تحلیل محتوای توصیفی متن نوشتاری و تصاویر کتاب فارسی ابتدایی ، پایه ی اول و دوم ، در زمینه ی خیر و نیکوکاری

تحلیل محتوای توصیفی متن نوشتاری و تصاویر کتاب فارسی ابتدایی ، پایه ی اول و دوم ، در
زمینه ی خیر و نیکوکاری

نعمت الله موسی پور1 ٬میناموحدیان2
1 دانشیار٬ گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فرهنگیان
2 دانشجوی رشته ی آموزش ابتدایی٬ دانشگاه فرهنگیان٬ پردیس نسیبه تهران m.movahedain.430@gmail.com
چکیده:
باتوجه به نیاز فراوان جامعه ی درگیر بیماری ویروس کرونا، به نیکوکاری و احسان، همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت، دوستی، و هم چنین به دلیل سفارش مکرر دین مبین اسلام به احسان و نیکوکاری، آموزش این مفاهیم مهم به دانش آموزان به خصوص مقطع ابتدایی که نقش مهمی در شکل گیری همه جانبه ی شخصیت دانش آموزان دارد، امری لازم است.برای آموزش این ارزش ها، کتاب درسی مهم ترین رسانه ی آموزشی است که در تعیین و جهت دهی فعالیت های یادگیری دانش آموزان مورداستفاده قرار می گیرد.هدف پژوهش توصیفی حاضر، بررسی ارتباط متن نوشتاری و تصاویر کتاب فارسی پایه های اول و دوم ابتدایی براساس مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون، کمک به دیگران،ایثارو گذشت، دوستی است. روش پژوهش، تحلیل محتوای توصیفی است. در بررسی انجام گرفته نتایج نشان داد بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی ، همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به ایثارو گذشت و مفاهیم نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است. که در نتیجه مفاهیم احسان و گذشت که در دین ما بسیار مورد توجه قرار گرفتند به فراموشی سپرده شده است.
واژگان کلیدی: تحلیل محتوا؛کتاب فارسی؛ کتاب درسی؛ پایه ی اول و دوم؛نیکوکاری
مقدمه:
«یکی ازانتقادات جان دیویی درباره ی پاره ای از تعاریف تعلیم و تربیت، تعلیم و تربیت به معنای آمادگی است. عده ای تعلیم و تربیت را آمادگی می دانند.به نظر این عده، بچه در حال حاضر به عنوان یک عضوجامعه که امتیازات خاصی دارد مورد توجه نیست بلکه فقط آماده کردن او برای زندگی آینده مورد نظراست. جان دیویی اشکالاتی را نسبت به این نظریه ابراز داشته است.نظر او نیست که بچه را نباید برای آینده تربیت کرد، بلکه چون او به تعلیم و تربیت به عنوان یک جریان رشد کننده نگاه می کند، برای او آینده به اندازه ی زمان حاضر اهمیت دارد و برای اینکه طفل در آینده بهتر بتواند با مسائل مربوط به زندگی بهتر مواجه شود باید احتیاجات فعلی او تامین شده و استعدادهای او کاملا رشد نمایندتا در آینده که خود نتیجه زمان حاضر است بهتر بتواند زندگی کند(شریعتمداری،1392،ص51).»فعلیت یافتن استعدادها، با کمک نهاد ها وسازمان های متعددی چون خانواده،مدرسه،جامعه و رسانه هاو…صورت می پذیرد.از مهم ترین و پیچیده ترین نهاد ها،نظام آموزش و پرورش است(احمد صافی،1379،ص35).به عقیده ی دورکیم وظیفه ی نظام تعلیم وتربیت،درونی ساختن ارزش ها و انضباط جامعه در فرد است.جامعه ی امروز بشر دچار بحران هویت معنویت و اخلاق شده است،به همین دلیل نیاز بشر به تزکیه وپرورش، به مراتب بیش از نیاز او به تعلیم و آموزش همواره مورد توجه متحصصان تعلیم و تربیت است(شاملی و همکاران،1391).برای درونی کردن ارزش ها باید به فرهنگ توجه کرد. فرهنگ مجموعه ای از باورها،ارزش ها،آداب،سنت،دانش،ز بان،جهان بینی،نگرش ها و نحوه ی زندگی مردم است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود(شمس،1396،ص182).از جمله ی باورها و نگرش ها مفاهیم باارزشی چون،نیکوکاری و احسان ، همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت، دوستی است. در دین اسلام و سوره های مختلف قرآن، درباره ی احسان و نیکوکاری تاکید شده است که به چند آیه اشاره می گردد:
ای اهل ایمان انفاق کنید، از بهترین چیزهایی که اندوخته اید…(بقره/267)
…آنچه از داراییتان انفاق کنید،به سود خودتان است و جز برای طلب خشنودی خدا انفاق نکنید.(بقره/272)
قطعا خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.(مائده/13)
هرکس کار نیکویی انجام دهد،پس ده برابر برای اوست…(انعام/160)
طبق نظر روسو که می گوید: :«هرسن و هر حالت از حیات،کمال و بلوغی متناسب با خود دارد که مخصوص آن است.» وبا توجه به اهمیت دوره ی ابتدایی در شکل گیری شخصیت دانش آموزان، به عنوان مهم تریندوره ی تحصیلی، اگر این مرحله از تربیت مورد غفلت قرار گیرد، فرصتی برای همیشه از دست شاگرد رفته و اقدامات بعدی هم سودی نخواهد داشت.یعنی برای تربیت هرعامل، زمانی مناسب وجوددارد شبیه به دوره های حساس که ماریا منتسوری اهمیت آنها را از لحاظ آموزش و پرورش نشان داده است(کاردان،1396،ص2) در نتیجه پرداختن به ارزش هایی مثل نیکوکاری و احسان ، همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت، دوستی باید در دوره ی ابتدایی مورد توجه ویژه قرارگیرد.