بررسی تحلیلی محتوای وقفنامههای دوره قاجار موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی
پدیدآور: گلناز منتظری سانیجی
چکیده:
دف کلی از این پژوهش شناخت جایگاه وقف و ساختار وقفنامه در دوره قاجار است چرا که درک صحیح کارکرد وقف و وقفنامه بدون شناخت ساختار آن ممکن نیست. این پژوهش از نوع پژوهش تاریخی(مطالعه سندی)- توصیفی است. با تهیه چک لیست و نرم‌افزار word اطلاعات وقفنامههای مرکز اسناد آستان قدس رضوی استخراج و سپس به تحلیل یافته‌ها پرداخته شد. جامعه آماری این پژوهش وقفنامههای دوره قاجار موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل 56 سند است، می‌باشد.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد واقفانی که در سطوح بالاتری قرار دارند اموال و املاک بیشتری را برای مصارف گوناگون وقف کرده‌اند. از نظر نوع مصرف واقفان اموالشان را در بیشتر اسناد به یک موضوع اختصاص نداده‌اند. همه موقوفات برای مراسم‌های مذهبی، علمی و فرهنگی صرف شده است. بیشتر واقفان در هر سطحی مال خود را برای مراسم عزاداری امام حسین وقف کرده‌اند. عین موقوفه در اسناد به سه دسته مواد خوراکی، اموال منقول و اموال غیر منقول تقسیم شده است. که بیشترین فراوانی برای اموال غیر منقول است. از نظر پراکندگی جغرافیایی بیشتر مال عین موقوفه در خراسان جنوبی، رضوی و شمالی اتفاق افتاده است. از نظر تاریخی در قرن 14 و قرن 13 بیشترین وقف صورت گرفته است. همچنین در ماه های شوال، شعبان، محرم و صفر بیشترین وقف انجام شده است. زنان در کنار مردان سهم به سزای در وقف دارند. نتیجه پژوهش این است که هر چند انجام کارهای خیر در تمام دوره‌ها در میان مردم ایران رواج داشته است اما بعد اسلام در سایه آیات قرآنی و روایات معصومین وقف رواج بیشتری یافت. در دوره قاجار نیز برخی از مردان و زنان با وجود جو فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی نسبتاً نامناسب، تمام یا بخشی از اموال خود را به این امر مهم اختصاص داده‌اند. باتوجه به اینکه بیشتر واقفان در سطح متوسط جامعه در دوره قاجار هستند موقوفات آنها از نظر کمیت چشمگیر نیست اما کیفیت مصرف آنها (عزاداری امام حسین(ع)، تلاوت قرآن و…) نشان از اعتقادات عمیق مذهبی آنان دارد. می‌توان به این نتیجه دست یافت که از جلمه مواردی مهمی که یاد و خاطره حماسه عاشورا را نگه داشته است همین وقفنامههای مذهبی- فرهنگی می‌باشد. این خود نشان از رواج بیشتر مذهب تشیع در آن دوران است.
کلیدواژه: وقف، سند، وقفنامه، قاجار، آستان قدس رضوی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.