر نظام های سیستم آموزشی است که پتانسیل بسیاری را در جهت فرهنگ سازی در جامعه در تمامی حوزه ها بالاخص امور خیریه و نیکوکاری داراست. در این پژوهش کوشیده شده است تا به ساحت های مختلفی از جمله: وضعیت آموزش در حوزه ی امور خیر و نیکو کاری ، آسیب شناسی آموزش در امور خیریه و نیکوکاری ، امور خیریه در برنامه ی درسی آموزش و پرورش ایران ،آثار و فعالیت های آموزشی بر جهت گیری ها و اقدامات حوزه ی امر خیر ، جایگاه امور خیریه در آموزش های غیررسمی ، جایگاه امور خیریه در آموزش های رسمی ، آسیب شناسی اقتصاد امور خیریه و نیکوکاری ، آسیب شناسی نظام تقسیم کار ملی و نحوه یکپارچه سازی  و هماهنگی امور خیر ، الگوی منسب برای مشارکت همگانی ، اعتماد اجتماعی به خیریه و نیکوکاری و سیاستگذاری ، برنامه ریزی و اقدام در گسترش فرهنگ امر خیر ؛ هر چند ضمنی و کوتاه اشاره گردد و ارتباط موثر بین برنامه ی درسی و امور خیریه را در آنها به تصویر بکشد ،ضرورت های انجام آن را تبیین نموده و به تشریح زیان های عدم انجام آن بپردازد.

واژگان کلیدی: امور خیر،برنامه درسی،نظام آموزشی،فرهنگ،جامعه،نظام آموزشی

بیان مسئله:

نظام آموزش و پرورش از بزرگ ترین و گسترده ترین نظام های درون جامعه است که سرنوشت جامه را در دراز مدت تعیین می کند(اکبری بورنگ1392)و خود دارای زیر نظام های متعددی است که با نگاهی اجمالی به آراء نشر یافته در حوزه تعلیم و تربیت به این مفهوم پی خواهیم برد که اکثریت قاطع صاحب نظران این عرصه ،برنامه ی درسی را مهم ترین این زیر نظام ها و قلب نظام آموزشی میدانند. قلب تپنده ای که وظیفه ی خون رسانی به ساحت های مختلف فکری،علمی و عملی فراگیران یک نظام آموزشی را بر عهده دارد و اثر بخشی بسیاری را در جهت دهی به تفکرات و اقدامات افراد یک جامعه در پی خواهد داشت.بر این اساس برنامه های درسی که قلب مراکز آموزشی به شمار می آید و مشخص کننده نقش ها و اهداف آموزش و پرورش هستند ،شایسته ی توجهات دقیق می باشند( همان).شایان ذکر است که برنامه های درسی دارای رویکرد های مختلف و گوناگونی است که هر یک باید به جنبه ای از وجود و حیات بشری متمرکز گردد.طبق همین مدعا است که نظام های آموزشی موظف به تربیت همه جانبه ی انسان ،در تمام ابعاد وجودی او گردیده اند.اما آنچه امروزه در قاطبه ی نظام های آموزشی شاهد آن هستیم پرداختن صرف به بعد عقلانی و مغفول واقع شدن سایر ابعاد نظیر بعد اخلاقی ،معنوی و… در انسان است به طوری که حتی در پرداختن کامل و جامع به همین یک بعد نیز جای تشکیک وجود خواهد داشت و این نگرش تک بعدی ،برنامه ریزی تک بعدی و اقدام تک بعدی منتج به نتیجه ای جز تربیت متربیان یکسو نگر با تفکرات غیر انسان دوستانه نخواهد شد.به دیگر گفتار برنامه های درسی یکی از زیر نظام هایی است که نقش اساسی در متحول شدن نظام های آموزشی دارد.بدون تردید برنامه های درسی آینه ی تمام نمای میزان پیشرفت و انعکاسی از پاسخگو بودن به نیاز های در حال تغییر جوامع هستند.(مهر محمدی 1387).یکی از این نیاز ها که امروزه فقدان آن به طور جد احساس می گردد تربیت اخلاقی است که از جمله ی نیاز های بشری در طول تاریخ بوده است. برنامه ی درسی چه به معنای وسیع خود یعنی طراحی و ارائه ی فرصت های یادگیری برای دانش  آموزان در مدرسه(تنز کازرول و کمپل به نقل از ملکی 1380)و چه به معنای محدود خود یعنی مجموعه ای از موضوعات درسی (فتحی واجارگاه 1377)در هر صورت با امر تربیت اخلاقی ارتباط پیدا می کند(حسنی 1392).تربیت اخلاقی و به طور کلی مفهوم اخلاق دارای گستره ی بسیار وسیعی است که بی گمان یکی از مصادیق و زیر شاخه های آن امور خیریه ،؛اندیشه ی نیک و رفتار نوع دوستانه است که توجهی ویژه وخاصی را می طلبد.جهان معاصر در حوزه ی اخلاقیات  فی الحال بیش از هر چیزی نیازمند حاکمیت نیک اندیشی ،نیک رفتاری و نیک بینی است تا با  اشاعه ی این مولفه ها در سطوح مختلف فکری جوامع، عاملی موثر برای ممانعت از  تبدیل گشتن انسان به موجودی بی رحم،عاری از احساس و اخلاقیات باشد.خود خواهی ،خود پسندی ،خود مهم بینی ، خود مرکز بینی و به طور کلی پرداختن صرف و افراط گرایانه و بی رحمانه ی انسان به خود و عدم توجه به جهان هستی و حقوق حال و آینده ی سایر جانداران و مخلوقات و غفلت از وظیفه ی پر اهمیت و انکار ناشدنی همیاری،همراهی ،رفع مشکلات و نیک رفتاری با هر آنچیزی که فرد و منافع اش در آن اندک دخالتی ندارند ؛سبب می گردد که جوامع از انسانیت و اخلاق فاصله گرفته و قدم در مسیری بگذارند که مقصدی جز فراموشی این اصول و ارزش ها نداشته باشد.چرا که غافل گشتن از چنین فرهنگ سازی هایی به فراموشی سنت های نیک از این دست منجر خواهد شد .تاریخ ،تجربه و مشاهدات افراد مختلف بشر در جای جای این کره ی خاکی گویای این مطلب است که در صورت فقدان فرهنگ سازی کلان جوامع و عدم اجماع خواص برای اقدام مقتضی در جهت حاکم نمودن روح خیر خواهی وخیر اندیشی ،شاهد کمترین حرکت ها و اقدامات خیر خواهانه و نوع دوستانه در آن جامعه خواهیم بود.به عبارت دیگر آنگاه افکار و اقدامات خیر خواهانه در جامعه فراگیر خواهد شد که نهاد یا گروهی به عنوان متولی فرهنگی به نشر چنین عقایدی اقدام نماید و این تفکر که امور خیر خود توسط گروه ها و جمع های کوچک ،آن هم در جهان امروز که سلطه ی پول و حاکمیت روح خود بینی در آن مانع تحرکات خیر خواهانه است ،منتشر و فرهنگسازی خواهد شد دیدگاهی فروکاست نگرانه به این امر خواهد بود.با توجه به آنچه گفته شد به صواب نزدیک خواهد بود که جوامع و سیاستگذاران آنها در صدد درونی کردن اخلاقیات و مصادیق متعدد آن  در بین افراد جامعه بر آیند.در این نوشته بر آنیم که با اشاره به نکات متعددی که در زمینه ی اهمیت و پتانسیل نظام های تعلیم و تربیت و بالاخص برنامه درسی که پر اهمیت ترین بخش آن است به این نتیجه دست یازیم که بهترین،سیاستمدارانه ترین،پربازده و زود بازده ترین راهی که سیاستگذاران را در جهت اشاعه ی فرهنگ خیریه در بین اقشار مختلف مردم و اثربخشی در جهت نیل به جامعه ای خیر یاری میرساند ،توجه به اصول امور خیر در تدوین برنامه های درسی رسمی و غیر رسمی است.

