مفهوم‌پردازی جامعه‌دوستی در دوران سالمندی: مدلی مبتنی بر مرور جامع

مفهوم‌پردازی جامعه‌دوستی در دوران سالمندی: مدلی مبتنی بر مرور جامع

نسیبه زنجری¹، احمد دلبری²، حسن رفیعی³، طاهره رمضانی^*2

استادیار، مرکز تحقیقات سالمندی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران
دانشیار، مرکز تحقیقات سالمندی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران
دانشیار، مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران

4*. دانشجوی دکترای سالمندشناسی، مرکز تحقیقات سالمندی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران، نویسنده مسئول مکاتبات: t_ramezani533@yahoo.com

چکیده:

مقدمه و هدف: جامعهدوستی مفهوم مهمی است که با افزایش سن در افراد افزایش مییابد. این مفهوم با ابعاد گوناگون در مطالعات مختلف بیان شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی است.

روش کار: روش مورد استفاده در این مطالعه، مروری جامع بر متون منتشرشده مرتبط با مفهوم جامعه‌دوستی در سالمندی است. هر دو نوع مطالعات کمی و کیفی در این پژوهش وارد شدند. این پژوهش با جستجوی مقالات با استفاده از کلیدواژههای prosocial*، older adults، older people، aging، later life، senior، third life، elderly، جامعهدوستانه، جامعهپسند و رفتار اجتماعی مطلوب در پایگاههای اطلاعاتی اصلی از جمله Web of Sciences ،Scopus ، PubMed،Google Scholar و SID بدون محدودیت زمانی برای مطالعات انجام شد. در ابتدا 877 مقاله شناسایی شد و پس از مرحله غربالگری، 58 مقاله واجد شرایط، مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج: نتایج حاکی از وجود 7 زیرطبقه و 2 طبقه اصلی جامعه‌دوستی شامل «گرایش‌های جامعهدوستانه» و «رفتارهای جامعه‌دوستانه» بود. طبقه اصلی گرایش‌های جامعهدوستانه شامل چهار زیرطبقه همدلی، هنجارهای جامعهدوستانه، گرایشهای فطری و تمایلات نسلپرورانه بود. طبقه اصلی رفتارهای جامعه‌دوستانه نیز متشکل از سه زیرطبقه کمکهای خودجوش غیررسمی، کمکهای برنامهریزیشده رسمی و رفتارهای دوستدار محیط زیست بود.

نتیجه‌گیری: جنبه‌ها و ابعاد مختلف مفهوم جامعه‌دوستی در دوران سالمندی شناسایی‌شده در این مطالعه می‌تواند به عنوان مبنایی برای ارزیابی و برنامه‌ریزی ارتقاء جامعه‌دوستی در سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.

کلمات کلیدی: جامعه دوستی؛ دوران سالمندی؛ مرور جامع

مقدمه

جمعیت جهان به سرعت در حال حرکت به سوی سالمند شدن است و با افزایش سن، مشارکت افراد در فعالیتهای جامعهدوستانه افزایش مییابد (Lockwood, Abdurahman, Gabay, Drew, Tamm, et al., 2021; Mayr & Freund, 2020). در واقع، افراد وارد دامنهای از گرایشها و رفتارها میشوند که در اصطلاح صاحبنظران حوزه روانشناسی اجتماعی، به عنوان «جامعهدوستی¹» شناخته می‌شوند (Lindenberg, 2006; Nooien, Kajbaf, & Foroudastan, 2013). جامعهدوستی به عنوان تمایلات، انگیزهها و رفتارهای داوطلبانهای تعریف شده است که معمولاً برای دیگران یا جامعه سودمند است و منجر به آسایش و رفاه حال آنان میگردد (N. Eisenberg, Hofer, Sulik, & Liew, 2014; Nancy Eisenberg & Miller, 1987). بیراه نیست که رفتارهای جامعهدوستانه را چسب اجتماعی² می‌نامند، چراکه این رفتارها افراد سنین مختلف جامعه را قادر میسازند تا با هم در صلح و سازش زندگی کنند (Lay & Hoppmann, 2015).

حدود یک دهه است که انجمن کمکهای خیریه³ (CAF) سالانه شاخص نیکوکاری⁴ (WGI) در جهان را به صورت گزارش ارائه می‌کند. این شاخص، براساس سئوالاتی که از ملیت‌های مختلف پرسیده می‌شود، رتبه‌بندی می‌شود. در سال 2021 اندونزی نیکوکار‌ترین ملت دنیا بوده‌ است و ایران در رتبه 32 ام قرار گرفت. براساس این شاخص، ایران دارای 62 درصد کمک به نیازمندان غریبه⁵، 45 درصد اهدای کمکهای نقدی به مؤسسات خیریه⁶و 11 درصد اختصاص زمان به امور داوطلبانه⁷ بود (CharitiesAidFoundation, 2021). البته در این شاخص، تنها برخی رفتارهای جامعهدوستانه در کشورهایی از جمله ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

اگرچه مفهوم جامعهدوستی اولین بار در دهه 1970 و برای گروههای سنی کودکان و نوجوانان بکار برده شد (Branscombe & Baron, 2017; Crain, 2014; Khoshbin, Zaeimdar, Moogouie, & Hejazi, 2020)، لیکن در دهه اخیر، در میان پژوهشگران تمایل روزافزونی به مطالعه آن در دوران سالمندی به وجود آمده است (Janelle N. Beadle, Alexander H. Sheehan, Brian Dahlben, & Angela H. Gutchess, 2015; Best & Freund, 2021; Kettner & Waichman, 2016; Lockwood, Abdurahman, Gabay, Drew, Tamm, et al., 2021; Mayr & Freund, 2020; Rosi, Nola, Lecce, & Cavallini, 2019b). چرا که محققان به این نتیجه دست یافتهاند که جنبههای جامعهدوستی در افراد، با مسنتر شدن آنان افزایش مییابد (Lockwood, Abdurahman, Gabay, Drew, Tamm, et al., 2021; Mayr & Freund, 2020). سالمندان تحت تأثیر انگیزهها و تمایلاتی همچون نگرانی همدلانه، التزام دینی، احساس وظیفه و تمایل برای کمک به نسلهای آینده (Elizabeth Midlarsky, Kahana, & Belser, 2015)، نگرانی دگرخواهانه برای منافع افراد جامعه (Mayr & Freund, 2020)، همدلی عاطفی (Janelle N. Beadle et al., 2015)، احساس انسجام اجتماعی (Wenner & Randall, 2016) و تمایل به مورد پذیرش واقع شدن (Cavallini, Rosi, Ceccato, Ronchi, & Lecce, 2021)، اقدام به رفتارهای جامعهدوستانه متنوعی از قبیل نیکوکاری به طور رسمی در خیریهها یا به طور غیررسمی از طریق شبکههای اجتماعی شخصی افراد مینمایند؛ از جمله این کمکها میتوان به وقف، آزاد کردن زندانیان، کمک به هیئات مذهبی و مساجد، ساخت مسکن برای محرومان، تجهیز بیمارستانها و مدارس، کمک به بیماران نیازمند، کمک در تهیه منزل و جهیزیه برای دختران، کمک به بازسازی مناطق جنگی و زلزلهزده و فعالیت در مؤسسات خیریه به عنوان خیّر یا به عنوان عضو هیأت امنا یا مؤسس اشاره نمود (Mayr & Freund, 2020; Moatamedi, 2019; Razavizadeh & Mohammadpour, 2010).

این موضوع، براساس نظریه رشد روانی-اجتماعی اریکسون که بیان میکند سالمندان تمایل به رفاه نسل بعد و جهان دارند، قابل تبیین است (Wenner & Randall, 2016). با توجه به این نظریه، سالمندان نگرانی، مراقبت و تعهد خود را در قبال نسل بعدی ابراز کرده و آنان را مورد حمایت و پشتیبانی خود قرار میدهند. همچنین افراد با ورود به دوران سالمندی از حجم اشتغالات شغلی، خانوادگی، اجتماعی و ارتباطی خود میکاهند و بر افکار، درونیات، ارزشها و احساسات درونی خود میافزایند؛ اما در عین حال از دیگران نیز غافل نشده و همراه با وقوف بر احساسات درونی خود، خیرخواهی آنها نسبت به دیگران نه تنها کم نمیشود، بلکه به طور معناداری افزایش مییابد (McAdams & de St. Aubin, 1992; Moatamedi, 2019).

جامعهدوستی مفهومی بین رشتهای در علوم روانشناختی و اجتماعی است که به دلیل ماهیت خاستگاه این علوم و پیچیدگی فینفسه پدیدههای اجتماعی، هنوز تعریف جامع و منسجمی درخصوص این مفهوم بویژه در دوران سالمندی ارائه نشده است. در ایران، چندین مطالعه به شیوه مقطعی به بررسی رفتارهای جامعهدوستانه در سالمندان پرداختهاند (Bogliacino, Grimalda, Ortoleva, & Ring, 2017; Bonner, Koven, & Patrick, 2003; Moatamedi, 2019). در برخی مطالعات نیز به مفاهیم نزدیک و همسو با جامعهدوستی در سالمندان، همچون یاریگری اجتماعی به عنوان جزئی از مؤلفههای سالمندی فعال (Mohammadi, Allahyari, Darvishpoor Kakhaki, Saraei, & Fereshtehnejad, 2017) و فعالیتهای داوطلبانه دگرخواهی به عنوان نوعی از کنشهای مشارکتجویانه در سالمندان (Asadollahi, Ismaeli, & Fani-Saberi, 2014) پرداخته شده است. اما در مورد مفهومپردازی جامعهدوستی در سالمندان، مطالعهای یافت نشد. از این رو، این پژوهش درصدد پر کردن این شکاف، با بررسی دقیق و جامع این مفهوم، متناسب با دوران سالمندی میباشد.