از طرفی شیوه ی اداره ی نظام آموزش و پرورش کشور ما متمرکز است،در این شیوه، اصول واحدی برمدارس حاکم است و کتاب درسی مهم ترین رسانه ی آموزشی به حساب می آید.هم چنین دفتر آموزش در هنگ کنگ(2009)خاطر نشان می کند که «علی رغم محبوبیت آموزش های الکترونیکی،کتاب های درسی رسانه ی مهمی برای یادگیری دانش آموزان و تدریس در کلاس خواهند بود.»هم چنین متخصصان معتقدند که کتاب های درسی یکی از مهم ترین درون داد های نظام های آموزشی هستند(پینگل2010)ودر تعامل با درون داد های دیگر نقش مهمی در فرآیند یاددهی-یادگیری ایفا می کنند. کتاب درسی به عنوان منبع اصلی محتوا،برنامه درسی و ابزار اصلی تدریس در تعیین و جهت دهی فعالیت یادگیری دانش آموزان،توسط معلمان مورد استفاده قرار می گیرد(سیکروا،2011).در نتیجه لازم است به بررسی کیفیت مفاهیم نام برده شده که در دین ما به طور مکرر به آنها اشاره کرده ،و در جامعه ی امروزه ی در گیربیماری کرونا، به آموزش این مفاهیم نیاز دارد، در کتاب درسی دوره ابتدایی(در این مقاله به برسی فارسی پایه ی اول و دوم ابتدایی می پردازیم.) پرداخت.
پیشینه ی پژوهش:
در بررسی انجام شده تحقیقاتی که به صورت مستقیم با موضوع پژوهش مرتبط هستند یافت شد.بازگیر٬ تهمینه٬بازگیر٬ زهرا(1395) در تحقیقی با عنوان «تحلیل محتوای کتاب های فارسی ابتدایی پایه ی اول تا سوم براساس اهداف آموزشی در حوزه ی خیر و نیکوکاری» نشان دادند که از بین مفاهیم انتخاب شده٬ مفهوم تعاون و همکاری مورد توجه قرار گرفته٬ مفهوم دوستی از طریق فعالیت های نمایش، بازی و صندلی صمیمت مورد توجه بوده و مفاهیم احسان، گذشت که در ارزش های اخلاقی ما و هم چنین آموزه های دینی بسیار مورد توجه هستند، مورد غفلت قرار گرفته اند. موسی پور(1391)٬ در پژوهشی تحت عنوان «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به کمک برنامه ی درسی در دوره ی ابتدایی» نشان داد که امور ارزشي را با آنکه اموري انتزاعي هستند، ميتوان با رویکرد فرهنگي به شکلي مؤثر در دوره کودکي آموزش داد. این ادعا با تمرکز
بر ظرفیت تخیلي کودکان و ظرفیت انتقال مفاهیم توسط اسطوره و داستان در دوره کودکي بنا شده
است.
هدف پژوهش:
هدف اصلی پژوهش، تحلیل محتوای توصیفی متن نوشتاری و تصاویر کتاب فارسی پایه های اول و دوم ابتدایی براساس مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت، دوستی است.
هدف1: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در متن نوشتاری دروس کتاب فارسی پایه اول ابتدایی به کاررفته است؟
هدف2: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در تصاویر کتاب فارسی پایه اول ابتدایی به کاررفته است؟
هدف3: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی در متن نوشتاری کتاب فارسی پایه دوم ابتدایی به کاررفته است؟
هدف4: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی در متن تصاویر کتاب فارسی پایه دوم ابتدایی به کاررفته است؟
روش:
این پژوهش توصیفی و روش آن تحلیل محتوا است.تحلیل محتوای توصیفی متن نوشتاری و تصاویر، به تبیین ویژگی های محتوای آشکار کتاب درسی می پردازد. این نوع تحلیل،متن نوشتاری و تصاویر یک کتاب درسی را توصیف می کند. اطلاعات مورد نظر با استفاده از جدول های آموزش دیده ی محقق از درس تحلیل محتوا2دانشگاه-کتاب دکترمحمد نوریان ص20، طبقه بندی و کدگذاری شده اند.
تحلیل محتوای توصیفی متن نوشتاری:
1-جامعه ی آماری:کتاب فارسی پایه ی اول و دوم ابتدایی
2-معیار توصیف: نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت،دوستی
3-تعیین واحد ثبت: جمله
4-تشخیص عناصر هر طبقه: در این مرحله باید هر جمله ای که مربوط به یکی از طبقات است علامت
گذاری شود.
تحلیل محتوای توصیفی تصاویر:
1-جامعه ی آماری:کتاب فارسی پایه ی اول و دوم ابتدایی
2-طراحی نظام رمز گذاری:
-طبقه بندی:
طبقات این تحلیل شامل تصاویر مرتبط با مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت،دوستی است.بنابراین طبقه بندی از 5 طبقه تشکیل می شود.
-واحد ثبت: بخشی از تصویر که می توان با ترسیم یک خط بسته اطراف آن به عنوان یک مفهوم آن را در تصویر مشخص کرد.
-روش شمارش:فراوانی واحد های ثبت در این تحلیل شمارش می گردد.
3-رمزگذاری:به منظور رمز گذاری اطلاعات به هرطبقه یک کد داده می شود.
4-تعیین روش آماری:محاسبه فراوانی و درصد
ارائه نتایج و تفاسیر:
سوال اول: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در متن نوشتاری دروس کتاب فارسی پایه اول ابتدایی به کاررفته است؟
جدول شماره 1:ارتباط متن نوشتاری با مفاهیم سوال اول فارسی پایه اول.
ردیف درس نیکوکاری همکاری کمک به دیگران ایثارو گذشت دوستی جمع
1 نگاره1
2 نگاره2
3 نگاره3
4 نگاره4
5 نگاره5
6 نگاره6
7 نگاره7
8 نگاره8
9 نگاره9
10 نگاره10
11 1
12 2
13 3
14 4
15 5
16 6
17 7
18 8
19 9
20 10
21 11 1 1 2
22 12 3 1 4
23 13 1 1
24 14 1 1
25 15 1 1 4 6
26 16 2 2
27 17
28 18
29 19
30 20
31 21
32 22

