بررسی فعالیت های کمیته امداد امام خمینی(ره) و تاثیر آن درحل مسائل اقتصادی اجتماعی نیازمندان استان گلستان
جواد فردی1، سیدمصطفی قاسمی 2، محسن سنائی سامانی3
1 کارشناس ارشد مدیریت اجرایی ، مدیر امور شعب صندوق قرض الحسنه امداد و ولایت استان گلستان
2کارشناس ارشد مدیریت دولتی ، معاون امور شعب صندو ق قرض الحسنه امداد و ولایت استان گلستان
3کارشناس ارشد مدیریت دولتی ، مشاور مدیر عامل صندوق قرض الحسنه امداد و ولایت کشور
2نویسنده مسئول مکاتبات: info.modirweb@gmail.com
چکیده
مطالعه نقش و کارکرد امور خیر و نیکوکاری در توسعه اقتصادی و اشتغال یکی از الزامات شکل گیری این بخش در اقتصاد ایران است. نتایج این مطالعه نشان می دهد خدمات ارائه شده قادر خواهد بود از طریق بهبود سرمایه و توسعه کارآفرینی اجتماعی، زمینه رشد و توسعه اقتصادی را فراهم و اشتغال بیشتری ایجاد کند. با توجه به حجم وسیع فعالیت خیریه، ضرورت وجود مسیر و نقشه راه جهت بررسی شرایط موجود در زمینه های مختلف و همچنین شناخت کمبود عملکردها از الزامات می باشد. هدف از این پژوهش بررسی میزان مشارکت کمیته امداد استان در امور درجهت ایجاد فرصت های شغلی پایدار و ارتقاء معیشت افراد نیازمند خیریه در طی دو دهه (1379-1398) است. روش پژوهش توصیفی، تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و آمار و اطلاعات در مراجع رسمی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه بهره مندان از تسهیلات دریافتی از کمیته امداد و سایر دستگاههای ذیربط در این زمینه در استان گلستان بودند با بررسی میزان خدمت خیریه ها نسبت به بهره برداران می توان خلاءهای فعلی موجود در حوزه های مختلف امور خیر را شناسایی و در رفع این نواقص تلاش نمود. از نتایج مهم این تحقیق، می توان به جایگاه ویژه خیرین و امور خیریه در کاهش فقر و ایجاد اشتغال و … اشاره کرد.
کلمات کلیدی: کمیته امداد- اقتصادی- اجتماعی- نیازمندان-خیرین
1-مقدمه
احسان و نیکوکاری، به جهت برانگیختن احساس خوش و لذت روحانی، امری شایسته و ارزشی است که مورد اقبال و استقبال بیشتر مردم می باشد. انسان به‌طور فطری، گرایش به زیبایی‌ها و تحسین دارد؛ از این‌رو کارهای شایسته که در شکل کامل آن صورت می‌گیرد و از لحاظ زیبایی شناختی، روح لطیف آدمی را به‌صورت غریضی جلب و جذب می‌کند و مورد تحسین عموم مردمان قرار می‌گیرد قرار می گیرد استقبال می کند
مفهوم احسان در کاربردهای متعدد و متنوع آن، تصویر ارزش و جایگاه آن‌را در نظام فکری و ارزشی اسلام، در کنار بیان و تحلیل مصادیق و پی‌آمدهای گوناگون روانی، اخلاقی، عرفانی، فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و آخرتی آن، حوزه بسیار گسترده‌ای از آموزه‌های قرآنی و روایی را تشکیل می‌دهد.
1-1-جایگاه احسان و نیکوکاری در اسلام
نظر اسلام در مسئله احسان و نیکی به مردم روشن‌تر از آن است که نیاز به دلیل و برهان داشته باشد؛ زیرا با مراجعه به منابع دینی مشاهده می‌شود که در آیات قرآن و روایات وارده از سوی پیشوایان دین، به این موضوع سفارش شده است. این اهمیت تا جایی است که در منابع حدیثی، سرفصل‌هایی با عنوان «استحباب نیکی به برادران» را به خود اختصاص داده که در ذیل آنها روایات زیادی در اهمیت و جایگاه احسان و نیکی، تجلیل از افراد نیکوکار، آثار و برکات کارهای نیک در حق دیگران و… جمع‌آوری شده است. علاوه بر اینها سیره و منش پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) سرشار از این کار پسندیده است.
احسان و نیکوکاری کارکردهای زیادی در عرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و… دارد. انسان مسلمان باید در پی رفع حوایج برادر مسلمان باشد و سعی کند تا می تواند به هر صورت ممکن به آنان یاری دهد. گرچه نیکی به دیگران و در جهت گره گشایی از نیازمندان، امری فرا ملی است، اما در اسلام که در آن مسلمانان، برابر و برادر خوانده شده اند، این امر از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
احسان و نیکوکاری و انفاق در راه خدا یکی از محوری ترین مسائل قرآن کریم، است. قرآن مى فرماید؛ ( تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرّ ) : واجب است که در کارهاى خیر به یکدیگر کمک کنید. قرآن همچنین مى فرماید: ( إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ ؛خدا احسان شدگان را دوست مىدارد. ) در آیه هفت سوره طلاق در این رابطه آمده است: ( لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا؛ بر توانگر است که از دارایى خود هزینه کند و هر که روزى او تنگ باشد باید از آنچه خدا به او داده خرج کند خدا هیچ کس را جز [به قدر] آنچه به او داده است تکلیف نمىکند خدا به‌زودى پس از دشوارى آسانى فراهم مى‌کند.