بنا بر آنچه گذشت، جامعهدوستی موضوعی مهم در تحقیقات رفتاری بوده و یک مفهوم چندبعدی و میانرشتهای است. به همین دلیل، نیاز به تبیین و روشنتر شدن جوانب مختلف آن احساس میشود (Baumsteiger & Siegel, 2019; Moatamedi, 2019). از سوی دیگر، با وجود انجام پژوهشهایی در زمینه جامعهدوستی در ایران و جهان، همچنان در فهم این جهتگیری رفتاری در سالمندان، با پرسشهایی مواجه هستیم؛ نبود تعریفی منسجم از جامعهدوستی، موضوعی است که اهمیت مطالعه این مفهوم را مضاعف میسازد. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف تبیین مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی و ارائه مدلی براساس آن با استفاده از روش مرور جامع انجام شد.

روش اجرا

این مطالعه با استفاده از چارچوب مرور جامع در مورد مفهوم جامعهدوستی و ابعاد آن در دوران سالمندی انجام شد. مرور جامع، یک روش ترکیب دانش موجود با استفاده از جستجوی نظاممند ادبیات موضوعی به منظور نقشهبرداری از شواهد موجود در مورد یک موضوع و شناسایی مفاهیم اصلی، نظریهها، منابع و شکافهای دانش است (Tricco et al., 2016). در این پژوهش، برای انجام مرور جامع از پروتکل 5 مرحلهای ارائهشده توسط آرکسی و اومالی⁸ (2005) استفاده شد. این مراحل شامل؛ 1- شناسایی سئوال پژوهشی⁹(مشخص کردن ساختار مفهومی)، 2- شناسایی مطالعات مرتبط¹⁰با استفاده از پایگاههای اطلاعاتی معتبر در حیطه مورد پژوهش (داشتن استراتژی جستجو)، 3- انتخاب مطالعات مرتبط برای مرور از بین مطالعات اولیه¹¹، 4- استخراج دادهها به صورت نمودار و جدول¹² و 5- جمعآوری، خلاصهسازی و گزارش یافتهها¹³ است (Arksey & O’Malley, 2005). فرایند انجام و نتایج مرور جامع به صورت زیر است:

1) مشخص کردن سئوال مطالعه

در شرایطی که جوامع در دهههای اخیر، در جهت بیتفاوتی و فردگرایی هرچه بیشتر افراد در حرکت است، مطالعه مفهوم جامعهدوستی در سالمندی و توجه به حضور سالمندان در راستای کنشهای داوطلبانه و خیرخواهانه در جامعه و انتقال این ارزشهای دگرخواهی به سایر نسلها در جامعه، از ضرورت بسیاری برخوردار میباشد. پس این مفهوم نیاز به تحلیل و بررسی دارد، چرا که به نظر میرسد این مفهوم در دوران سالمندی، متفاوت از سایر دورانهای زندگی باشد. در راستای سنجش جامعهدوستی در سالمندی نیاز به روشن شدن هرچه بیشتر ابعاد این مفهوم داریم. از این رو، در این مطالعه به دنبال فهم این سئوال هستیم که چه ابعادی برای مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی با توجه به ادبیات تحقیق موجود، ارائه شده است؟

2) شناسایی مطالعات مرتبط

جستجوی کلیدواژههای انگلیسی شامل (prosocial*،”prosocial behavior” ، “prosocial behaviour”) و (aging،ageing ،”older adults” ،”older people” ،”later life” ،senior ، third life،elderly ، جامعهدوستانه، جامعهپسند و رفتار اجتماعی مطلوب) در پایگاههای اطلاعاتی اصلی Web of Science، Scopus، PubMed، ProQuest، Google Scholar و SID بدون اعمال محدودیت زمانی و زبانی انجام شد. جستجوی مطالعات از تاریخ دی تا اسفند سال 1400 انجام شد. این جستجو منحصراً بر مقالات و پایاننامههای منتشر شده متمرکز بود. در این پژوهش، 877 مطالعه گردآوری شد.

3) انتخاب مطالعات مرتبط

مرحله سوم مرور جامع، انتخاب مطالعات مرتبط است که تعیین میکند آیا مقالات معیارهای ورود را دارند یا خیر. معیارهای ورود مقالهها به مطالعه حاضر عبارت بودند از: واژههای جامعهدوستی (و معادلهای آن) و سالمندی (سالمند) در عنوان یا چکیده قرار گرفته باشد؛ مقالاتی که امکان دسترسی به تمام متن آنها وجود داشته باشد و همچنین مقالاتی که در مجلات علمی پژوهشی به چاپ رسیده باشند یا در پایگاههای داده معتبر نمایه شده باشند. در جستجوی نظامیافته پیرامون ابعاد مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی در مقالات منتشرشده، معیارهای خروج مقالات از مطالعه عبارت بودند از: مطالعاتی که بر روی گروه خاصی از سالمندان به عنوان مثال، سالمندان مبتلا به دمانس، افسردگی، اختلالات بینایی، یا سالمندان ساکن خانههای پرستاری متمرکز بودهاند؛ مطالعاتی که برای بررسی رفتارهای جامعهدوستانه در اعضای سنین پایینتر جامعه همچون نوجوانان، از ارتباط بین نسلی میان آنان و سالمندان به عنوان یک عامل انگیزشی استفاده کردهاند و رفتارهای جامعهدوستانه در خود سالمندان مورد بررسی قرار نگرفته بود؛ عدم دسترسی به متن کامل مقالات، مقالههای ارائهشده در سمینار یا نامه به سردبیر و کتاب نیز از مطالعه خارج شده است. نویسنده اول، غربالگری را براساس عناوین و چکیده مطالعات انجام داد. در ادامه تعداد مطالعات شناساییشده، وارد و خارجشده از مرور در شکل 1 به نمایش گذاشته شده است. بر این اساس، تعداد 877 مقاله با جستجو در پایگاههای اطلاعاتی یافت شد. به دلیل همپوشانی برخی از پایگاهها و نمایه شدن همزمان یک مقاله در چند پایگاه، تعداد 108 مقاله به علت عناوین تکراری حذف شدند. از نرمافزار اندنوت برای شناسایی عناوین تکراری، استفاده شد که بدینوسیله، 769 مقاله باقی ماند؛ پس از اعمال معیارهای ورود و خروج و غربالگری مقالات از نظر چکیده، به 97 مقاله رسیدیم و پس از مطالعه متن کامل این مقالات، در نهایت 58 مقاله وارد مطالعه گردید. مراحل این مطالعه، توسط همه نویسندگان بررسی و تأیید شد. آنها همچنین با انتخاب نهایی این 58 مطالعه موافقت کردند. شکل 1 تعداد مطالعات واجد شرایط شناسایی و انتخابشده در مطالعه حاضر را نشان میدهد.

4) جدول‌بندی اطلاعات

در مجموع 52 مقاله، از روش کمی و ترکیبی و 6 مقاله به صورت کیفی و مروری استفاده کرده بودند. در مرور مطالعات، دادهها در جدولی شامل نام نویسنده، سال مطالعه، نوع مطالعه، کشور، تعداد نمونه مورد بررسی و ابعاد مورد بررسی جامعهدوستی در سالمندی ارائه شده است (جدول 1). یافته‌های پژوهش انتخاب شده از هر مطالعه چندین بار مورد بررسی قرار گرفت تا محتوایی که بر تعریف و ابعاد مفهوم جامعه‌دوستی در دوران سالمندی تمرکز دارد، ارزیابی شود. با این حال، تهیه جداول و استخراج داده‌ها برای هر مطالعه توسط نویسنده اول انجام شد، در حالیکه ارزیابی داده‌ها و تصمیم‌گیری‌ در هر مرحله برای اطمینان از صحت داده‌ها توسط سایر نویسندگان انجام شد. براساس پروتکل مرور جامع، کیفیت هر مطالعه مورد ارزیابی قرار نگرفت (Arksey & O’Malley, 2005).