روش پژوهش:

این مطالعه که تحقیقی کیفی است با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای و بعضا مصاحبه ی با دست اندرکاران مراکز آموزشی از قبیل مدارس ،ادارات آموزش و پرورش و مراکز آموزش عالی و …پس از گرد آوری مطالب و اسناد ،به تحلیل و توصیف آنها پرداخته است.نتایج این نگاشته می توان در ترغیب سیاستگذاران آموزشی و فرهنگی برای توجه بیشتر به امور خیریه و فرهنگ سازی امور خیر در بخش آموزش اثر گذار باشد و به کاربرد این دو انگاره به هنگام برنامه ریزی درسی مدارس و آموزش عالی بیانجامد.

ضرورت پژوهش:

رونالد دال در تعریف برنامه ی درسی می نویسد : (برنامه ی درسی عبارت است از محتوا و جریان رسمی که از طریق آن  یادگیرندگان تحت نظارت مرکز آموزشی ،معلومات و شیوه ی درک و فهم را به دست می آورند و یا مهارت ها را فرا می گیرند و یا نگرش و نظام ارزشی خود را تغییر می دهند(آلن سی /خلیلی ،1373″مراجعه به” عابدی،تاجی،1380:11)البته در سالهای اخیر مفهوم برنامه ی درسی گسترش یافته است تا آنجا که برنامه ی تحصیلی کلیه ی فعالیت های یادگیری یادگیرنده ،انواع وسایل آموزشی ،پیشنهاداتی درباره ی راهبرد های یاددهی-یادگیری  و شرایط اجرای برنامه را شامل می شود(لوی،ترجمه ی فریده مشایخ ،1380 ص 24).با توجه به این  تعاریف و آنچه در ادامه خواهد آمد  می توان ادعا  کرد که برنامه ی درسی بعنوان جزیی از نظام آموزشی اثر گذار ترین ،کار آمد ترین و مقرون به صرفه ترین ابزار برای  درونی سازی و فراگیر کردن یک فرهنگ در جوامع است.همانگونه که اشاره شد تربیت اخلاقی یکی از مهم ترین مساِل آموزشی و تربیتی بوده و گذشته از مفهوم تربیت اخلاقی و اینکه چه مساِلی زیر مجموعه تربیت اخلاقی قرار می گیرند و یا اصولا چه نوع تربیتی با چه اصول و اهداف و مبانی ای ،اخلاقی تلقی می شود؛ هر جامعه ای با هر نوع تفکر حاکم به آن نیازمند به  تربیت اخلاقی خواهد بود. یکی از پر رنگ ترین و مهم ترین بخش های تربیت اخلاقی اشتغال به امور خیر و ایجاد و وجود چنین دغدغه ای در اذهان افراد جامعه است .در این پژوهش کوشیده ایم تا ادعای خود را مبنی بر «نیل به جامعه ای خیر ازطریق نظام آموزشی و برنامه ی درسی» با ارائه ی دلایل متعدد مطرح نماییم و درصدد اثابت آن برآییم.در ادامه به آنچه ضرورت پرداختن به این موضوع را تشریح می نماید خواهیم پرداخت.

1-وجود جامعه ی هدف گسترده:

فرهنگ سازی از طریق برنامه ی درسی نظام های آموزشی موجب می گردد که جامعه ی هدف یا مخاطبانی که به طور مستقیم و غیر مستقیم (با واسطه کمتر از سه نفر)در چنین پروژه هایی تحت آموزش و فرهنگ سازی قرار می گیرند بسیار گسترده باشد چرا که دانش آموزان ،دانشجویان و خانواده های آنها را در بر می گیرد و اگر نظام آموزشی جایگاه اصلی خود را به عنوان منبع و مرجع خانواده ها به دست آورد بدون شک با سرمایه گذاری در این بخشقادر به اشاعه ی فرهنگی خاص در گستره ی عظیمی از جامعه خواهیم بود .