1-2-جایگاه احسان در روایات
روایات در این موضوع گسترده‌تر از آن است که بتوان آنها را در این مقال برشمرد؛ از این‌رو برخی از آنها به عنوان نمونه ذکر می‌شود. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الْبِرُّ مَا طَابَتْ بِهِ النَّفْسُ وَ اطْمَأَنَّ إِلَیْهِ الْقَلْبُ»؛رسول خدا(ص) فرمود نیکی آن است که موجب رضایت نفس انسان و اطمینان قلبش شود.
همچنین نقل شده است که امام صادق(ع) می‌فرمود بهترین افراد شما افراد با گذشتاند و بدترین شما بخیلان شما هستند. از ایمان خالص نیکى در حق برادران دینی و کوشش در انجام احتیاجات آنان است؛ چرا که نیکی به برادران دینی محبوبیت خداوند را موجب می‌شود که نتیجه این کار دورى شیطان و برکنار شدن از آتش و وارد شدن به بهشت است.
امام کاظم(ع) می فرماید همانا مُهر قبولی اعمال شما، برآوردن نیازهای برادرانتان و نیکی کردن به آنان در حد توانتان است و گرنه هیچ عملی از شما پذیرفته نمی‌شود. از امام حسین ع نقل شده است نیکوکارى و خوش اخلاقى، خانه‌ها را آباد و عمرها را طولانى مى‌کند.
همه این مطالب و دهها سخن و حدیث دیگر از بزرگان دین خصوصاً معصومین که مبلغ راستین دین بوده اند نشان از اهمیت و جایگاه این مسئله در زندگی اجتماعی دارد.
1-3-آثار احسان و نیکوکاری
از مهمترین آثار معنوی دنیوی احسان می‌توان به ایجاد دوستی و صمیمیت میان انسان‌ها و هم‌گرایی اجتماعی و از آثار اخروی نیکوکاری نیز می‌توان به رستگاری و سعادت، جلب رحمت خاص خداوند، رهایی از عذاب الهی، محبوبیت و دوستی خداوند، فرجام نیک در زندگی دنیوی و آخروی، تکفیر گناهان و محو بدی‌ها و گناهان از سوی خداوند و رفع مواخذه و توبیخ اشاره کرد.
همچنین از دیگر آثار ارزشمند احسان و نیكوكاری، اجر و پاداشی است كه در دنیا، نصیب انسان‌های خیر می‌شود در واقع خدای سبحان به نوعی اعمال و رفتار خوب و شایسته نیكوكاران را در همین دنیا، مورد لطف و عنایت قرار داده و جبران می‌نماید. همه انسان‌ها به جز انبیاء و اولیای الهی در زندگی خود دچار خطا و لغزش شده، گناهان كوچك و بزرگی را مرتكب می‌شوند. از جمله ابزاری كه باعث می‌شود آثار گناه و خطاهای انسان از بین برود و حتی آن را تبدیل به حسنات نماید، احسان و نیكوكاری در حق بندگان خدا و خدمت به مخلوقات الهی است.
احسان و نیكوكاری باعث ایجاد دوستی و صمیمت بین افراد جامعه می‌شود. هرگاه انسان‌های نیكوكار با ایثار و فداكاری خود به یاری انسان‌های مظلوم و مستضعف شتافته و با كمك های مادی و عاطفی خود، زندگی آنان را تا حدودی سر و سامان داده، از حالت بحرانی نجات دهند، آنان نیز نه تنها احسان و نیكوكاری افراد خیر را فراموش نمی‌كنند؛ بلكه در ادامه زندگی، سعی خواهند نمود تا به نوعی جبران نموده و احسان و نیكوكاری دیگران را به بهترین شكل، پاسخ دهند
از طرفی آنچه از آموزه‌های دینی استفاده می‌شود، این است كه بین احسان و نیكوكاری و نجات جامعه از فقر و فلاكت، رابطه تنگاتنگی وجود دارد. انفاق به طور كلی سبب نجات از مفاسد كشنده اجتماعی می‌شود. اگر انفاق به فراموشی سپرده شود و ثروت‌ها در دست گروهی معدود جمع گردد و در برابر آنان، اكثریتی محروم و بینوا وجود داشته باشد، دیری نخواهد گذشت كه انفجار عظیمی در جامعه به وجود آمده، اموال و دارایی ثروتمندان نیز در آتش آن خواهد سوخت. بنابراین، انفاق قبل از آن كه به حال محرومان مفید باشد، به نفع ثروتمندان خواهد بود؛ زیرا تعدیل ثروت حافظ ثروت است.
1-4-شرایط حاکم بر احسان و نیكوكاری
اولین اصلی كه در باب احسان و نیكوكاری باید رعایت شود، توجه به رضای خداوند است. جلب رضایت خداوند در هر كاری، فرع بر چند مساله از جمله ایمان و اعتقاد به خدا، پیامبر (ص) و ائمه (ع) و رعایت احكام و قوانین الهی است. اگر انسان از لحاظ اعتقادی مشكل داشته باشد و یا در حوزه عمل، رعایت احكام، قوانین الهی و دینی مثل نماز، روزه و.. . كوتاهی نموده، راه گناه و معصیت را در پیش گیرد و یا از راه‌های نامشروع و غیر قانونی سود و سرمایه جمع‌آوری نماید و درآمد داشته باشد، احسان و نیكوكاری چنین انسان‌هایی مورد قبول و پذیرش حق تعالی قرار نخواهد گرفت. اگر انسان توجه به رضای خداوند نداشته و از راه های غیر قانونی وارد شده و اقدام به احسان و انفاق نماید، جز زحمت، چیزی دیگری نصیب او نخواهد شد.