جدول شماره2: توزیع فراوانی مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت،دوستی در متن نوشتاری کتاب فارسی اول ابتدایی
فراوانی نیکوکاری و احسان همکاری و
تعاون کمک به
دیگران ایثاروگذشت دوستی جمع
تعداد 1 6 1 8 17

با توجه به اطلاعات بدست آمده از جدول1و2 در مجموع 16مورد به مفاهیم مطرح شده پرداخته است.که از این مجموع،1مورد به نیکوکاری و احسان،6مورد به همکاری و تعاون،1مورد کمک به دیگران و8 مورد به دوستی پرداخته است.بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی و همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به ایثارو گذشت و مفاهیم نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است.
سوال 2:تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در تصاویر دروس کتاب فارسی پایه اول ابتدایی به کاررفته است؟

جدول شماره3: ارتباط تصاویر کتاب با مفاهیم سوال دوم فارسی پایه اول.
ردیف درس نیکوکاری همکاری کمک به دیگران ایثارو گذشت دوستی جمع
1 نگاره1 1 3 4
2 نگاره2 1 1
3 نگاره3
4 نگاره4 5 5
5 نگاره5 3 3
6 نگاره6 1 1
7 نگاره7 1 1
8 نگاره8
9 نگاره9 1 1
10 نگاره10 3 3
11 1 1 1
12 2 2 1 3
13 3 2 2
14 4 2 2
15 5 1 1
16 6 1 1
17 7 1 1
18 8 2 2
19 9
20 10
21 11 2 3 5
22 12 4 4 1 9
23 13 1 1 2
24 14
25 15 1 5 1 7
26 16 1 1
27 17
28 18
29 19
30 20
31 21
32 22

