بررسی وضعیت وقف در دوره ایلخانان
پدیدآور: وجیهه ارجمندی
چکیده:
وقف و اوقاف از مهم‌ترین مسائل در ارتباط با تاریخ اجتماعی ایران است. اگرچه وقف با اعتقادات مذهبی پیوندی عمیق دارد، اما اهمیت و نقش آن در جامعه ارتباط تنگاتنگی میان آن و تاریخ اجتماعی برقرار می‌کند. واقفان همواره با ایجاد بناهای عام‌المنفعه و معین کردن موقوفاتی برای آنها به بخش عظیمی از نیازهای جامعه عصر خود پاسخ داده‌اند. بسیاری از ابنیه عمومی چون مساجد، مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، کاروانسراها، خانقاه‌ها و رباط‌ها موقوفه بوده و از عایدات اوقاف اداره می‌گردیده است. به نظر می‌رسد وقف به عنوان یک پدیده اجتماعی در طول تاریخ نقش مهمی در توسعه دانش، مدنیت، فرهنگ و مذهب یک جامعه ایفا نموده است. اهمیت وقف و تأثیر آن در جامعه محقق را بر آن داشت تا با مطالعه و بررسی این مسئله در یکی از ادوار مهم تاریخ ایران، یعنی عصر ایلخانان، نقش این پدیده اجتماعی در جامعه را تبیین نماید. در این دوره به رغم شرایط خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی ناشی از حمله مغول گسترش و شکوفایی چشمگیری در وقف در مقایسه با ادوار مختلف تاریخ ایران مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد شرایط خاص دوره موردنظر در این رونق و شکوفایی نقش مهمی داشت. ویرانی موسسات اجتماعی، فرهنگی، مذهبی در اثر حمله مغول و نیاز جامعه به بازسازی و احیای این موسسات، مسئله ناامنی در مالکیت و غصب املاک موقوفه از سوی حکام، فرمانروایان و حتی ایلخانان و تلاش برای حفظ ثروت‌های خانوادگی از عوامل مهمی بود که می‌توانست موجد انگیزه در واقفان برای وقف قسمت وسیعی از اموال و املاکشان شود. جدای از اینها انگیزه مذهبی و تلاش برای کسب توشه آخرت عامل مهمی بود که واقفان را به سوی این عمل پسندیده ترغیب می‌کرد. در واقع شاید بتوان گفت انگیزه مذهبی، انگیزه غایی و نهایی وقف بود. تحقیق حاضر درصدد است تا ضمن شناسایی و معرفی موقوفات و واقفان بزرگ عصر ایلخانی، تحلیل کمّی و کیفی از موارد مصارف این موقوفات و جهت‌یابی واقفان در این زمینه ارائه دهد. همچنین این تحقیق می‌کوشد تا از خلال شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جامعه در عصر ایلخانان به درک صحیحی از انگیزه‌های واقفان در اقدام به عمل وقف دست یابد.
کلیدواژه‌ها: وقف،موقوفات،داقفان،ایلخانان،تاسیسات عام المنفعه
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.