جدول 1. مشخصات و یافته‌های مقالات واردشده در مرور جامع

ردیف	نام نویسنده و سال مطالعه	نوع مطالعه	تعداد نمونه مورد مطالعه	کشور مورد مطالعه	ابعاد جامعهدوستی در دوران سالمندی
1	Bailey, et al. (2020)	آزمایشی	79 نفر (39سالمند (61-82 سال)	استرالیا	کمک غیرپولی (کمک در جمع کردن برگههای کاغذ از روی زمین)؛ همدلی عاطفی (همدردی و نگرانی برای افراد نگونبخت)
2	Bailey, et al. (2021)	مروری	10 مقاله	استرالیا	جامعهدوستی در سه بُعد درونفردی (تفاوتهای فردی در تمایلات و گرایش‌های جامعهدوستانه)، بین فردی (کمک کردن یک نفر به دیگری)، فعالیت در بسترهای اجتماعی- فرهنگی یا سازمانی (داوطلبیگری و همکاری)
3	Bailey, et al. (2013)	آزمایشی	79 نفر (34 سالمند 92-65 سال)	استرالیا	اهدای مبلغی پول به مؤسسه خیریه در بازی اولتیماتوم
4	Beadle & De La Vega (2019)	مروری	–	ایالات متحده آمریکا	همدلی شناختی (نظریه ذهن، اتخاذ چشمانداز، دقت همدلی)؛ همدلی عاطفی یا همدردی
5	Beadle, et al. (2015)	آزمایشی	48 نفر (24 سالمند 67-93 سال)	ایالات متحده آمریکا	اهدای مبلغی پول به مؤسسه خیریه در بازی دیکتاتور؛ همدلی عاطفی (نگرانی همدلانه، پریشانی شخصی)
6	Best & Freund (2021)	آزمایشی	مطالعه 1: 160 نفر 20-74 ساله، مطالعه 2: 156 نفر 89-18 سال و مطالعه 3: 342 نفر 88-19 سال	مطالعه 1: ایالات متحده آمریکا؛ مطالعه 2 و 3: سوئیس	جامعهدوستی غیرپولی شامل؛ 1- اهدای انرژی فیزیکی، 2- اهدای سالهای زندگی و 3- ارائه حمایت اجتماعی؛ 4- تمایل به صرف زمان برای کمک غیرپولی به سود یک مؤسسه خیریه؛ انگیزههای جامعهدوستانه ایثارگرانه (انگیزه دگرخواهانه خالص یا نگرانی واقعی و نوعدوستانه برای دیگران، مفید بودن)
7	Bjälkebring, et al. (2016)	مقطعی	مطالعه 1: 353 نفر 74-20 سال؛ مطالعه 2: 108 نفر 89-19 سال	ایالات متحده آمریکا و سوئد	اهدای خیریه و کمک مالی به فرد نیازمند؛ تابش گرم (تجربه احساس مثبت با کمک کردن به یک کودک نیازمند)
8	Bjälkebring, et al. (2021)	طولی	1123 سالمند 66-60 سال	سوئد	داوطلبیگری و صرف زمان در فعالیتهای داوطلبانه مختلف از جمله ورزشهای تیمی، فعالیتهای مذهبی و غیره
9	Bonner, et al. (2003)	مقطعی	68 سالمند90-66 سال	ایالات متحده آمریکا	کمک کردن در پاسخ به فردی که نیاز به راهنمایی/ قرض گرفتن یک مداد دارد.
10	Bruine de Bruin & Ulqinaku (2021)	آزمایشی (داده ملی)	5376 نفر 100-18 سال، 1798 سالمند 60 سال و بالاتر	ایالات متحده آمریکا	اهدای خیریه (اهدای پول به نیازمندان در سازمانهای خیریه ملی و بینالمللی)
11	Caprara & Steca (2005) (Caprara & Steca, 2005)	مقطعی	512 نفر 87-20 سال، 127 سالمند با میانگین سنی 13/73 سال	ایتالیا	حمایت و همکاری با دوستان و همکاران، کمک‌رسانی به نیازمندان، بهاشتراک‌گذاری مراقبت با دوستان و نیازمندان، دلداری به نیازمندان
12	Caprara & Steca (2007)	مقطعی	1324 نفر 90-20 سال، 412 سالمند 60 سال و بالاتر	ایتالیا	حمایت و همکاری با دوستان و همکاران، کمک‌رسانی به نیازمندان، بهاشتراک‌گذاری مراقبت با دوستان و نیازمندان، دلداری به نیازمندان
13	Cavallini, et al. (2021)	مقطعی	150 سالمند 86-55 سال	ایتالیا	کمکرسانی رسمی؛ کمکرسانی غیررسمی به نزدیکان؛ کمکرسانی غیررسمی به غریبهها؛ اهدای مبلغی پول به یک غریبه در بازی دیکتاتور؛ توافقپذیری؛ نگرانی همدلانه؛ نوعدوستی
14	Chi, et al. (2021)	مقطعی	2016 نفر 84-33 سال، 774 نفر 25-75 سال	ایالات متحده آمریکا	فعالیت‌های جامعهدوستانه روزانه (داوطلبیگری رسمی، ارائه کمک‌های بدون دستمزد، ارائه حمایت عاطفی)؛ داوطلبیگری رسمی در کلیسا، بیمارستان، مراکز شهروندان سالمند، یا هر سازمان دیگر؛ ارائه کمک‌های بدون دستمزد به افرادی که با آنها زندگی نمی‌کنند (مانند پرستاری از نوزاد یا کمک کردن در خرید بدون دریافت دستمزد)؛ ارائه حمایت عاطفی بدون احتساب آن به عنوان بخشی از وظایف شغلی افراد
15	Cho, et al. (2021)	مقطعی	330 نفر 89-18 ساله، 69 سالمند 60 سال و بالاتر	ایالات متحده آمریکا	رفتارهای جامعهدوستانه رسمی و غیررسمی در شرایط پاندمی کووید-19، نسبت به خانواده یا دوستان نزدیک و غریبهها (نذر/ اهدای کتاب‌ یا لباس، اشتراک/ اهدای غذا، تحویل غذا، دارو، یا سایر کالاها به افراد دارای ناتوانی حرکتی، بخشیدن/ اهدای وسایل حفاظت فردی یا لوازمی که یافتن آنها دشوار است، دوختن ماسک‌های خانگی، سر زدن به افراد تنها و منزوی، قرض دادن/ اهدای پول به کسی، اهدای خون یا پلاکت)؛ همدلی
16	Foy, et al. (2013)	کارآزمایی تصادفی کنترلشده	300 سالمند 80-55 سال (150 نفر گروه مداخله، 150 نفر گروه کنترل)	ایالات متحده آمریکا	شرکت در “پیادهروی خیریه” یا سایر رویدادهای خیریه برای جمعآوری کمکهای مالی مردم به یک بانک غذای منطقهای، انجام کارهای داوطلبانه و مشارکت در سازمانهای فرهنگی یا هنری، عبادتگاهها، مراکز مراقبتهای بهداشتی، مدارس یا گروههای جوانان، داوطلب شدن برای کمک به فقرا و نیازمندان، کار در پروژههای اجتماعی، کمک به مؤسسات و سازمانهای خیریه مذهبی و غیرمذهبی، اهدای خون، پلاکت، پلاسما، مغز استخوان یا سایر اعضای بدن
17	Gaesser, et al. (2017)	آزمایشی	31 جوان و 39 سالمند 65-86 سال	ایالات متحده آمریکا	کمک کردن به یک فرد نیازمند غریبه در موقعیتهای اضطراری (تماس با آتشنشانی)
18	Gong, et al. (2019)	ترکیبی	89 جوان و 66 سالمند (60-84 سال)	چین	اهدای پول به خویشاوندان (خانواده و دوستان) و غیرخویشاوندان (غریبهها)
19	Gottlieb & Sevigny (2016)	کیفی (تحلیل درونمایه)	20 سالمند 96-61 ساله (11 مرد، 9 زن)	کانادا	فعالسازی یا انگیزش هویت (نیاز به هدف، احساس مسئولیت؛ نیاز به مفید بودن، نیاز به فعال بودن از نظر اجتماعی، نیازها و تعهدات ادراکشده، داشتن دلبستگی یا محبت، نیاز به برگشت به جامعه، تمایل به پاسخگویی متقابل به یک فرد، تمایل به نشان دادن اتحاد مستحکم، باورهای شخصی (معنوی و اخلاقی)، خوشایند بودن و لذت بردن، تمایل به مشارکت دادن دیگران، درخواستهای مستقیم برای سودمندی اجتماعی)؛ انواع سودمندی اجتماعی (تقویت مشارکت دیگران، اعلام حضور با نزدیکان؛ راهنمایی کردن یا دادن اطلاعات شناختی، حمایت عاطفی، کمک کاربردی، پشتیبانی غیرمستقیم، مصاحبت و رفاقت، کنترل یا حفظ ارتباط، اتحاد مستحکم، بازخورد دادن، تنظیم، تقویت مشارکت اجتماعی، شبکهسازی یا پیوند دادن، حمایت یا کمک ناآشکار، حضور مثبت)
20	Han, et al. (2020)	طولی	9697 نفر 74-51 سال	ایالات متحده آمریکا	صرف زمان برای فعالیتهای داوطلبانه در سازمانهای مذهبی، آموزشی، مرتبط با سلامت یا سایر سازمانهای خیریه
21	Hao & Liu (2016)	آزمایشی	204 نفر (49 سالمند 70-60 سال	چین	کمک کردن داوطلبانه برای پاسخگویی به سئوالات پژوهشگر
22	Hubbard, et al. (2016)	مقطعی	80 نفر 67-18 سال	ایالات متحده آمریکا	اهدای پول به مؤسسه خیریه با انگیزه دگرخواهانه؛ خالص (دادن پول به یک مؤسسه خیریه با نیت نوعدوستانه)؛ توافقپذیری؛ نگرانی همدلانه، اتخاذ چشمانداز و رفتار نوعدوستانه
23	James (2011)	طولی	331 سالمند 95-68 سال	ایالات متحده آمریکا	اهدای پول به سازمانهای مذهبی یا سایر سازمانهای خیریه
24	Jiranek, et al. (2013)	مقطعی	513 نفر 85-16 سال	سوئیس	داوطلب شدن در: الف) پرستاری/ مراقبت از غیرخویشاوندان نیازمند؛ ب) فعالیت کمپینگونه در یک سازمان بشردوستانه؛ ج) فعالیت راهبردی/ سازمانی/ اجرایی در سازمانی که به افراد نیازمند کمک میکند. د) کمک به غیرخویشاوندان نیازمند؛ و ه) مشاوره و ایجاد شایستگی برای افراد غیرخویشاوند نیازمند)؛ انگیزه جامعهدوستانه: نوعدوستی ناشی از همدلی و عدالت اجتماعی
25	Juhl, et al. (2020)	مقطعی	234 نفر 79-20 سال	ایالات متحده آمریکا	اهدای پول و کمکهای مالی به یک مؤسسه خیریه غیرانتفاعی؛ توافقپذیری؛ همدلی عاطفی
26	Kahana, et al. (2013)	مقطعی	585 سالمند 98-72 سال	ایالت متحده آمریکا	نگرش نسبت به مشارکت در رفتارهای جامعهدوستانه؛ رفتار یاریرسانی غیررسمی- ارائه حمایت ابزاری به دوستان و همسایگان (کمک در حمل و نقل، خرید و انجام کارهای روزمره)
27	Kahana, et al. (1987)	مروری	–	ایالات متحده آمریکا	نوعدوستی، همدلی، مسئولیتپذیری اجتماعی و قضاوت اخلاقی؛ هنجارهای بخشش و مسئولیت اجتماعی
28	Kettner & Waichman (2016)	آزمایشی	439 نفر، 167 سالمند 60 سال و بالاتر	آلمان	اهدای پول به یک نیازمند غریبه در بازی دیکتاتور
29	Konrath & Handy (2021)	مقطعی (داده ملی)	2744 سالمند 85-57 سال	ایالات متحده آمریکا	1- اهدای زمان (انجام کارهای داوطلبانه برای سازمانهای مذهبی، خیریه، سیاسی، مراکز سلامتی یا غیره)؛ 2- اهدای عاطفه (سلام و احوالپرسی همراه با لمس دیگران مانند در آغوش گرفتن، بوسیدن، در آغوش گرفتن، یا سایر تماس‌های فیزیکی نزدیک با دیگران به جز شریک زندگی) و 3- مراقبت از بزرگسال نیازمند کمک در انجام فعالیتهای روزمره به دلیل مسن بودن یا ناتوانی
30	Krause (2015)	طولی (داده ملی)	1535 نفر 50 سال و بالاتر	ایالات متحده آمریکا	1- ارائه حمایت ملموس به غریبهها (دادن پول، غذا، کمک کردن)؛ 2- ارائه حمایت ملموس به اعضای خانواده و دوستان (کمک مالی، بردن غذا به منزل یکی از اعضای خانواده یا دوستان در زمان بیماری، فراهم کردن وسایل حمل و نقل برای دوستان یا اعضای خانواده)