جدول شماره 4:توزیع فراوانی مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی درتصاویر کتاب فارسی اول ابتدایی
فراوانی نیکوکاری و احسان همکاری و
تعاون کمک به
دیگران ایثاروگذشت دوستی جمع
تعداد 7 21 6 27 61

با توجه به اطلاعات بدست آمده از جدول 3و4در مجموع61مورد به مفاهیم مطرح شده پرداخته است.که از این مجموع،7مورد به نیکوکاری و احسان،21مورد به همکاری و تعاون،6مورد کمک به دیگران و27 مورد به دوستی پرداخته است.بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی و همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به مفاهیم ایثارو گذشت و نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است.

سوال3: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در متن نوشتاری دروس کتاب فارسی پایه دوم ابتدایی به کاررفته است؟
جدول شماره5: ارتباط متن کتاب با مفاهیم سوال سوم فارسی پایه دوم.
ردیف درس نیکوکاری همکاری کمک به دیگران ایثارو گذشت دوستی جمع
1 ستایش
2 اول 1 1 1 3
3 دوم 1 6 1 8
4 سوم
5 چهارم 2 2 4
6 پنجم
7 ششم
8 هفتم 7 7
9 هشتم 1 4 5
10 نهم 1 1
11 دهم
12 یازدهم
13 دوازدهم
14 سیزدهم 2 2
15 چهاردهم 1 1
16 پانزدهم 1 1
17 شانزدهم 1 2 3
18 هفدهم 1 1 6 8
19 نیایش

جدول شماره6: توزیع فراوانی مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت،دوستی در متن نوشتاری کتاب فارسی دوم ابتدایی

فراوانی نیکوکاری و احسان همکاری و
تعاون کمک به
دیگران ایثاروگذشت دوستی جمع
تعداد 3 10 4 26 43

با توجه به اطلاعات بدست آمده از جدول5و6 در مجموع43مورد به مفاهیم مطرح شده پرداخته است.که از این مجموع،3مورد به نیکوکاری و احسان،10مورد به همکاری و تعاون،4مورد کمک به دیگران و26 مورد به دوستی پرداخته است.بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی و همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به مفاهیم ایثارو گذشت و نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است.
سوال4: تا چه حد مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی،در تصاویر نوشتاری دروس کتاب فارسی پایه دوم ابتدایی به کاررفته است؟
جدول شماره7: ارتباط تصاویرکتاب با مفاهیم سوال چهارم فارسی پایه دوم.
ردیف درس نیکوکاری همکاری کمک به دیگران ایثارو گذشت دوستی جمع
1 ستایش
2 اول
3 دوم 2 2
4 سوم
5 چهارم 1 1
6 پنجم
7 ششم
8 هفتم
9 هشتم 3 3
10 نهم
11 دهم
12 یازدهم
13 دوازدهم
14 سیزدهم
15 چهاردهم
16 پانزدهم 3 5 8
17 شانزدهم
18 هفدهم 1 1
19 نیایش

جدول شماره8: توزیع فراوانی مفاهیم نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثاروگذشت،دوستی در تصاویر کتاب فارسی دوم ابتدایی
فراوانی نیکوکاری و احسان همکاری و
تعاون کمک به
دیگران ایثاروگذشت دوستی جمع
تعداد 4 10 1 15