دومین اصلی كه در باب احسان و نیكوكاری باید رعایت شود، این است كه اشیا و اموال را كه پاكیزه و دوست‌داشتنی است، را در راه خدا انفاق كند. احسان از اموال بی‌ارزش و آنچه تقریباً از مصرف افتاده علاوه بر اینكه سود چندانی به حال نیازمندان ندارد، یك نوع اهانت و تحقیر نسبت به آنها است و موجب تربیت معنوی و پرورش روح انسانی نیز نمی‌باشد.
سومین اصلی كه در باب احسان و نیكوكاری باید درنظر گرفته شود، دوری از منت گذاری و پرهیز از آزار و اذیت است. احسان و نیكوكاری اگر با آزار و اذیت و منت گذاری همراه باشد، هیچ سودی به حال انسان نخواهد داشت.
از مجموع مطالبی كه بیان شد، اهمیت و جایگاه احسان و نیكوكاری و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی و دنیا و آخرت انسان‌ها روشن می شود؛ چرا كه احسان و نیكوكاری باعث تعدیل ثروت در جامعه شده و نظام طبقاتی را از بین می‌برد، دوستی و صمیمیت را بین افراد جامعه، ایجاد نموده و آمرزش گناهان انسان را سبب شده و در نتیجه سعادت و عاقبت به خیری انسان‌های نیكوكار در دنیا و آخرت را تضمین می‌نماید و همچنین باعث محبوبیت او در پیشگاه خداوند می‌شود. آثار یاد شده در صورتی نصیب انسان خواهد شد كه رسیدگی و كمك به انسان‌های نیازمند برای رضای خداوند باشد و از ریا و خودنمایی و آزار و اذیت و منت گذاری جداً پرهیز شود.
2- مواد و روشها
استان گلستان با مساحت 20367 کیلومتر مربع در جنوب شرقی دریاي خزر واقع شده است. این استان با کشور ترکمنستان در شمال، از جنوب به استان سمنان، از غرب به استان مازندران و دریاي خزر و از شرق به استان خراسان شمالی محدود می شود. مساحت این استان 1/3 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل داده است.
استان گلستان سابقاً به نام ایالت گرگان، استرآباد و جرجان نامیده شده‌است. این استان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران و از آن سال به صورت استانی مستقل در سیستم سیاسی کشور معرفی شد. براساس آخرین اطلاعات تقسیمات کشوري ،این استان داراي 14 شهرستان، 27 بخش، 25 شهر و 60دهستان می باشد. براساس آخرین سرشماري عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در آبان 1395 ، جمعیت استان بیش از یک میلیون و هشتصد هزار نفر بوده است که از این تعداد 50 درصد در نقاط شهري و 50 درصد در نقاط روستایی سکونت داشته اند که از این تعداد، 9/49 درصد مرد و 1/50 درصد زن بوده اند. همچنین 29/25 درصد در گروه سنی کمتر از 15 ساله، حدود 70 درصد در گروه سنی کمتر 15-64 ساله و 52/ 4 درصد در گروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار داشته اند. از کل جمعیت استان 5/99 مسلمان و بقیه سایر ادیان بوده است.
در این استان 65/38 درصد جمعیت، فعال و 44/60 درصد غیرفعال (محصل، خانه دار…) هستند. در بین جمعیت فعال 11/87 درصد شاغل می باشند. اقوام متعددی در این استان زندگی می‌کنندکه شامل ترکمن‌ها، مازندرانی‌ها، بلوچ‌ها، ترک‌ها (آذربایجانی و قزلباش(، سیستانی‌ها، کردها و قزاق‌ها می‌شوند.
کمیته امداد امام خمینی، در 14 اسفند سال 1357 برای پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و توانمندسازی آنها تأسیس گردید. این نهاد، دومین نهاد پس از انقلاب می باشد. کمیته امداد امام خمینی به عنوان نهادی انقلابی و از نوع مؤسسات عام المنفعه و تحت نظارت مقام معظم رهبری است.
3- نتایج
نتایج بررسی ها نشان می دهد افرادی که در زیر مجموعه امداد قرار دارند از انواع خدمات مشاوره و راهنمایی در زمینه هاي اخلاقی، روحی و روانی، رفتاري، خانوادگی، شغلی، تحصیلی، حقوقی و مسائل تربیتی و آموزشی و… بهره مند می گردند. به طور مثال از ابتدای سال1379 تا پایان سال 1398خدمات کارشناسی حقوقی برای محرومین و پیگیر مسائل حقوقی و قضایی خانواده هاي مورد حمایت خدمات مشاوره اي ارائه گردیده است بنحوی که این آمار در سال 98 به تعداد 1571 نفر خدمات منجر شده است . همچنین در خصوص کمک به محکومین نیازمند و زندانیان آبرومند که دارای سابقه کیفری نبوده و بدلیل مبلغ ناچیزي جریمه یا دیه در زندان بسر می برند، کمک هاي مؤثري نموده است.