2-پر بازده بودن:

آموزش رسمی در مدارس از 6 تا 18 سالگی و آموزش عالی نیز به صورت تقریبی بعد از 18 افراد صورت می پذیرد.این اعداد سالهایی از عمر فرد را شال می شود کهخ به اعتقاد خیل کثیری از روانشناسان و اصحاب تربیت ،شخصیت فرد در حال ساخته شدن ،شکل گیری و تثبیت است و بی هیچ تردیدی اگر در چنین شرایطی فرهنگ ،رفتار یا الگوی خاصی به فرد آموزش داده شود ،جزیی ناگسستنی از رفتار و شخصیت آن فرد خواهد شد. لذا سرمایه گذاری در این محدوده سنی که افراد معمولا  تحت آموزش های رسمی قرار می گیرند سبب خواهد شت که به بیشترین بازدهی و موفقیت در این زمینه دست یابیم.از طرفی نیز به علت تداوم آموزش این مسائل در پایه های مختلف تحصیلی به متربیان و همچنین تدریجی بودن این پروسه ،می توان از تحقق تام و تمام آن تا حدود زیادی اطمینان حاصل کرد.

3-زود بازده بودن:

اگر آموزش رسمی را حدود 13 سال بدانیم با برنامه ریزی و سیاستگذاری و تدوین برنامه ی درسی در حوزه ی مورد نظر توفیق خواهیم داشت در این مدت یک نسل تربیت نماییم.مسلما چنین زمانی برای تربیت و فرهنگ سازی برای یک نسل زمان زیادی به حساب نمی آید و پس از آن نسلی مشتغل به امور خیر خواهیم داشت.

4-کم هزینه بودن:

سرمایه گذاری دولت ها در نظام آموزشی خود امری طبیعی ،بدیهی و اجتناب ناپذیراست.هر حکومتی سالانه بخشی ازبودجه ی کل خود را به بخش آموزش اختصای می دهد که در امور مختلف اعم از حقوق کارکنان و پرسنل،تولید،نشر و آموزش محتوا و .. به مصرف می رسد.حال اگر سیاستگذاری ها در این راستا باشد که امور خیریه و حوزه های مختلف آن به عنوان بخشی از محتوا در برنامه ی درسی گنجانده شود ،آموزش و فرهنگ سازی در این زمینه با کمترین هزینه و بی هیچ اتلافی صورت خواهد پذیرفت.

5-عدم محدودیت به گروه سنی خاص یا طبقه ی بخصوصی از جامعه:

فرهنگ سازی از طریق نظام آموزش و پرورش رسمی و عمومی سبب خواهد شد این اطمینان حاصل گردد که تمامی گروه های جامعه با هر نوع اختلاف طبقاتی ،مالی و.. تحت آموزش قرار خواهند گرفت و همانگونه که اشاره شد جامعه ی هدف گسترده ای را شامل می شود.ابته با کمی اغماض نیز این فراگیری را می توان به گروه های سنی جامعه نیز نسبت داد و با طرح این مدعا یعنی انتقال آموزه ها از دانش آموزان به خانواده ها و یا اینکه دیگر گروه های سنی نیز در گذشته تحت آموزش رسمی و عمومی قرار گرفته اند می توان این استدلال را مطرح کرد که به گروه سنی خاصی نیز محدود نخواهد بود.