31	Livi, et al. (2020)	مقطعی	116 نفر با میانگین سنی 32/42 سال	ایتالیا	داوطلبیگری از طریق سازمان غیرانتفاعی که فرد داوطلب به آن تعلق دارد؛ تمایل به احساس نگرانی برای دیگران، نگرانی همدلانه و مسئولیتپذیری اجتماعی
32	Lockwood, et al. (2021)	آزمایشی	187 نفر، 92 سالمند 84-55 سال	بریتانیا	تمایل به انجام تلاش فیزیکی کارآمد و صرف انرژی بیشتر برای کمک به دیگران- رفتارهای جامعهدوستانه روزمره در زندگی، مانند انجام کارهای خیریه و اهدای پول به سازمانهای خیریه؛ هنجارهای اجتماعی
33	Mann, et al. (2022)	طولی	165 سالمند 88-60 سال	ایالات متحده آمریکا	جامعهدوستی رسمی در برنامههای مربوط به آموزش، جوانان و فقر: 1- دارای پستهای رهبری در برنامههای جامعهدوستانه و نامزد جایزه هدف (جایزه‌ای ملی که از کمک‌های جامعهدوستانه سالمندان تقدیر می‌کند)؛ 2- داوطلبیگری رسمی یا صرف زمان در برنامه داوطلبانه رسمی از طریق یک سازمان داوطلبانه محلی یا ملی (مانند تدریس خصوصی)
34	Mayr & Freund (2020)	مروری	–	سوئیس	اهدای پول و انجام کارهای داوطلبانه در سازمانهای خیریه؛ کمک کردن از طریق اهدای پول به مؤسسات خیریه و دیگران (یا نسلهای آینده)؛ نگرانی برای محیط زیست؛ انگیزه جامعهدوستانه (همدلی عاطفی، اتخاذ چشمانداز، توافقپذیری^،و انگیزه نوعدوستانه)؛ جهتگیریهای انگیزشی (نسلپروری، انتخاب اجتماعی- احساسی، دیدگاههای تعالیبخش نفس، مادهگرایی، گرما در مقابل شایستگی، هنجارهای فرهنگی)؛ مزایا (نوعدوستی خالص؛ نوعدوستی ناخالص)
35	Midlarsky, et al. (2018)	آزمایشی	169 سالمند 60 سال و بالاتر	ایالات متحده آمریکا	کمک کردن به غریبه نیازمندی که در یکی از سه موقعیت زیر قرار دارد: 1- کودکی که گم شده است و برای یافتن والدین خود به کمک نیاز دارد. 2- سالمندی که گم شده و نیاز دارد که کسی به کمک او بیاید. 3- کسی که زمین خورده است، درد دارد و به کمک نیاز دارد؛ مسئولیتپذیری اجتماعی؛ جهتگیری نوعدوستانه، نگرانی همدلانه
36	Midlarsky & Hannah (1989)	آزمایشی	2715 نفر از افراد 5 تا 75 سال و بالاتر	ایالات متحده آمریکا	اهدای پول به مؤسسه خیریه مرتبط با آسایش نوزادان دارای معلولیتهای مادرزادی
37	Motamedi (2019)	مقطعی	338 سالمند 60 سال و بالاتر	ایران	مسئولیت اجتماعی، نگرانی همدلانه، اتخاذ چشمانداز، پریشانی شخصی، استدلال اخلاقی دوجانبه، استدلال جهتگیری شده- دیگران و نوعدوستی خودگزارشی
38	Motsenok & Ritov (2021)	مقطعیِ (داده ملی چند کشور)	36267 نفر 50 سال و بالاتر	19 کشور اروپایی و اسرائیل	کار داوطلبانه یا خیریه (مراقبت از بزرگسال بیمار یا معلول؛ کمک کردن به دوستان یا همسایگان؛ شرکت در دورههای آموزشی و تربیتی؛ رفتن به یک باشگاه ورزشی، اجتماعی یا غیره؛ شرکت در فعالیتهای سازمانهای مذهبی (کلیسا، کنیسه، مسجد و غیره)؛ و شرکت در یک سازمان سیاسی یا اجتماعی)؛ انگیزههای نوعدوستانه (برای مشارکت در کارهای مفید)
39	Nakamura, et al. (2021)	طولی	165 سالمند 88-60 سال	ایالات متحده آمریکا	اختصاص زمان برای انجام کارهای داوطلبانه رسمی با موضوعات مختلف اجتماعی (آموزش، جوانان و فقر)
40	Nelson-Coffey, et al. (2017)	کارآزمایی تصادفی کنترلشده	159 نفر 93-23 سال	کالیفرنیای جنوبی	1- اقدامات محبتآمیز نسبت به فردی دیگر (اقداماتی که برای فرد خاصی انجام می‌شود، مانند خرید قهوه برای یک غریبه)؛ 2- اقدامات محبتآمیز نسبت به جهان یا بشریت به طور کلی (تلاش‌های فردی برای بهتر کردن جهان که متوجه فرد خاصی نیست، مانند جمع کردن زباله)
41	Nguyen, et al. (2020)	طولی (داده ملی)	520 نفر میانسال و سالمند	ایالات متحده آمریکا	اعانه اجتماعی یا کمک مالی به دیگران با اعتقاد به اینکه فرد عضوی حیاتی از جامعه است، یا چیزی ارزشمند برای بخشیدن به جهان دارد؛ نسلپروری یا به طور کلی، عضو مولد جامعه بودن
42	Perez, et al. (2021)	مقطعی	761 نفر 75-18 سال	مکزیک	داوطلبیگری، کمک عاطفی، کمک ابزاری
43	Pornpattananangkul, et al. (2017)	آزمایشی	78 نفر (39سالمند)	سنگاپور	بخشندگی یا اهدای پول به افراد در فواصل اجتماعی مختلف، از افراد نزدیک اجتماعی تا افراد از نظر اجتماعی دور
44	Qu, et al. (2020)	تحلیل ثانویه دادههای مطالعه طولی	3544 سالمند 67-64 سال	ایالات متحده آمریکا	1- اهدای پول به افراد شناختهشده، 2- کمکهای خیریه، 3- حمایت کردن از دوستان، همسایگان یا همکاران (الف) نصیحت، تشویق، حمایت اخلاقی یا عاطفی؛ ب) حمل و نقل، انجام کارهای روزمره یا خرید؛ ج) کارهای منزل و حیاط، تعمیرات یا سایر کارهای پیرامون خانه؛ د) نگهداری یا مراقبت از کودک)، 4- انجام فعالیتهای داوطلبانه و 5- مراقبت از فردی به جز همسر؛ انگیزههای جامعهدوستانه (همدلی، شفقت، یا نگرانی‌های دگرمحور)
45	Razavizadeh & Mohammadpour (2010)	مردمنگاری	28 نفر 82-43 سال	ایران	باورهای ارزشی یا ارزشباوری، احساس تعلق، سابقه نیکوکاری، دسترسی به منابع مادی، ارتباطات ترغیبکننده، اعتماد به کارگزاران و رویههای نهادی مدرسهسازی، جستجو برای کسب اطلاعات، اعتماد نهادی، تجربه عواطف مثبت، تمایل به تداوم مشارکت، موضع انتقادی توأم با اعتماد نسبی و دریافت بازخورد مثبت از محیط، دریافت مشوقهای مالیاتی و فتاوای فقهی در مورد تخصیص وجوه شرعی به مدرسهسازی به عنوان نشانههای مثبتی از محیط برای انگیزش خیّران
46	Romano, et al. (2021)	آزمایشی	359 نفر 18 سال و بالاتر (118 سالمند 90-60 سال)	اتریش	اهدای پول به افراد نیازمند غریبه در بازی دیکتاتور و همکاری دوجانبه با یکدیگر برای رسیدن به نتیجه مطلوب (مانند پول بیشتر) در بازی دوراهی زندانیان
47	Rosen, et al. (2016)	مقطعی	197 نفر 86-19 سال	آلمان	همدلی عاطفی (نگرانی همدلانه)، استدلال اخلاقی و همدلی شناختی (اتخاذ چشمانداز)
48	Rosi, et al. (2019)	مقطعی	96 نفر (48 سالمند 82-61 سال)	ایتالیا	اهدای پول به یک نیازمند غریبه در بازی دیکتاتور؛ استدلال اخلاقی؛ نگرانی همدلانه
49	Serrat Graboleda, et al. (2019)	مقطعی	198 سالمند 65 سال و بالاتر	اسپانیا	شرکت در فعالیتها یا انجمنهای اجتماعی (سازمانهای مذهبی، داوطلبانه، ورزشی)؛ کمک غیررسمی به دیگران به صورت داوطلبانه، بدون ارتباط با هیچ مؤسسه یا انجمن داوطلبانهای و بدون داشتن تعهدات اخلاقی به فرد مورد نظر (مانند فرد دچار معلولیت خانواده)؛ نسلپروری
50	Serrat Graboleda, et al. (2021)	ترکیبی	106 سالمند 86-59 سال (میانگین 18/71 سال)	اسپانیا	داوطلب شدن در فعالیت‌های خودیاری، ارائه خدمات رسمی و سایر اشکال مشارکت مدنی به طور داوطلبانه و با هدف سودرسانی به جامعه
51	Shane, et al. (2021)	طولی (داده ملی)	6176 نفر 92-24 سال (میانگین 83/63 سال)	ایالات متحده آمریکا	انجام کارهایی برای خانواده، دوستان و جامعه از نظر صرف زمان، پول یا نگرانی به خاطر تأمین آسایش و بهزیستن آنان؛ تمایلات و رفتارهای نسلپروری؛ توافقپذیری
52	Sin, et al. (2020)	مقطعی	1028 نفر 18 سال و بالاتر (262 سالمند 91-60 سال)	کانادا و ایالات متحده آمریکا	مشارکت در کارهای داوطلبانه رسمی؛ کمک کردن یا حمایت از افراد به دلایل مرتبط با پاندمی کووید-19؛ داوطلب شدن غیررسمی (ارائه حمایت عاطفی، حمایت ملموس (دادن لوازم یا غذا، کمک در مراقبتهای پزشکی، کمک در مسئولیتهای کار/ مدرسه، کمک در مسئولیتهای خانواده/ منزل)، حمایت اطلاعاتی یا ارائه اطلاعات به افراد)
53	Sommerlad, et al. (2021)	مقطعی	30033 نفر 18 سال و بالاتر (16059 سالمند 55 سال و بالاتر)	بریتانیا	همدلی (نگرانی همدلانه یا احساس شفقت؛ اتخاذ چشمانداز یا درک نگاه دیگران)
54	Steele, et al. (2008)	مقطعی	12064 نفر 18 سال و بالاتر (1316 سالمند 55 سال و بالاتر)	ایالات متحده آمریکا	انگیزههای جامعهدوستانه برای تمایل افراد به اهدای خون (نوعدوستی، همدلی و مسئولیتپذیری اجتماعی)؛ رفتار نوعدوستانه مانند: اهدای کالاها یا لباسها به یک مؤسسه خیریه، انجام کار داوطلبانه برای یک مؤسسه خیریه، کمک کردن به یک غریبه در حمل وسایل (کتاب، بسته و غیره)، قرض دادن کالاهای با ارزش (ظروف، ابزار و غیره) به همسایه‌ای که خیلی شناختهشده نیست، مراقبت داوطلبانه از حیوانات خانگی یا کودکان همسایه، قبل از اینکه از او خواسته شود و بدون اینکه هزینهای پرداخت کند.
55	Sze, et al. (2012)	مقطعی	71 جوان، 72 میانسال و 70 سالمند 60-80 سال	ایالات متحده آمریکا	اهدای پول به سازمانهای خیریه؛ همدلی عاطفی و نگرانی همدلانه و اتخاذ چشمانداز
56	Vecina & Fernando (2013)	مقطعی	251 نفر 78-16 سال	اسپانیا	داوطلبیگری در سازمانهای غیرانتفاعی؛ انگیزه احساس فشار به هنگام یاریرسانی به دیگران، ناشی از فشار هنجارهای اجتماعی و احساس وظیفه
57	Wenner & Randall (2016)	مقطعی (تحلیل ثانویه)	188 نفر 89-37 سال	ایالات متحده آمریکا	کمک کردن به یک دوست در حل مشکلش، جمعآوری یا اهدای پول با هدف خیریه، انجام کار داوطلبانه، هدیه دادن یا انجام یک کار خوب برای کسی، لطف کردن یا قرض دادن پول به کسی
58	Whillans, et al. (2016)	طولی و آزمایشی (داده ملی)	مطالعه 1: 186 سالمند 55 سال و بالاتر، مطالعه 2: 73 سالمند (36 نفر گروه هزینه جامعهدوستانه و 37 نفر گروه هزینه شخصی)	ایالات متحده آمریکا	صرف پول جامعهدوستانه یا بخشندگی مالی (از اهدای کمکهای خیریه تا ارائه حمایت مالی به اعضای خانواده)؛ کمک کردن مالی به گروه‌های مذهبی، سازمان‌های سیاسی، دوستان و/ یا خانواده و غیره