3-1-امور اعتمادسازي و جلب مشاركت هاي مردمي
یکی از طرح های مهم امداد برای کمک به محرومین با استفاده از مشارکت مردمی بوده است. طرح اکرام است. این طرح از نیمه دوم سال 1378توسط کمیته امداد امام خمینی)ره) به اجراء درآمده است و بموجب آن حمایت مالی از ایتام مورد حمایت این نهاد به خیرین و حامیان واگذار می گردد. بدین صورت که هر حامی با پذیرفتن امر حمایت یک یا چند نفر یتیم، ماهیانه مبلغی به حساب بانکی هر کدام از آنان واریز می نماید.
نمودار شماره( 1) مبلغ کمک خیرین طی سالهای 79-98 نمودار شماره (2) تعداد کمک خیرین طی سالهای 79-98
همچنین کمیته امداد امام خمینی)ره( به منظور یاري رساندن به اقشار محروم جامعه و هدایت صحیح انگیزه کمکهاي مردمی، انفاق و صدقات، اقدام به جلب مشارکت هاي مردمی نموده و امکان مشارکت مردم نوع دوست و مسلمان استان در امر رسیدگی به محرومان و اجراي طرح هاي فقرزدایی را فراهم نموده است. همچنین بخشی از درآمدهاي اختصاصی این نهاد از قبیل درآمد عملکرد سرمایه گذاري ها، درآمد اردوگاهها، درآمد کانونهاي فرهنگی، فروش و اسقام دارایی ها و… تحت عنوان درآمدهاي محلی تلقی می شود. بخش دیگري از درآمدهاي اختصاصی و مشارکت هاي مردمی که با هدایا و منظور خاصی جمع آوري و به صرف همان مورد مشخص شده می رسد.
این نهاد به منظور ایجاد کانالی مطمئن براي انتقال وجوهات شرعی مردم مؤمن و روزه دار از قبیل فطریه و کفارات به افراد مستحق و نیازمند جامعه، هر سال مقارن با عید سعید فطر نسبت به دریافت فطریه و کفارات هموطنان و پرداخت آن به افراد نیازمند اقدام می نماید. همچنین در آستانه عید سعید قربان، نسبت به جمع آوري هدایا و نذورات مردمی و سپس توزیع آنها بین محرومان و نیازمندان واقعی اقدام می نماید. ضمناً نسبت به جمع آوري زکات مردم مسلمان و مؤمن و توزیع آن بین اقشار محروم جامعه اقدام نموده است.
3-2-درآمدهاي غيرمستقيم و فاقد اسناد مثبته
برخی از موارد مشارکتهاي مردمی و کمک سازمانها و نهادها به افراد مورد حمایت این نهاد، بنحوي است که امکان ثبت مالی ارزش ریالی آنها بدلیل غیرمستقیم بودن کمکها و یا عدم وجود و یا عدم تنظیم اسناد و مدار مثبته وجود ندارد. به طور مثال افراد زیادي از مردم خیر و متدین استان از قشرهای مختلف، در راستاي پیشبرد امور محرومیت زدایی، علاوه بر مشارکتهاي مادي، بصورت افتخاري و داوطلبانه نیز با این نهاد همکاري دارند. همچنین تخفیف ها و بخشودگی هاي افراد و صنوف خاص مثل پزشکان، مهندسین، تجار، قضات، وکلا و… مواردي از این قبیل که دارای ارزش ریالی دارند و در اجراي طرح هاي فقرزدایی کمیته امداد کمک شایسته ای است نیز از آنجمله اند.
همچنین برنامه امنیت تغذیه کودکان زیر 5 سال از سال 1379 با هماهنگی و همکاري دفتر بهبود تغذیه وزارت محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت آزمایشی دربعضی استان ها و در سال 1387 نیز با همکاري دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در این استان نیز اجرا شد. در سال 98 تعداد3400 کودک زیر 5 سال مورد حمایت قرار گرفتند.هزینه این طرح بالغ بر3 میلیارد ریال بوده است.
همچنین در جهت کمک اقتصادی افراد مورد حمایت کمیته امداد از طریق توزیع سهام عدالت با تصویب آیین نامه اجرایی مطابق دستورالعمل ها و ضوابط مصوب، توزیع سهام عدالت در دستور کار واحدهاي ستادي و ادارات کل استانی این نهاد قرار گرفت و مددجویان مشمول طرح فوق امور مربوط به این نهاد تقبل و اجرا گردید.
با تصویب قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور در سال 1373 ، بیمه نمودن اقشار نیازمند جامعه و افراد تحت تکفل به کمیته امداد امام خمینی)ره( محول گردید. یکی از برنامه هاي اصلی بخش بهداشت کمیته امداد، ارائه کامل بیمه خدمات درمانی منجمله پزشک خانواده ، تامین هزینه دارو، ویزیت پزشک، خدمات تشخیصی، خدمات بستری، دندانپزشکی و سایر خدمات می باشد که این مهم در پایان سال 98 به حمایت 27988 نفر منجر شده است و بلحاظ مبلغ ریالی از سالهای 79 تا 98 مبلغی معادل 905 میلیارد ریال در این زمینه هزینه شده است. در نمودار زیر تغییرات بین سالهای یاد شده آمده است. بخش دیگری از خدمات در حوزه درمان، تامین سلامت نیازمندان و مراقبتهاي بهداشتی می باشد که عبارتند از: کمک به پرداخت فرانشیز، هزینه سفر و اقامت، هزینه تفاوت تعرفه، لوازم پزشکی،
همچنین این کمیته در طی سالهای 1379-1392 مبلغ 19 میلیارد ریال کمک به صورت نقد و یا کالا در اختیار خانواده های خسارت دیده ناشی از حوادث طبیعی قرار داده است. لازم به ذکر است برخی از کمک هاي فوق براي حادثه دیدگان سایر نقاط کشور هم ارسال شده است. شایان ذکر است این کمک ها در سال 98 که این استان درگیر سیل بوده است رقمی بالغ بر 100 میلیارد ریال هزینه کرد در این زمینه در بر داشته است.