6-پرداختن به تمامی جوانب امور خیر:

بدون تردید امور خیر تنها در امور صرف مالی خلاصه نمی شود و دارای جنبه ها و ساحت های مختلف و متفاوت ازیکدیگر است.معرفی این جوانب مختلف به اقشار مختلف جامعه  سبب اشاعه ی این فرهنگ در مسائل گوناگون  می گردد و موجب گسترش کنش های خیر خواهانه در سایر امور خواهد شد. با توجه به این که نظام هایآموزشی موظف به تربیت همه جانبه ی افراد هستند ،می توان ادعا کرد که پرداختن به این مسئله از طریق سیستم های آموزشی و بالاخص توجه به آن در برنامه های درسی باعث توفیق بیشتر در این زمینه می گردد.

7-افزایش اعتماد خانواده ها به نظام آموزشی:

فی الحال آنچه در جامعه شاهد آن هستیم ،عدم رضایت خانواده ها از سیستم آموزشی است و «آنچه امروزه باعث شده است سیستم آموزشی فعلی توفیق چندانی در جذب همه جانبه ی اعتماد خانواده ها و تربیت و آموزش صحیح دانش آموزان به دست نیاورد؛ شاید یکنواختی روش آموزش و عدم تناسب سیستم آموزشی با مسایل و رخدادهای جاری جامعه باشد. سرعت بالای تغییرات و تحولات جامعه امروزی و در اختیار داشتن ابزار و امکانات متنوع و متعدد و به تبع آن و بالا رفتن اطلاعات و دانایی و توقعات افراد جامعه سبب شده است؛ شکل و نحوه  آموزش و تربیت افراد به مسئله بسیار پر اهمیتی برای دست اندر کاران نظام آموزشی تبدیل گردد.نظام آموزشی باید در حالی برای تربیت و اموزش افراد جامعه برنامه ریزی و سیاست گذاری نماید که انفجار و احاطه همه جانبه اطلاعات سبب گردیده که انسان امروز از هر حیث به دنبال روش، شیوه و مطالب به روز تر، سطح بالاتر، جذاب تر و مفیدتری باشد تا وی به فراگیری آن راغب گردد و در صورتی که نظام آموزشی نتواند به نیاز های وی پاسخ دهد، نیازهای آموزشی و تربیتی اش را در جایی غیر از تربیت و آموزش رسمی دنبال خواهد کرد. بدون شک آنگاه شاهد موفقیت حداکثری نظام آموزشی در تربیت صحیح دانش اموزان خواهیم بود که اموزشها و روشهای آموزش و البته آموزش دهندگان همراه با تغییرات و تحولات جامعه به تغییر و تحولات خود بپردازند.»(فلاحتداری 1395)لذا برای افزایش این حس اعتماد باید به مسائلی پرداخت که خانواده ها را در جهت تربیت هرچه بهتر  فرزندانشان یاری رساند و همچنین به نیاز های آنها پاسخی درخور ارائه دهد.از آنجا که امور خیریه در جامعه بعنوان یک ارزش شناخته می شود آراسته شدن افراد به این امور که توسط نظام آموزشی طرح ریزی و محقق می شود با استقبال خانواده ها مواجه خواهد گشت و سبب می گردد اعتماد به این سیستم که چنین آموزه هایی را در دستور کار قرار داده است روز به روز افزایش یابد.

8-معرفی الگویی صحیح:

فقدان الگو های صحیح و کارشناسی شده موجب می شود افراد و گروه های دغدغه مند در حوزه ی امور خیریه با توجه به آنچه در گمان خود صحیح و درست تلقی می شود به فعالیت هایی از این دست مشغول گردند . این مسئله موجب حاکمیت الگو های نادرست در این حوزه و به تبع آن همه گیر شدن کنش های بی هدف و نسنجیده و در نهایت با بازدهی اندک را موجب می گردد.حال اگر سیستم آموزشی رسمی در این حوزه به فرنگ سازی و آموزش اقدام نماید  می توان در حین آموزش به معرفی الگو های صحیح در این زمینه پرداخت. چراکه به ناچار می بایست عقل جمعی خواص و صاحب نظران با توجه به شرایط ،امکانات و ضوابط جامعه ی هدف ،در این راستا تصمیم سازی نماید و در نهایت  نتیجه و خروجی ای جز هدفمندی ،روشمندی ،عاقبت اندیشی در تدوین این الگو در برنخواهد داشت. در نهایت این الگوی صحیح به علاقه مندان فعالیت در زمینه مورد نظر معرفی خواهد شد و اصولی صحیح برانجام امور خیریه حاکم خواهد گشت که منتج به  بازدهی بیشتر و جلوگیری از موازی کاری خواهد شد.