5) جمع‌آوری، خلاصه‌سازی و گزارش یافته‌ها

در این مرحله، نویسندگان به طور مرتب گزارهها را ارزیابی کرده و در نهایت با توجه به تعاریف بدست آمده، آنها را در دو طبقه اصلی و هفت زیرطبقه دستهبندی کردند. هر مؤلفه در 58 مطالعه بررسی شده، تعریف مفهوم جامعهدوستی را در دوران سالمندی منعکس میکند. تیم پژوهش تا زمان رسیدن به توافق، بارها و بارها درباره این فرآیند بحث و گفتگو کردند.

نتایج

برای بررسی مفهوم جامعه‌دوستی و ابعاد آن در دوران سالمندی و سنتز یافته‌ها، یک مرور جامع با جستجوی نظامیافته انجام شد. تعداد مقالاتی که با رویکرد کمی و مقطعی ابعاد جامعهدوستی در دوران سالمندی را بررسی کردهاند، بیشتر از نوع مطالعات کیفی و مروری بوده است. همچنین نیمی از پژوهشهای واردشده در این مطالعه، در کشور ایالات متحده آمریکا انجام شده است. دامنه مطالعات، بین سالهای 1987 تا 2022 بوده و اغلب مطالعات در طول 10 سال اخیر (2021-2011) صورت گرفته است. بسیاری از مطالعات کمّی از روشهای تجربی و مطالعات مقطعی استفاده کردند. از نظر روششناسی مطالعه، 17 مطالعه از روش رفتاری با استفاده از بازیهای اقتصادی مانند بازی دیکتاتور¹⁴، بازی اولتیماتوم¹⁵و بازی دوراهی زندانیان¹⁶و 38 مطالعه از روش خودگزارشی استفاده کردند. در بازی‌های فوق، آزمودنی‌ها در یک محیط آزمایشی یا شبیه‌سازی شده قرار گرفتند تا شکلی از رفتار جامعهدوستانه را در یک محیط کنترل‌شده مطالعه کنند (Bailey, Ruffman, & Rendell, 2013; J. N. Beadle, A. H. Sheehan, B. Dahlben, & A. H. Gutchess, 2015; Cavallini et al., 2021; Kettner & Waichman, 2016; Romano, Bortolotti, Hofmann, Praxmarer, & Sutter, 2021; Rosi, Nola, Lecce, & Cavallini, 2019a; Sze, Gyurak, Goodkind, & Levenson, 2012). سایر مطالعات، در قالب طولی و ترکیبی انجام شدهاند.

پس از بررسی 58 مطالعه وارد شده و استخراج ابعاد مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی، در راستای ترکیب مفاهیم بهدستآمده، ابتدا ابعاد بیانشده در هر مطالعه کدگذاری، و سپس زیرطبقات، طبقات فرعی و طبقات اصلی مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی ساخته شد. بر این اساس، 2 طبقه اصلی با عناوین گرایش‌های جامعهدوستانه¹⁷(بُعد گرایشی) و رفتارهای جامعهدوستانه¹⁸ (بُعد رفتاری) و 7 زیرطبقه به دست آمد. گرایش‌های جامعهدوستانه شامل 4 زیرطبقه؛ همدلی¹⁹(اتخاذ چشمانداز²⁰و نگرانی همدلانه²¹)، هنجارهای جامعهدوستانه²² (مسئولیت اجتماعی²³ و عدالت اجتماعی²⁴)، گرایش‌های فطری²⁵(توافقپذیری²⁶و قضاوت اخلاقی²⁷) و تمایلات نسلپرورانه²⁸بوده است (جدول 2).

جدول 2. ابعاد گرایش‌های جامعه‌دوستانه در دوران سالمندی برگرفته از مرور جامع

طبقات اصلی	طبقات فرعی	خلاصه معنایی
همدلی	اتخاذ چشمانداز	درک نگاه دیگران؛ خود را به جای دیگری گذاشتن
همدلی	نگرانی همدلانه	تمایل به تجربه احساس نگرانی یا شفقت نسبت به دیگران
هنجارهای جامعهدوستانه	مسئولیت اجتماعی	مسئولیتپذیری در قبال نزدیکان، جامعه، طبیعت و نسلهای آینده
هنجارهای جامعهدوستانه	عدالت اجتماعی	تلاش برای از بین بردن شرایط نابرابر یا ارتقاء فرصتهای برابر برای مردم
گرایشهای فطری	توافقپذیری	آگاهی از نیازهای دیگران و نگرانی و ارزش قائل شدن برای آسایش آنان
گرایشهای فطری	قضاوت اخلاقی	تصمیمگیری اخلاقی نوعدوستانه و پاسخگویی به یک دوراهی اخلاقی با انتخاب یک رفتار مطلوب از نظر اخلاقی یا ترجیح شخصی
تمایلات نسلپرورانه	–	تأثیرگذاری خوب بر زندگی افراد، انتقال مهارت با انگیزه به جای گذاشتن یک میراث از خود برای نسلهای آینده، مراقبت و سرمایهگذاری برای تربیت و آموزش نسلهای جدید

در جدول شماره 3، طبقه رفتارهای جامعهدوستانه در دوران سالمندی شامل کمکهای خودجوش غیررسمی²⁹(کمک به نزدیکان³⁰و کمک به غریبهها³¹)، کمکهای برنامهریزیشده رسمی³² (کمک به سازمانهای خیریه³³، کمک به سازمانهای غیرخیریه-غیرانتفاعی³⁴) و رفتارهای دوستدار محیط زیست³⁵ است.