یکی از مسائلی که این نهاد به آن اهمیت می دهد، امور حمايتي و زدودن فقر است. طرح مددجویی، طرحی است که بموجب آن افراد و خانوارهاي نیازمند از قبیل ایتام، بی سرپرستان، ازکارافتادگان، سالمندان، بیماران و… مورد حمایت قرار می گیرند. در حال حاضر بالغ بر 70 هزار خانوار در استان مورد حمایت طرح مددجویی قرار داشته اند.
3-3-امور توانمندسازي محرومين
3-3-1-طرح های خود کفایی
این طرح که از ابتدای سال1379 شروع شده است با هدف ایجاد منابع مالی همگام با عدالت اجتماعی و برطرف کردن نیازهای اساسی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) با توجه به اهمیت خودکفایی خانواده‌ها و تحقق تکلیف ماده ۳۹ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کشور مبنی بر خروج سالانه ۱۰ درصد از مددجویان تحت پوشش نهادهای حمایتی و به منظور افزایش شأن و منزلت مددجویان تحت پوشش، کاهش نرخ بیکاری در میان جامعه مددجویی، افزایش درآمد محرومان برای کاهش فاصله طبقاتی، کمک به اقشار نیازمند و افزایش مناعت طبع خانواده‌ها تشکیل شده و برنامه‌های وسیعی را به منظور توانمندسازی خانواده‌های تحت حمایت با محوریت اشتغال در جهت نیل به این اهداف متعالی پیش‌بینی و اجرایی کرده است.
این فعالیت ها از بدو تاسیس امداد هر ساله به خودکفایی تعداد زیادی خانوار منجر شده است که این مهم در جهت توانمندسازی محرومان در سال 98 منجر به حمایت 4510 خانوار و با هدف تامین مالی 1645 میلیارد ریال شده است .
ضمناً از آنجایی که برخی از طرح هاي خودکفایی و اشتغالزایی که براي مددجویان مورد حمایت، به اجرا گذاشته می شود مثل طرح هاي دامداري، پرورش طیور و … نیاز به فضاي مناسب دارد. این نهاد از سال1379 به بعد اقدام به ایجاد فضاي خودکفایی را جزء برنامه هاي کاري خود قرار داده است براین اساس طی سال های 1379-1398، مبلغ 710میلیون ریال برای احداث، تعمیر، بازسازي و تکمیل واحد فضاي خودکفایی براي مددجویان هزینه شده است.
طرح ها و فعالیت هایی که جهت خودکفایی مددجویان مورد حمایت توسط این نهاد انجام می گیرد یکی از اصولی ترین و شایسته ترین خدمات می باشد.
در این راستا فعالیت هاي کمیته امداد در زمینه خودکفایی مددجویان حول چند محور عمده متمرکز است و این مراحل را می توان در سه مرحله بررسی نمود.
مرحله اول شناسایی مددجویان مستعد خودکفایی و تعیین درجه مهارت و توان اجرایی آنها، رسیدگی و نظارت بر حسن اجراي طرح هاي اشتغال و خودکفایی مددجویان و کنترل کیفیت محصولا ت تولیدي آنان
مرحله دوم ارائه آموزش هاي فنی و حرفه اي به منظور ارتقاء سطح آگاهی هاي علمی و مهارت هاي فنی و حرفه اي مددجویان، پرداخت وامهاي خودکفایی، تهیه و واگذاري مواد اولیه و وسیله کار، ایجاد زمینه استفاده مددجویان از تسهیلات تبصره هاي قانون بودجه (استفاده از اعتبارات بنگاههاي کوچک اقتصادي زود بازده و سایر اعتبارات تبصرههاي قانون بودجه)، تهیه مقدمات لازم براي خودکفایی جمعی و گروهی، از طریق کارگاههاي آموزشی و تولیدي و پشتیبانی فنی و تدارکاتی از مددجویان کارآفرین و شناسایی منابع و امکانات بالقوه و بالفعل مناطق مختلف کشور به منظور بهره گیري در جهت توسعه فرصتهاي شغلی است.
مر حله سوم، کاریابی براي مددجویان آماده به کار و ایجاد زمینه هاي لازم براي جذب مددجویان آموزش دیده در بازار کار وکمک در بازاریابی و فروش محصولات تولیدي مددجویان، ایجاد فرصت هاي شغلی مناسب براي مددجویان مستعد از محل اعتبارات صندوق اشتغال نیازمندان، ایجاد زمینه دریافت وام توسط زنان روستایی سرپرست خانوار از محل اعتبارات طرح حضرت زینب)س( و بیمه اجتماعی مشمولین طرح هاي خودکفایی به منظور پیشگیري از سقوط آنان به چرخه فقراست.
طی سال های 1379-1398 تعداد از مددجویان مورد حمایت کمیته امداد این استان آموزش هاي فنی و حرفه اي را فراگرفته اند بنحوی که این آمار در سال 98 بتعداد 3540 نفر بوده است. همچنین براي تعداد 4138 نفر از مددجویان مستعد خودکفایی طی سالهای 79 تا 98 کاریابی صورت گرفته و در حوزه های اشتغال معرفی و مشغول به کار شده اند.