9- پرهیز از موازی کاری:

با معرفی نظام آموزشی رسمی و قلب تپنده ی آن یعنی برنامه درسی بعنوان مرجع تربیت افراد از موازی کاری ،اتلاف وقت،هزینه ،انرژی و نیروی انسانی  در این حوزه جلوگیری خواهد شد.و به بهره وری بهتر و بیشتر در جامعه خواهد انجامید . همچنین سبب خواهد شد انرژی ،استعداد ،تفکرات مفید ،هزینه ها و … در یک حوزه متمرکز گردد و توان بیشتری برای انجام این امر در دست باشد. فی الحال بعلت فقدان منبع و مرجعی مشخص برای آموزش و فرهنگ سازی در این راستا ،موسسات ، سازمانها ،گروه ها و افراد مختلف ،هر یک به زعم خود در تلاش برای تحقق این مسئله هستند که باعث آشفتگی و عدم انسجام فعالیت ها خواهد شد.

10-برنامه درسی دانشگاه ها:

پرداختن به ساحت های مختلف امور خیر و گنجاندن آنها در آموزش های عمومی و تخصصی مراکز آموزش عالی منجر به قوت گرفتن پژوهش محوری امور خیریه خواهد شد.دغدغه مندی ، پرسشگری و انرژِ مظاعف از ویژگی های جامعه ی دانشجویی است و مسلما اشاراتی به امور خیریه و پیرامون آن در برنامه های درسی دانشگاهی موجب کنش ،واکنش و پژوهش های مفید و ارزنده  در این راستا خواهد شد. همچنین اساتید دانشگاهی در چنین بستری به سمت تقویت منابع و تدوین اصول و مبانی این امور و پژوهش در این حوزه خواهد رفت که به پر بار تر شدن حوزه ی امور خیر خواهد انجامید.

از دیگر سو می توان ادعا کرد که که خواص جامعه خروجی و تولید شده ی این مراکز دانشگاهی هستند و گذراندن واحد هایی با محتوایی از این نوع ،سبب می گردد که در سیاستگذاری ها ،قانون گذاری ها و تصمیم سازی های کلان  توجه به امور خیریه و مسائل پیرامون آن را در دستور کار قرار داده و به بهبود کلی وضعیت این حوزه کمک نمایند.

نکته:

آنچه از نظر گذرانده شد مواردی بود که به ضرورت پرداختن و توجه ویژه به به امور خیریه در برنامه های درسی رسمی و غیررسمی مدارس و مراکز آموزش عالی تاکید داشت و به اعتقاد نگارنده در صورت تحقق آنها به آنچه اشاره شد دست خواهیم یافت.و بالطبع عدم توجه به این امور در سیاستگذاری ها و تدوین برنامه های درسی  آموزش عمومی و دانشگاهی ، نه تنها در به نتیجه رسیدن موارد فوف الذکر اثری نخواهد داشت که به زیان های اجتماعی و آموزشی بسیاری از جمله :

• حاکمیت روح خود پسندی و فراموشی امور خیر در جامعه
• اتلاف هزینه ،زمان و نیروی انسانی
• موازی کاری
• اقدامات کارشناسی نشده ،نسنجیده ،پراکنده و کم بازده
• مقطعی بودن فعالیت ها
• یک جانبه نگری به امور خیر و مغفول واقع شدن سایر جنبه های آن در جامعه
• عدم سیاستگذاری مناسب در این حوزه
• منجر خواهد شد.