جدول 3. ابعاد رفتارهای جامعه‌دوستانه در دوران سالمندی برگرفته از مرور جامع

طبقات اصلی	طبقات فرعی	زیرطبقات	کدها	خلاصه معنایی
کمکهای خودجوش غیررسمی	کمک به نزدیکان	حمایت ملموس	حمایت مالی	کمک کردن مالی، قرض دادن/ اهدای پول به دوستان و/ یا اعضای خانواده
		حمایت ملموس	حمایت ابزاری	حمایت و همکاری با دوستان و همکاران؛ کمک در کارهای منزل، مراقبت از خانه یا وسایل کسی در غیاب وی؛ کمک کردن در کارهای خانه یا خرید کردن؛ نذر/ اهدای کتاب‌ یا لباس، اشتراک/ اهدای غذا، تحویل غذا، دارو، یا سایر کالاها به افراد دارای ناتوانی حرکتی
		حمایت عاطفی	ابراز مهربانی/ عشق	دلداری دادن؛ گوش کردن به مشکلات افراد یا تسلیبخشی دادن به آنان؛ تقویت مشارکت دیگران؛ حمایت عاطفی؛ سلام و احوالپرسی کردن همراه با آغوش گرفتن، بوسیدن، دست زدن به شانه، یا سایر تماس‌های فیزیکی نزدیک؛ تشویق، حمایت اخلاقی یا عاطفی؛ هدیه دادن
		حمایت عاطفی	مراقبتهای حفاظتی	مراقبت از فردی به جز همسر؛ پرستاری، نگهداری یا مراقبت از کودکان بدون دریافت دستمزد؛ مراقبت از بزرگسال بیمار یا معلول و نیازمند کمک در انجام فعالیتهای روزمره به دلیل مسن بودن یا ناتوانی؛ مراقبت داوطلبانه از حیوانات خانگی همسایه، قبل از اینکه از فرد خواسته شود و بدون اینکه هزینهای پرداخت کند.
		حمایت اطلاعاتی	–	کمک به افراد در پیدا کردن کار؛ نصیحت کردن؛ راهنمایی کردن یا دادن اطلاعات، بازخورد دادن؛ انتقال مهارتهای خود به افراد
	کمک به غریبهها	کمک پولی	–	اهدای خیریه، کمک مالی و دادن مبلغی پول به افراد نیازمند و بیخانمان غریبه
		کمک غیرپولی	کمک در شرایط عادی	کمک به فردی دیگر برای جمع کردن برگههای کاغذ از روی زمین؛ کمک کردن به فردی که نیاز به راهنمایی/ قرض گرفتن یک مداد دارد؛ کمک کردن داوطلبانه برای پاسخگویی به سئوالات دیگران؛ راهنمایی برای پیدا کردن آدرس، اجازه دادن به کسی برای جلوتر رفتن از او در صف، بلند شدن از صندلی برای نشستن فردی دیگر، حمل کردن وسایل، قرض دادن یک وسیله؛ نذر/ اهدای کتاب‌ یا لباس، اشتراک/ اهدای غذا، تحویل غذا، دارو، یا سایر کالاها به افراد دارای ناتوانی حرکتی
		کمک غیرپولی	کمک در شرایط اضطراری و جدی	کمک کردن مستقیم یا غیرمستقیم به یک نیازمند غریبه در موقعیتهای اضطراری، شامل پیدا کردن کسی که بتواند کمک کند، یا تماس گرفتن با پلیس، آتشنشانی و سایر ارگانهای ذیربط
کمکهای برنامهریزی شده رسمی	اعطای کمک به سازمانهای خیریه	کمک پولی	–	جمعآوری یا اهدای پول با هدف خیریه- کمکهای مالی به نیازمندان در سازمانهای خیریه ملی یا بینالمللی (مانند آسایشگاههای معلولین)
		کمک غیرپولی	داوطلبیگری	داوطلب شدن و صرف زمان برای کمکهای غیرپولی به سود فقرا و نیازمندان مؤسسات و سازمانهای خیریه مذهبی و غیرمذهبی؛ انجام فعالیتهای کمپینگونه در سازمانهای بشردوستانه؛ فعالیتهای راهبردی/ سازمانی/ اجرایی در سازمانی که به افراد نیازمند کمک میکند؛ و مشاوره و ایجاد شایستگی برای افراد نیازمند
		کمک غیرپولی	اهدای کالا	اهدای کالاها یا لباسها به یک مؤسسه خیریه به سود نیازمندان جامعه
	اعطای کمک به سازمانهای غیرخیریه- غیرانتفاعی	کمک پولی	–	اهدای پول و کمکهای نقدی به سازمانهای غیرخیریه مانند گروه‌های مذهبی، سازمان‌های سیاسی و غیره
		کمک غیرپولی	داوطلبیگری	اهدای زمان و و انرژی جهت انجام کار داوطلبانه رسمی از طریق یک سازمان داوطلبانه محلی یا ملی و مشارکت در فعالیتهای سازمانهای مذهبی (کلیسا، کنیسه، مسجد و غیره)، بیمارستان، سازمانهای مراکز سلامتی، مرکز شهروندان سالمند، باشگاه ورزشی، سازمانهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یا هنری، مراکز مراقبتهای بهداشتی، مدارس یا گروههای جوانان
		کمک غیرپولی	اهدای اعضای بدن	اهدای داوطلبانه خون، پلاکت، پلاسما، مغز استخوان یا سایر اعضای بدن به بیماران نیازمند
رفتارهای دوستدار محیط زیست	–	–	–	رفتارهای ناشی از نگرانی و احساس مسئولیت در قبال محیط زیست؛ مانند استفاده از وسایل نقلیه عمومی و بازیافت مواد زائد و ضایعات

بدین ترتیب، ابعاد مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی در یک مدل مفهومی پیشنهادی ادغام شده و در 7 زیرطبقه و 2 طبقه اصلی قرار گرفت (شکل 2).

گرایش‌های جامعه‌دوستانه

طبقه اصلی گرایش‌های جامعهدوستانه که شامل همه نگرش‌ها، باورها، ویژگی‌های شخصیتی و گرایش‌هایی است که به سود دیگران منجر می‌شود، از چهار زیرطبقه همدلی، هنجارهای جامعهدوستانه، گرایش‌های فطری و تمایلات نسلپرورانه تشکیل شده است. تعاریف و ابعاد از 23 مطالعه استخراج و سپس کدگذاری شد.

زیرطبقه همدلی به عنوان یک گرایش جامعهدوستانه بسیار شناختهشده مطرح است (Cho, Daley, Cunningham, Kensinger, & Gutchess, 2021). اغلب مطالعات به دو عنصر کلیدی برای همدلی پرداختهاند: اتخاذ چشمانداز و نگرانی همدلانه (Sommerlad, Huntley, Livingston, Rankin, & Fancourt, 2021). اتخاذ چشمانداز به معنای درک افکار و دیدگاههای دیگران است (Beadle & De La Vega, 2019; Mayr & Freund, 2020; Motamedi, 2019; Rosen, Brand, & Kalbe, 2016; Sommerlad et al., 2021; Sze et al., 2012) و نگرانی همدلانه به تمایل به تجربه احساس نگرانی یا شفقت نسبت به دیگران اشاره دارد (Bailey, Brady, Ebner, & Ruffman, 2020; Beadle & De La Vega, 2019; J. N. Beadle et al., 2015; Cavallini et al., 2021; Jiranek, Kals, Humm, Strubel, & Wehner, 2013; Juhl et al., 2020; Livi et al., 2020; Mayr & Freund, 2020; Motamedi, 2019; Qu, Konrath, & Poulin, 2020; Rosen et al., 2016; Rosi et al., 2019a; Sommerlad et al., 2021; Steele et al., 2008; Sze et al., 2012).

یکی دیگر از زیرطبقات مهم گرایش‌های جامعهدوستانه در دوران سالمندی، هنجارهای جامعهدوستانه است (Mayr & Freund, 2020). مسئولیت اجتماعی و عدالت اجتماعی، از متداولترین هنجارهای مورد بررسی هستند که رفتارهای جامعهدوستانه را تحت تأثیر قرار میدهند (Myers, 1990). بنابراین، این هنجارها در پژوهشهای مربوط به جامعهدوستی در دوران سالمندی از جایگاه ویژهای برخوردار هستند (Vecina & Fernando, 2013). در جامعه یک هنجار جامعهدوستانه به نام «مسئولیت اجتماعی» وجود دارد. مسئولیت اجتماعی به احساس مسئولیت در قبال نزدیکان (فرزندان، والدین، همسر، خانواده، همسایه، دوستان و آشنایان)، جامعه (شهروندی مطلوب، رفتار مناسب با اقشار آسیبپذیر مانند کودکان، تلاش برای آسایش جامعه خود و وسیعتر از آن در سطح جهانی)، طبیعت (شامل گیاهان، حیوانات، خاک، آب و هوا) و نسلهای آینده است (Kahana, Midlarsky, & Kahana, 1987; Livi et al., 2020; E. Midlarsky, Pirutinsky, Chakrabarti, & Cohen, 2018; Motamedi, 2019; Steele et al., 2008). هنجار عدالت اجتماعی یک هنجار جامعهدوستانه است که میتواند برانگیزاننده جامعهدوستی در سالمندان باشد و به تلاش برای از بین بردن شرایط نابرابر یا فراهم کردن فرصتهای برابر برای مردم از طریق انجام رفتارهای جامعهدوستانه اطلاق میشود (Jiranek et al., 2013).

زیرطبقه گرایشهای فطری شامل دو بُعد توافقپذیری و قضاوت اخلاقی است. توافقپذیری یک ویژگی شخصیتی است که تمایل به آگاهی از نیازهای دیگران و نگرانی و ارزش قائل شدن برای آسایش آنان را توصیف میکند. یک فرد توافقپذیر، ویژگیهای رفتاری مانند نوعدوستی، مهرورزی، خوشقلبی، اعتماد و فروتنی را از خود نشان میدهد (Shane, Niwa, & Heckhausen, 2021). برخی از مطالعات، توافقپذیری را به عنوان یک گرایش جامعهدوستانه مهم مطرح میکنند (Cavallini et al., 2021; Hubbard, Harbaugh, Srivastava, Degras, & Mayr, 2016; Juhl et al., 2020; Mayr & Freund, 2020; Shane et al., 2021). علاوه بر این، قضاوت اخلاقی به تمایل ذاتی فرد برای پاسخگویی به یک دوراهی اخلاقی با پایبندی به اصول اخلاقی به جای ترجیحات شخصی اشاره دارد (Kahana et al., 1987; Motamedi, 2019; Rosen et al., 2016).