نمودار شمار(4) تعداد فعالیت مربوط به خودکفایی طی سال های 79-98
نمودار شمار(5) مبلغ کمک به نیازمندان در جهت خود کفایی طی سال های 79-98
در کنار سایر خدمات، مسأله تأمین مسکن مددجویان، همواره مدنظر کمیته امداد امام خمینی)ره ( بوده است. دفتر تأمین مسکن و امور مهندسی ساختمان، حل مشکل مسکن مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) را به عنوان یکی از مهمترین محورهای حمایتی این نهاد مورد نظر داشته و با ایجاد واحد سازمانی فنی و تخصصی، رفع مشکل مسکن این ولی‌نعمتان انقلاب را سرلوحه کار خود قرار داده است. دفتر تأمین مسکن با شناخت و ارزیابی وضعیت مسکن خانواده‌های تحت پوشش و با بهره‌گیری از تمامی امکانات و ظرفیت‌های موجود در بخش دولتی و بخش خصوصی و ایجاد هسته‌های فنی و اجرایی در سراسر کشور، در راستای تأمین مسکن مقاوم براساس استانداردهای موجود و با لحاظ کردن شرایط و ویژگی‌های اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی هر منطقه از کشور اقدام می‌کند.
این فعالیت ها بمنظور احداث و خرید، تعمیر، بازسازي و تکمیل واحد مسکونی مددجویان در شهر و طرح نوسازي و بهسازي مسکن روستايي است که در این رابطه به صورت معرفی به بانک جهت دریافت وام و کمک بلا عوض می باشد. این مهم طی سال 1398 به تعداد 7516 واحد مسکونی به مبلغ 508 میلیارد ریال جهت نیازمندان احداث شده است.
3-3-2-خدمات فرهنگي
خدمات فرهنگی یکی از محورهاي اساسی فعالیتهاي کمیته امداد را تشکیل می دهد. توانمندسازی خانواده‌های نیازمند تنها به زمینه‌های اقتصادی منحصر نمی‌شود؛ افزایش و تقویت مبانی فکری و فرهنگی مددجویان مهمترین پیش‌نیاز برای توانمندسازی و خودکفایی اقتصاد خانواده‌ها به شمار می‌رود. به همین منظور کمیته امداد امام(ره) برنامه‌های تحولی گسترده‌ای را برای افزایش اعتماد به نفس و بهبود کیفیت زندگی و اعتلای جایگاه افراد در جامعه در دستور کار خود قرار داده است.
مهمترین خدمات فرهنگی در این نهاد، فراهم کردن تسهیلات و امکانات لازم برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان، دانشجویان و آموزش‌های لازم در زمینه‌های بهداشتی، روانی و … است. برنامه‌های فرهنگی بر اساس آموزه‌های دینی، استفاده از نیروی مردمی، به کارگیری دانش روز، احساس مسئولیت اجتماعی و نقش‌آفرینی در چارچوب سیاست‌های فرهنگی کشور، رویکرد اساسی کمیته امداد امام(ره) در حوزه فرهنگ است که تمامی برنامه‌ها بر مبنای آن پایه‌ریزی شده است.
در این ارتباط این نهاد موفق به ارائه خدمات مؤثري بوده است. تلاش و کوشش در جهت رشد و اعتلاي فرهنگ اصیل اسلامی در بین خانواده هاي مورد حمایت با برگزاري کلاسهاي آموزشی، آموزش مکاتبه اي، انجام کارهاي هنري، برگزاري مراسم و مجالس مختلف و انجام اقدامات فرهنگی مختلف و برگزاري اردوهاي زیارتی مشهد مقدس، ویژه سالمندان مورد حمایت از جمله این کارها بوده است.
گرچه فعالیتهاي فرهنگی کمیته امداد حول محورهاي مختلفی صورت می گیرد اما مهمترین اقدام، فراهم آوردن تسهیلات و امکانات لا زم براي ادامه تحصیل دانش آموزان، دانشجویان و طلاب مورد حمایت می باشد. رسیدگی به مسائل آموزشی و تربیتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم براي ادامه تحصیل دانش آموزان، طلاب و دانش آموزان مورد حمایت و برگزاري اردوهاي تربیتی و آموزشی از آنجمله است.
طی سال های 1379-1398، خدمات بیشماری به این قشر از افراد ارائه شده است بنحوی که در سال 98 این نهاد تعداد 9594 نفر از دانش آموزان و تعداد 1200 دانشجویان و طلاب از حمایت های فرهنگی و آموزشی این نهاد بهره مند شده اند. هزينه خدمات فرهنگی طی این سال مبلغ 28 میلیارد ریال بوده است .
نمودار شمار(6) خدمات فرهنگی انجام شده طی سال های 79-98
ضمن اینکه برای سایر اقشار نیز برنامه های فرهنگی انجام می دهد ارائه اردوی های زیارتی مشهد مقدس، راهیان نور و سایر اماکن زیارتی برای سالمندان نیز در دستور کار بوده است. همچنین بمنظور رشد و پرورش فکري محصلین مورد حمایت و غنی سازي اوقات فراغت آنان بویژه در فصل تابستان از خدمات کانون هاي فرهنگی امداد و وابسته به سایر دستگاهها نظیر آموزش و پرورش را فراهم ساخته است. از دیگر اقدامات کمیته امداد ارائه آموزشهاي لازم در زمینه هاي مسائل دینی و احکام، مسائل بهداشتی، بهداشت روانی، سوادآموزي، فرهنگی و اجتماعی است که به همکاري دستگاههاي ذیربط نظیر آموزش وپرورش، شبکه هاي بهداشت و درمان و نهضت سوادآموزي به اجرا گذاشته شد.