با توجه به اطلاعات بدست آمده از جدول 7و8در مجموع 15مورد به مفاهیم مطرح شده پرداخته است.که از این مجموع،4مورد به نیکوکاری و احسان،10مورد به همکاری و تعاون،1 مورد به دوستی پرداخته است.بالاترین مفهوم استفاده شده، همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به ایثارو گذشت و کمک به دیگران اختصاص یا فته است.
بحث ونتیجه گیری:
در این مقاله کتاب های فارسی پایه های اول و دوم براساس مفاهیم ارزشی نیکوکاری و احسان،همکاری و تعاون،کمک به دیگران،ایثارو گذشت،دوستی مورد بررسی قرار گرفت.
نتیجه ی پژوهش نشان داد:
در متن نوشتاری کتاب فارسی اول و دوم، .بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی ، همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به ایثارو گذشت و مفاهیم نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است.درتصاویر کتاب فارسی اول، بالاترین مفهوم استفاده شده، دوستی و همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به مفاهیم ایثارو گذشت و نیکوکاری و احسان اختصاص یا فته است.درتصاویر کتاب فارسی دوم، بالاترین مفهوم استفاده شده، همکاری و تعاون و پایین ترین آنها به ایثارو گذشت و کمک به دیگران اختصاص یا فته است.در نتیجه مفاهیم احسان و نیکوکاری و ایثار و گذشت مورد غفلت قرار گرفته است که برای پرداختن به مفاهیم احسان و نیکوکاری می توان از طریق تغییر در دروس کتاب های درسی و آموزش مفاهیم در کنار محتوای کتاب توسط معلمان به رفع این کاستی ها بپردازیم.
مثلا در درس 12فارسی اول(همکاری)، در تصاویر ببین و بگو می توان درمورد مفهوم خیررساندن به حیوانات گفت و گو کرد.در درس 15فارسی اول(ژاله و منیژه) که متن و تصویری برای آب دادن به گل های پژمرده آورده می توان حتی از مفهوم خیر رساندن به گیاهان صحبت کرد.در درس 2فارسی دوم(مسجد محله ی ما) می توان در مورد جمع کردن کمک های مردمی(ارزاق) و دوختن ماسک و گان برای پرسنل درمان در روزگار کرونایی،صندوق های خیریه و…صحبت کرد.در درس 15 فارسی دوم(نوروز) می توان بیشتر به جشن نیکوکاری پرداخت و این امر مهم را برجسته کردو به صندوق هایی که در مدارس برای کمک به نیازمندان داده می شود،وسایلی که از وسایل خودشان می توانند ببخشند،بازارچه خیریه و… اشاره کرد.در درس 17فارسی دوم(بخوان و حفظ کن-درخت کاری) در مورد اهمیت درخت کاری و قرار دادن یک روز در تقویم به آن اشاره کرد.
و برای پرداختن به مفهوم ایثارو شهادت٬ موسی پور(1391)٬ در پژوهشی تحت عنوان «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به کمک برنامه ی درسی در دوره ی ابتدایی»بیان کرد که امور ارزشی را با آن که اموری انتزاعی هستند می توان با رویکرد فرهنگی به شکل موثر در دوره ی کودکی آموزش داد. این ادعا با تمرکز بر ظرفیت تخیلی کودکان و ظرفیت انتقال مفاهیم توسط اسطوره و داستان در دوره ی کودکی بنا شده است.ایثار در ارتباط با برنامه ی درسی از دو بعد قابل طرح است: 1)دستاورد-2)فرآیند. ایثار به عنوان دستاورد واقعه و رخدادی را نشان می دهد که در جهان بیرون عینیت یافته است و البته می توان انتظار وقوع آن را در آینده داشت. ایثار به عنوان فرآیند عملی را نشان می دهد که مقدمات٬ مراحل و دستاوردی دارد.این فرآیند نحوه ای از زیستن را نشان می دهد که درآمیخته ای از آگاهی دردسترس و آگاهی قابل حصول است.چنین گونه ای از عمل٬ فرهنگ نامیده می شود و دارای ویژگی هایی است که متاثراز برنامه ی درسی و آموزش مدرسه ای است.
منابع:
شریعت مداری،علی(1392)؛کتاب اصول تعلیم و تربیت،ص51،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ بیست و سوم
صافی،احمد(1279)،سازمان و مدیریت در آموزش و پرورش.تهران:ارسباران
شاملی،عباسعلی؛ملکی،حسن؛کاظمی،حمیدرضا(1390)برنامه درسی ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی،اسلام و پژوهش های تربیتی،سال سوم، شماره دوم،پاییز و زمستان 1390،صفحه 77-98
شمس،غلامرضا(1396)،کتاب مبانی و اصول مدیریت آموزشی، ص 35،انتشارات سمت
کاردان،علیمحمد،(1396)؛ کتاب مراحل تربیت،ص2،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ سیزدهم
نوریان،محمد(1397)؛کتاب تحلیل محتوای کمی و کیفی کتاب های درسی دوره ابتدایی،چاپ سوم
بازگیر،تهمینه؛بازگیر،زهرا(1395).تحلیل محتوای کتاب های فارسی پایه ی اول تا سوم بر اساس اهداف
آموزشی در حوزه ی خیر و نیکوکاری.بنیاد خیریه ی رهبری آلا.همایش ملی خیر ماندگار.نوبت اول
موسی پور٬نعمت الله(1391) ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به کمک برنامه ی درسی در دوره ی ابتدایی٬فصلنامه ی تحقیقات فرهنگی٬ دوره ی پنجم٬شماره 3٬صفحه103-126