تمایلات نسلپرورانه به‌ عنوان شکلی از گرایش‌های جامعهدوستانه، به عنوان تمایل سالمند برای به جای گذاشتن یک میراث خانوادگی، اجتماعی از خود برای نسلهای آینده و تأثیرگذاری خوب بر زندگی آنان مطرح است (Nguyen, Kim, Daheim, & Neduvelil, 2020; Shane et al., 2021).

رفتارهای جامعه‌دوستانه

دومین بُعد مهم مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی، در این مطالعه به عنوان رفتارهای رفتارهای جامعهدوستانه مشخص شد که به دسته وسیعی از رفتارهایی اشاره دارد که عموماً برای دیگران، مفید تلقی میشوند و شامل تعامل بین فرد کمککننده و گیرنده کمک میباشد (Dovidio, Gaertner, Shnabel, Saguy, & Johnson, 2009; Penner, Dovidio, Piliavin, & Schroeder, 2005). سه زیرطبقه در این طبقه اصلی وجود دارد: کمکهای خودجوش غیررسمی، کمکهای برنامهریزیشده رسمی و رفتارهای دوستدار محیط زیست. این زیرطبقات در 52 مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.

کمکهای خودجوش غیررسمی شامل کمک به نزدیکان و کمک به غریبهها بود. کمک به نزدیکان (اعضای خانواده، دوستان و همسایهها) از سه بُعد تشکیل شده است: حمایت ملموس³⁶، حمایت عاطفی³⁷و حمایت اطلاعاتی³⁸. حمایت محسوس شامل دو بُعد حمایت مالی³⁹و حمایت ابزاری⁴⁰است (Krause, 2015). حمایت مالی به عنوان اهدا یا قرض دادن پول به اعضای خانواده و/ یا دوستان در مواقع نیاز تعریف میشود (Cavallini et al., 2021; Gong, Zhang, & Fung, 2019; Krause, 2015; Pornpattananangkul, Chowdhury, Feng, & Yu, 2017; Qu et al., 2020; Shane et al., 2021; Wenner & Randall, 2016; Whillans, Dunn, Sandstrom, Dickerson, & Madden, 2016). حمایت ابزاری به رفتارهایی گفته می‌شود که به افراد نیازمند، کمک جسمی یا مادی مانند تحویل غذا، دارو یا سایر کالاها به درب منازل آنها، فراهم کردن وسایل حمل و نقل، خرید و امانت دادن یا اهدای کتاب یا لباس صورت پذیرد (Cavallini et al., 2021; Gottlieb & Sevigny, 2016; Kahana, Bhatta, Lovegreen, Kahana, & Midlarsky, 2013; Krause, 2015; Perez et al., 2021; Qu et al., 2020; Shane et al., 2021; Sin, Klaiber, Wen, & DeLongis, 2020). حمایت عاطفی به حمایت کلامی، توجه و همراهی با کسانی که مشکل دارند، گفته میشود (Perez et al., 2021; Sin et al., 2020). حمایت عاطفی شامل دو بُعد ابراز مهربانی/ عشق و مراقبتهای حفاظتی⁴¹است. ابراز مهربانی/ عشق شامل نشان دادن مهربانی، محبت، تشویق، دلداری دادن یا صحبت کردن با یک فرد افسرده، هدیه دادن و احوالپرسی به همراه تماس جسمی نزدیک (مانند در آغوش گرفتن) با افراد است (Cavallini et al., 2021; Gottlieb & Sevigny, 2016; Konrath & Handy, 2021; Shane et al., 2021; Wenner & Randall, 2016). مراقبت‌های حفاظتی، در واقع به مراقبت‌های غیرپزشکی و بدون دستمزدی گفته میشود که به افراد در رفع نیازهای اولیه روزانه، مانند غذا خوردن و حمام کردن و مراقبت از کودکان، حیوانات خانگی یا منزل، در غیاب آنان کمک می‌کند (Caprara & Steca, 2005, 2007; Cavallini et al., 2021; Konrath & Handy, 2021; Motsenok & Ritov, 2021; Qu et al., 2020; E. Serrat Graboleda, Gonzalez-Carrasco, Aznar, & Cerrato, 2019). حمایت اطلاعاتی به عنوان ارائه مشاوره و اطلاعات، کمک به افراد در یافتن شغل، ارائه بازخورد و انتقال مهارتها به دیگران شناخته میشود (Cavallini et al., 2021; Gottlieb & Sevigny, 2016; Qu et al., 2020; Shane et al., 2021; Sin et al., 2020).

کمک به غریبهها شامل کمکهای پولی و غیرپولی در موقعیتهای معمولی و اضطراری است. کمکهای پولی شامل اهدا یا قرض دادن پول به نیازمندان غریبه است (Bjälkebring, Västfjäll, Dickert, & Slovic, 2016; Cavallini et al., 2021; Cho et al., 2021; Gong et al., 2019; Kettner & Waichman, 2016; Krause, 2015; Nguyen et al., 2020; Perez et al., 2021; Pornpattananangkul et al., 2017; Romano et al., 2021; Rosi et al., 2019a; Steele et al., 2008; Wenner & Randall, 2016). کمک غیرپولی به غریبه‌ها در موقعیت‌های معمولی ممکن است شامل مواردی مانند قرض دادن کالاهای با ارزش خود به افراد نیازمند غریبه، راهنمایی کردن آنان، دادن صندلی و حمل وسایلش باشد (Bailey et al., 2020; Best & Freund, 2021; Bonner et al., 2003; Caprara & Steca, 2005, 2007; Cavallini et al., 2021; Cho et al., 2021; Hao & Liu, 2016; Krause, 2015; Nelson-Coffey, Fritz, Lyubomirsky, & Cole, 2017; Steele et al., 2008). کمک غیرپولی به غریبهها در موقعیتهای اضطراری به معنای کمک کردن مستقیم یا غیرمستقیم به یک فرد نیازمند غریبه در موقعیتهای اضطراری، شامل پیدا کردن کسی که بتواند در این شرایط کمک کند، یا تماس گرفتن با پلیس، آتشنشانی و سایر ارگانهای ذیربط است (Gaesser, Dodds, & Schacter, 2017; E. Midlarsky et al., 2018).

کمک برنامهریزیشده رسمی یک فعالیت مؤسسهای است که هدف آن، سود رساندن به افرادی فراتر از اعضای خانواده و دوستان نزدیک است (Ebner, Bailey, Horta, Joiner, & Chang, 2017). این زیرطبقه یکی از ابعاد اصلی رفتارهای جامعهدوستانه و شامل کمک به سازمانهای خیریه و همچنین کمک به سازمانهای غیرخیریه- غیرانتفاعی است. سازمانهای خیریه در سطح ملی یا بینالمللی (مانند یونیسف⁴² و کمیته بینالمللی صلیب سرخ⁴³) به افراد نیازمند کمک میکنند (Bruine de Bruin & Ulqinaku, 2021). کمک به مؤسسات خیریه شامل کمکهای پولی و غیرپولی است. کمکهای پولی به سازمانهای خیریه به عنوان شکلی شایع و به آسانی قابل درک از رفتار جامعهدوستانه مطرح است (Bailey et al., 2013; J. N. Beadle et al., 2015; Bruine de Bruin & Ulqinaku, 2021; Cavallini et al., 2021; Hubbard et al., 2016; James, 2011; Juhl et al., 2020; Lockwood, Abdurahman, Gabay, Drew, Tamtn, et al., 2021; Mayr & Freund, 2020; E. Midlarsky & Hannah, 1989; Wenner & Randall, 2016; Whillans et al., 2016). کمکهای غیرپولی شامل داوطلبیگری⁴⁴و اهدای کالا به یک مؤسسه خیریه است. «داوطلبیگری» نوع خاصی از کمکهای برنامهریزیشده رسمی است که به عنوان یک اقدام پایدار از کمکهای غیرپولی به سود فقرا و نیازمندان به مؤسسات خیریه مذهبی و غیرمذهبی تعریف میشود (Cavallini et al., 2021; Foy et al., 2013; Jiranek et al., 2013; Konrath & Handy, 2021; Mayr & Freund, 2020; Perez et al., 2021). اهدای کالا عبارت است از اهدای پوشاک یا وسایل منزل به یک مؤسسه خیریه که به سود افراد نیازمند کار میکند (Cho et al., 2021; Sin et al., 2020).

بُعد دیگر رفتار جامعهدوستانه کمک به سازمان‌های غیرخیریه- غیرانتفاعی مانند بیمارستان‌ها، مدارس و مؤسسات تحقیقاتی است که هدف اصلی آنها دستیابی به هدفی غیر از کسب سود برای خود است (Bierhoff, 2005). در پژوهش حاضر، کمک به مؤسسات اجتماعی غیرانتفاعی شامل دو بُعد کمک پولی و غیرپولی به این مؤسسات است. کمک پولی به عنوان کمک مالی به این سازمانها تعریف میشود (Whillans et al., 2016). کمک غیرپولی به داوطلبیگری و اهدای اعضای بدن⁴⁵ اشاره دارد. داوطلبیگری، مشارکت داوطلبانه و برنامهریزیشده در سازمانها یا گروههایی است که به دنبال کسب منافع اجتماعی هستند (Foy et al., 2013; Sin et al., 2020; Wenner & Randall, 2016). داوطلبیگری در سازمان‌های غیرانتفاعی شامل فعالیت در حوزه‌های اجتماعی و زیستمحیطی و یا در حمایت از ارزش‌های دینی یا غیردینی است (Bailey, Ebner, & Stine-Morrow, 2021; Chi, Almeida, Charles, & Sin, 2021; Foy et al., 2013; Han, Roberts, Mutchler, & Burr, 2020; Konrath & Handy, 2021; Livi et al., 2020; Mann, Boeder, Tse, Graham, & Nakamura, 2022; Motsenok & Ritov, 2021; Nakamura, Tse, & Mann, 2021; Perez et al., 2021; Qu et al., 2020; Eva Serrat Graboleda et al., 2021; Sin et al., 2020; Vecina & Fernando, 2013; Wenner & Randall, 2016). یکی دیگر از رفتارهای جامعهدوستانه رسمی، اهدای اعضای بدن مانند اهدای خون، پلاکت، پلاسما، مغز استخوان، یا سایر اندامهای بدن (مانند کلیه، کبد) به بیماران نیازمند است (Cavallini et al., 2021; Cho et al., 2021; Foy et al., 2013; Steele et al., 2008).