3-3-3-برنامه كمك به امر ازدواج نيازمندان
در دین مبین اسلام محبوبترین بنا و بهترین اقدام، ازدواج و مساعدت مالی در این زمینه ذکر شده و متقابلاً از کسانی که از ازدواج خودداري نمایند بعنوان بدترین افراد یاد شده است. کمیته امداد امام خمینی)ره( از ابتدای تشکیل، کمک به ازدواج و تهیه جهیزیه نوعروسان مورد حمایت را جزء برنامه هاي حمایتی خود قرار داده است. در همین رابطه طی سال های 1379-1398 کمیته امداد این استان نسبت به تأمین جهیزیه به تعداد 49142 نوعروس و زنان ازدواج مجدد کرده به مبلغ420 میلیارد ریال، اقدام نموده است.
3-3-4- ارتقائ رتبه علمی
امروزه اطلاعات با توجه به نقش ارزنده اي که در تصمیم گیري و برنامه ریزي ها دارند از اهمیت بالایی برخورداربوده و به ابزاري براي کسب امتیازات اجتماعی و اقتصادي تبدیل شده اند. از دیگر سو حجم بالاي عملیات مالی و اداري و حجم انبوه اطلاعاتی که باید جمع آوري، پردازش، توزیع و مورد استفاده قرار گیرند، ضرورت توسعه و کاربرد فناوري هاي نوین اطلاعاتی و ارتباطی را چندان کرده است.
در حال حاضر تمامی ادارات کل و تعدادي از شاخه هاي تابعه از فناوري هاي نوین استفاده نموده و داراي شبکه محلی LAN می باشند، تمامی شاخه هاي اصلی به چندین دستگاه رایانه مجهز شده اند، در تمامی دفاترکمیته امداد، افزون بر 98 درصد همکاران با رایانه کار می کنند، بیش از 10 نرم افزار اصلی و چندین نرم افزارفرعی کاربردي در سطح دفاتر استانها و شاخه ها مورد استفاده است.
طبق برنامه ریزي انجام شده و براساس طرح جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات امداد امام، مقرر است تا پایان برنامه پنجساله چهارم تمامی شاخه هاي امداد به شبکه محلی LAN مجهز شده و شبکه WAN بین مراکز استانها با دفتر مرکزي و همچنین شبکه هاي WAN بین شاخه هاي تابعه هر ا ستان با دفتر استان مربوطه برقرار شده و تمامی سیستم هاي موجود در محیط جدید بازنویسی شده و نیازهاي نرم افزاري و سخت افزاري برطرف شود.
مسئله تحقیق و پژوهش یکی از بنیادي ترین مسائل مربوطه به جوامع امروزي بشر می باشد بنحوي که تقریباً هیچ گونه نظام دهی و یا پیشرفت و یا توسعه صنعتی، اقتصادي، اجتماعی و برنامه ریزي امور بدون انجام تحقیقات و مطالعات اساسی ممکن نخواهد بود. بنابراین کمیته امداد نیز از این امر مستثنی نیست. اهم فعاليتهای پژوهشي انجام شده درکمیته امدا به شرح ذيل مي باشد.
شناسایی عناوین پژوهشی از مراکز استانها و طبقه بندي آنها براساس فعالیتهاي هر معاونت به صورت جداگانه، شناسایی رابطین آموزشی استان های مختلف کشور و برگزاري جلسات تخصصی جهت مصاحبه و گزینش، برگزاري جلسات و نشستهاي تخصّصی با مراکز علمی و پژوهشی، تمهیدات لازم جهت انعقاد تفاهم نامه با پژوهشکده فرهنگ و اندیشه، تمهیدات زم جهت تهیه و تدوین نظامنامه پژوهشی،تمهیدات لازم جهت تهیه دستورالعمل حمایت از پایان نامه هاي تحصیلی، انتشار بروشور معرفی مرکز آموزش و پژوهش، تلاش در جهت معرفی امداد و ترویج فرهنگ انفاق و ایثار و سنت هاي حسنه در متن جامعه و هدایت آن به منظور افزایش مشارکتهاي مردمی در کمک به نیازمندان جامعه از جمله اهداف تبلیغاتی این نهاد است
4- بحث و نتیحه گیری
علت اصلی تشکیل هر سازمان کسب و حفظ مزیت به منظور موفقیت است. ایجاد انگیره و تلاش در راه رسیدن به اهداف و وجود تعهد در سازمانهای یکی از الزامات موفقیت در سازمانهای امروزی است. بر اساس تحقیقی که آقای حسن زاده انجام داده است یافته ها نشان داد که همبستگی مثبت و معناداری بین تعهد سازمانی و استقرار مدیریت دانش وجود دارد. گرایش به سمت تعهد سازمانی نیز در بین کارکنان موسسه های خیریه در سطح متوسط به بالا است و امکان پذیری استقرار مدیریت دانش در سطح مطلوبی قرار داد. در کل، بین مولفه های تعهد سازمانی و مدیریت دانش همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. (حسن زاده، ۱۳۹۷)
پر کردن حفره شکاف های برخورداری از حداقل نیازهای اساسی همنوعان و تلاش برای جبران کاستی های ناشی از ناتوانی یا مسئولیت گریزی های دولت در حیطه وظایف حاکمیتی شکل دهنده دو مولفه حیاتی و سرنوشت ساز از مهمترین فلسفه های وجودی کار خیر است. (مومنی، ۱۳۹۷)
امور خیریه به امور و افعالی گفته می شود که در طی آن نفع و بهره ای به غیر می رسد. با توجه به ازدیاد اقشار کم درآمد و به وجود آمدن ناهنجاری هایی در جامعه اسلامی امروزه بیش از پیش نیاز به احسان و نیکوکاری است. هدف اساسی و اصلی همه نظام های اسلامی به ویژه نظام اقتصادی اسلام، کمال ابدی یعنی تقرب الی الله است. از دیدگاه قرآن، روایات رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) انفاق های مالی چه واجب و چه مستحب برای رسیدن به این هدف اساسی نقشی بس عظیم و اساسی دارند. (گمشاد زهی، ۱۳۹5)
نظر به اینکه امروزه در جوامع اسلامی موسسات و سازمان های مختلفی برای دریافت صدقات وامور خیریه نهادینه شده و هر کدام به فرا خور وظیفه خود کارهایی انجام می دهند و به سازمان های خیریه مرسوم هستند اما حیطه عملکرد این موسسات با رعایت اصول و ضوابط امانت داری و توزیع عادلانه میان مردم به خدمت فقرا، مستمندان و اقشار تهی دست در جامعه اسلامی متفاوت است.