راهکار های اجرایی:

1-اجماع خواص در راستای تصمیم سازی برای تدوین برنامه ی درسی عمومی و دانشگاهی با محوریت امور خیر و نیکوکاری:

ارزش ها ، قوانین و هنجار های موجود در جامعه گرچه از اعتقادات ، پیشینه و شرایط آن جامعه ناشی می شود اما نقش خواص و صاحب نظران جامعه در تدوین سیاستها ، قوانین ،هنجار ها و فرهنگ سازی ها بی بدیل و انکار ناشدنی و اثربخش خواهد بود .آنچه در تحقق این امر یعنی فرهنگ سازی و اشاعه ی نیکو کاری از طریق نظام آموزشی و همچنین حمایت همه جانبه ی دستگاه ها ،سازمان ها و نهاد های اثر گذار؛ از این مسئله موثر خواهد بود ایجاد اجماعی بین خواص و سیاستگذاران و صاحب نظران این عرصه است و می بایست در این راستا، نخست ضرورت ها و فایده های انجام این کار و سپس اشکالات و مضراتی که در صورت عدم انجام آن متوجه جامعه خواهد شد را تبیین و تشریح نمود.

2- پرهیز از نظریه پردازی صرف و اهتمام به عمل گرایی:

گرچه هر اقدامی که به نتیجه ی مطلوب خواهد رسید مبتنی بر نظریات قوی ،اصول تدوین شده ی صحیح و اهداف نشخص و مبانی کارشناسی شده است اما هیچ عقل سلیمی موید این مسئله ؛یعنی: محدود شدن به سخنرانی و نظریه پردازی صرف در فعالیت یا امر خاصی نخواهد بود.نظریه پردازی، تدوین اصول ،اهداف ،مبانی و … لازمه ی هر امری است که انتظار توفیق آن می رود اما اگر صرفا محدود به این مسائل شده و هیچ اقدام مقتضی و عملی در جهت تحقق آن صورت نپذیرد نتیجه ای جز هیچ در بر نخواهد داشت.لذا در این راستا در کنار تمام پیش زمینه ها که لازم و ضروری در تحقق امور است می بایست هدف اصلی را عمل به آنچه تدوین و تشریح گشته ، دانست و به آن اقدام نمود.

3-آموزش های کاربردی:

آنگاه که از نظام آموزشی به عنوان مناسب ترین و کاربردی ترین بستر برای فرهنگ سازی در حوزه ی امور خیریه و نیکوکاری نام برده می شود به این معنا نخواهد بود که مانند دیگر آموزش هایی که در در این سیستم صورت می پذیرد ،صرفا محدود به آموزش تئوریک و نظری شویم.گرچه جایگاه آموزش نظری در درونی سازی رفتار و انتشار یک فرهنگ بسیار مهم و اثر گذار است ، اما در حوزه ی امر خیر نیازمند به تدوین برنامه ی درسی هستیم که در آن به موازات پرداختن به آموزش نظری برنامه های عملیاتی که ساحت های مختلف حیات بشری ، از جمله ؛ خانواده ، مدرسه ، دوستان ، رفتار اجتماعی و.. را در ربگیرد و متربیان در کنار یادگیری اصول و مبانی امور خیریه و روش های صحیح نیکوکاری به تمرین عملی این مسائل در حوزه های مختلف بپردازند و آن را به عنوان بخشی از زندگی وامور روز مره ی خود انجام دهند.به دیگر گفتار آنچه در حوزه ی تدوین برنامه ی درسی با محوریت امور خیریه و نیکوکاری باید مد نظرسیاستگذاران قرار گیرد ، توجه به هر دو بعد نظری و عملی این امور است.تا بتوان هم در حوزه ی نظری و هم در حوزه ی عملیاتی به نتایج مطلوبی برای تربیت متربیان دست یافت به طوری که قادر باشند در جامعه برای انجام امور خیریه و نیکوکارانه مشارکت فعال نظری و عملی داشته باشند.

نتیجه گیری

این پژوهش با رد این پیشفرض که سیاستگذاران و خواص جامعه در فرهنگ سازی امور خیر نقش پر رنگی ندارند و مردم به تنهایی و بی هیچ مساعدت و فرهنگ سازی کلان قادر به اشاعه و نشر همگانی فرهنگ خیریه خواهند بود ؛خواص و سیاستگذاران را یکی از عوامل به نتیجه رسیدن این هدف تلقی کرده و معتقد است با همراهی این گروه می توان با ابزار های مختلف در جهت نیل به این مهم کوشید. با توجه به دلایل متعددی که از نظر گذشت نظام های آموزشی جوامع اثرگذارترین و پر رنگ ترین این ابزار هستند. متخصصان و صاحب نظران تعلیم و تربیت هماره برنامه ی درسی را قلب و ستون نظام های آموزشی تلقی کرده و آنرا بستری مناسب و مطمعن برای ترویج و نشر عقاید در جهت فرهنگ سازی در جوامع می دانند.از این رو می توان نتیجه را اینگونه نگاشت که شاید با توجه ویژه به امور خیریه و مولفه های مختلف آن در تدوین برنامه های درسی آموزش عمومی و آموزش عالی ؛البته با توجه به این قید که; صرفا آموزش تئوری مد نظر نباشد و با ایده های عملیاتی که در روح و جان و شخصیت متربیان اثر گذار باشد به تدوین این برنامه ها پرداخت؛ می توان امید به ساختن جامعه ای داشت که امور خیریه ،تفکرات نوع دوستانه و رفتار نیک با جهان و ما فیها از ارکان مهم آن به شمار رفته و افراد آن در انجام امور خیر پیشقدم باشند.

تقدیر و تشکر

از زحمات و راهنمایی های راهگشای استاد  فرهیخته و ارجمند جناب آقای دکتر نعمت الله موسی پور که این پژوهش مرهون توجهات و علم سرشار ایشان است قدر دانی و تشکر می نماییم.

منابع:

مهر محمدی، محمود (1381). برنامه درسی : نظرگاه ها ، رویکرد ها و چشم انداز ها . تهران : انتشارات به نشر.

فتحی واجارگاه ، کوروش (1377). اصول برنامه ریزی درسی. تهران:انتشارات ایران زمین

ملکی، حسن (1380). برنامه ریزی درسی، راهنمای عمل، تهران: انتشارات سمت

کدیور،پروین(1390) روانشناسی تربیتی ، تهران : انتشارات سمت

موسی پور، نعمت الله(1391). رویکرد حاکم بر تغییر در نظام آموزش و برنامه درسی ایران: از رویکرد مهندسی تا رویکرد فرهنگی.راهبرد فرهنگ،17 و 18

فلاحتداری ،محسن و فلاحتداری ،غلامرضا و سرزعیم ،فاطمه(1395) تبیین اثربخشی درسی به دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان در تحقق دو انگاره تغییر و تحول در آموزش و پرورش،مجموعه مقالات دومین همایش ملی درس پژوهی.

اکبری بورنگ ،محمد (1392) تبیین نگرش نسبت به تغییر برنامه ی درسی بر اساس ادراک از حمایت سازمان و مفید بودن تغییر برای دانش آموزان در معلمان دوره ی ابتدایی شهر بیرجند،مجموعه مقالات همایش ملی تغییر در برنامه ی درسی دوره های تحصیلی آموزش و پرورش

حسنی، محمد (1392) تربیت اخلاقی و برنامه درسی در مدرسه : نگاهی به رویکرد های جاری در ایران و جهان. مجموعه مقالات همایش ملی تغییر در برنامه ی درسی دوره های تحصیلی آموزش و پرورش

Eizner., H.(2005).managiong complex sestem: thinking outside the box.new jersey:john wiley & sons,Inc