در حال حاضر کار خیر و پسندیده در دنیای مدرن و تخصصی امروز معنای وسیعتر و مصادیق بیشتری نسبت به گذشته دارد که می تواند متناسب با مسوولیت های اخلاقی و اجتماعی افراد تعریف شود. یک تعریف سنتی از کار خیر، کمک رسانی در زمینه های عمومی و تامین مایحتاج اولیه نیازمندان است؛ اما در جوامع تخصصی تعاریف دیگری از کار خیر می توان مطرح کرد. ارائه خدمات حرفه ای در زمینه های تخصصی در مناطق محروم و به مردم کم بضاعت، کمک مالی به انجمنهای تخصصی و حرفه ای جهت انجام بهتر اموری که موجب افزایش رفاه، ایمنی و سلامت جامعه می شود، و دیگر ارائه خدمات حرفه ای در زمینه های تخصصی باکیفیتی بالاتر از عرف و استاندارد جامعه به کارفرمایان و بهره مندان از آن خدمات، نمونه هایی از انجام کار خیر در جوامع تخصصی هستند. پیمایش صورت گرفته در مجموعه عملیات های انجام گرفته در کمیته امداد استان نشان می دهد علاقه مندی متخصصان این اداره کل به انجام کار خیر در حوزه تخصصی خود بیش از انتظار کار خیر در جامعه است. (خانجان زهی، ۱۳۹۷)
در آخر اینکه یکی از طرح های مهمی که به کمیته امداد محول گردید. طرحی است که با نام شهید رجایی که در اصل از اینکه با ابتکار این شهید بزرگوار، در حمایت از سالمندان نیازمند بالاي 60 سال سن در مناطق روستایی و عشایري کشور که عمر با ارزش خود را تماماً در راه تولید سپري کرده اند ولی از هیچ حمایت بیمه اي برخوردار نبوده اند، می باشد. در حال حاضر کمیته امداد این استان 2 درصد از جمعیت استان را تحت عنوان طرح شهید رجایی مورد حمایت قرار داده است.
بطور کلی آنچه که می توان گفت این است که امر احسان و نیکو کاری در استان گلستان چه بصورت خودجوش و یا در قالب سازمانهای خیریه و کمیته امداد، دارای جایگاه ویژه ای می باشد و در این امر نیز کمیته امداد نقش بسیار مهمی در شناسایی، هدایت و جهت دهی کمک های نقدی و غیر نقدی افراد به این امر دارد و آثار ارزشمندی را در طی سالیان گذشته از خود به یادگار گذاشته و انتظار می رود انشاا…. شاهد روزی باشیم که ریشه فقر و ناهنجاریها با مسئولیت پذیری همه اقشار مردم از استان و کشور رخت بربندد.
منابع :
ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مکتبة النینوى الحدیثة، چاپ اول، بی‌تا. ص 148،
ابن بابویه، محمد بن على، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. ص 96،
حسن زاده, حبیب اله، بررسی تعهد سازمانی و امکان پذیری استقرار مدیریت دانش در موسسه های خیریه، دومین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران با تمرکز بر چالش های نیکوکاری در ایران امروز)، تهران، بنیاد خیریه راهبری آلاء،۱۳۹۷
خانجانی, حامد، کار خیر در جوامع تخصصی، دومین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران با تمرکز بر چالش های نیکوکاری در ایران امروز)، تهران، بنیاد خیریه راهبری آلاء، ۱۳۹۷
سالنامه آماری سال 1392،کمیته امداد امام خمینی)ره( استان گلستان، مدیریت برنامه ریزی و فناوری اطلاعات استان گلستان،شماره، 1393،1050
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. ص 41،
گمشادزهی فر, عبدالله، مفهوم شناسی واژه خیر، اولین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران)، تهران، بنیاد خیریه راهبری آلاء، ۱۳۹۵
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 72، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق. ص 379
مومنی, فرشاد ، نسبت تلاش های خیرخواهانه با مصالح توسعه ملی، دومین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران با تمرکز بر چالش های نیکوکاری در ایران امروز)، تهران، بنیاد خیریه راهبری آلاء، ۱۳۹۷
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.