رفتارهای دوستدار محیط زیست به عنوان اقدامات فردی یا گروهی برای حفاظت از محیط زیست تعریف میشود. این رفتارها شامل استفاده از وسایل نقلیه عمومی، بازیافت، رفتار خرید سبز⁴⁶، صرفهجویی در مصرف انرژی و مشارکت در سازمانهای زیستمحیطی است (Mayr & Freund, 2020; Nelson-Coffey et al., 2017).

بحث

نتایج این مطالعه نشان داد که گرایش‌های جامعهدوستانه و رفتارهای جامعهدوستانه، دو بُعد اصلی جامعه‌دوستی در دوران سالمندی هستند. گرایش‌های جامعهدوستانه به انگیزههای افراد برای کمک به دیگران اشاره دارد و شامل همدلی، هنجارهای جامعهدوستانه، گرایشهای فطری و تمایلات نسلپرورانه است. رفتارهای جامعهدوستانه به عنوان بُعد رفتاری جامعهدوستی، به رفتارهایی اطلاق میشود که در موقعیتهای معمولی و اضطراری به سود دیگران انجام شوند. این رفتارها شامل کمکهای خودجوش غیررسمی، کمکهای برنامهریزیشده رسمی و رفتارهای دوستدار محیط زیست است. این رفتارها به طور عامدانه و ارادی، نسبت به افراد با فاصله اجتماعی نزدیک یا دور انجام میشوند (Best & Freund, 2021; Gong et al., 2019; Pornpattananangkul et al., 2017).

در مطالعات، ارتباط متقابلی میان گرایش‌های جامعهدوستانه، رفتارهای جامعهدوستانه و بهزیستن مشاهده شده است (Bruine de Bruin & Ulqinaku, 2021; E. Midlarsky, 1991; Vecina & Fernando, 2013). بطور خلاصه، رفتارهای جامعهدوستانه به بهزیستن دیگران کمک میکنند (Dovidio et al., 2009). بِیلی و همکاران⁴⁷(2021) جامعه‌دوستی را به‌عنوان تمایلات و رفتارهایی تعریف می‌کنند که در جهت بهزیستن دیگران است (Bailey et al., 2021). پنر و همکاران⁴⁸(2005) همچنین اشاره کرد که جامعه‌دوستی دارای سه سطح خرد، میانی و کلان – یعنی سطح گرایش‌های جامعهدوستانه و روان‌شناختی سالمندان؛ سطح مبادلات بین کمککننده و دریافتکننده کمک در حوزههای خاص؛ و کاربردهای گستردهتر در خانوادهها، گروهها، نهادها و جوامع است (Penner et al., 2005). بنا بر این تعاریف، جامعه‌دوستی پدیده‌ای است که شامل دو وجه گرایشی و رفتاری است. برخی مطالعات نیز نشان میدهند که مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی، یک مفهوم چندوجهی است (Ebner et al., 2017; Mayr & Freund, 2020). علاوه بر این، هر وجه شامل ابعادی درون خود است (Cavallini et al., 2021).

در مورد وجه گرایشی مفهوم جامعه‌دوستی، باید توجه داشت که افراد مختلف تحت تأثیر انگیزههای مختلف رفتارهای جامعهدوستانه را از خود نشان میدهند. این انگیزهها ممکن است برای هر فردی که کمک میکند، متفاوت باشد (Bailey et al., 2021). انگیزه افرادی که دست به این رفتارها میزنند، انجام وظایف شغلی نیست (Bierhoff, 2005). مطالعات زیادی در حوزه جامعه‌دوستی در دوران سالمندی مرتبط با بُعد همدلی هستند (Bailey et al., 2020; Beadle & De La Vega, 2019; J. N. Beadle et al., 2015; Cavallini et al., 2021; Jiranek et al., 2013; Juhl et al., 2020; Livi et al., 2020; Mayr & Freund, 2020; Motamedi, 2019; Qu et al., 2020; Rosen et al., 2016; Rosi et al., 2019a; Sommerlad et al., 2021; Steele et al., 2008; Sze et al., 2012). مبتنی بر فرضیه همدلی- نوعدوستی⁴⁹، افراد تمایل زیادی به نشان دادن همدلی و کمک به افراد نیازمند در مواجهه با آنها دارند (Batson, Shaw, & Slingsby, 1991).

در این مطالعه، هنجارهای جامعهدوستانه، از جمله مسئولیت اجتماعی و عدالت اجتماعی، به دلیل تفاوت در فرهنگ شهری یا خردهفرهنگ‌ها، باعث ایجاد رفتارهای جامعهدوستانه می‌شوند. برخی نظریهپردازان بر نقش این هنجارها در تبیین رفتارهای جامعهدوستانه تأکید میکنند. آنها بر این عقیده هستند که درونیسازی این هنجارها موجب انجام رفتارهای جامعهدوستانه در افراد است (Myers, 1990). براساس نظریه رفتار برنامهریزیشده⁵⁰، یکی از عوامل تعیینکننده رفتار جامعهدوستانه، هنجارهای ذهنی⁵¹است. این هنجارها، فشارهای اجتماعی ادراکشده برای مشارکت (یا عدم مشارکت) در رفتارهای جامعهدوستانه است و توسط باورهای جامعه تعیین میشود (Ajzen, 1991). براساس هنجار مسئولیت اجتماعی، افراد باید به مستضعفان، بویژه آنهایی که به کمک بیرونی وابسته هستند، کمک نمایند، بدون اینکه انتظاری در قبال آن داشته باشند (Berkowitz, 1972). هنجار عدالت اجتماعی، قاعده‌ای است که براساس آن افراد به کسانی که برای جامعه زحمت کشیدهاند، اما منفعت مناسب را کسب نکردهاند، کمک میکنند و به کسانی که خودشان مسئول گرفتاری خودشان هستند، کمک نمیکنند (Wiggins, Wiggins, & Zanden, 1994). نظریه عدالت، این هنجار را براساس این اصل توصیف میکند که افراد جامعه تمایل به کاهش نابرابریها در جامعه خود دارند (Bierhoff, 2005; Jiranek et al., 2013).

در مورد زیرطبقه گرایشهای فطری متشکل از توافقپذیری و قضاوت اخلاقی، باید توجه داشت که این گرایشها متمایز از انگیزههای خودخواهانه مانند کسب مزیت مادی یا خوشحالی و رضایت درونی است (Kahana et al., 1987). بُعد قضاوت اخلاقی را میتوان با نظریهای به همین نام که توسط شِریف و همکاران⁵² (1965) ارائه شد، توضیح داد. براساس این نظریه، افرادی که نگرش مثبتی نسبت به جامعهدوستی دارند، به احتمال زیاد درخواست کمک را میپذیرند. در مقابل، افرادی که نگرش مثبتی نسبت به جامعهدوستی ندارند، درخواست کمک را رد میکنند. همچنین افرادی که قضاوت قوی ندارند، مشارکت نمیکنند (Hovland & Sherif, 1980).

درخصوص زیرطبقه تمایلات نسلپرورانه، نظریه رشد روانی-اجتماعی اریکسون⁵³ چنین بیان می‌کند که با افزایش سن، افراد تمایل بیشتری به نگرانی نسبت به دیگران، مانند نسل‌های آینده دارند (Au et al., 2004; McAdams & de St. Aubin, 1992; E. Midlarsky & Kahana, 1994; Elizabeth Midlarsky et al., 2015).

در وجه رفتاریِ مفهوم جامعه‌دوستی، کمک به نزدیکان به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که از طریق آن‌ها فرد کمک‌های فیزیکی و مادی و یا حمایت عاطفی به خویشاوندان خود ارائه می‌کند (Bierhoff, 2005). سیالدینی و همکاران⁵⁴(1997) دریافتند که سالمندان به افرادی که به آنها نزدیک باشند، بیشتر از افرادی که از آنها دور هستند، کمک میکنند (Cialdini, Brown, Lewis, Luce, & Neuberg, 1997). این یافته به نظریه تکاملی⁵⁵و انتخاب خویشاوندی⁵⁶، مبانی بیولوژیکی و ژنتیکی رفتار، فرآیندهای رشدی و عوامل شخصیتی نسبت داده میشود (Cialdini et al., 1997; Penner et al., 2005). براساس اصل تناسب فراگیر⁵⁷، رفتارهای جامعهدوستانه مانند مراقبت والدین از فرزندان، به خویشاوندان نیز تسری مییابد و-بطور کلی- به افرادی که ممکن است در ردیف خویشاوندان قرار بگیرند، گسترش مییابد (Bourke, 2011). با این وجود، رفتار جامعهدوستانه به خویشاوندان، محدود نمیشود، بلکه شامل کمک به افراد غریبه و اشکال مختلف حمایتهای پولی و غیرپولی در موقعیتهای معمولی و اضطراری نیز میشود (Bierhoff, 2005). یک موقعیت اضطراری، موقعیتی است که بطور غیرمنتظره رخ میدهد و هیچ انتظار یا برنامه خاصی برای بهترین پاسخ برای آن وجود ندارد (Piliavin., Dovidio., Gaertner, & Clark, 1981). در یک موقعیت اضطراری، یعنی زمانی که شخصی نیاز به کمک دارد، ممکن است فرد به موقعیت مورد نظر واکنش نشان دهد یا ندهد. واکنشها ممکن است از قهرمانیگری⁵⁸تا بیتفاوتی⁵⁹متغیر باشد (Einolf, 2008).

برخلاف کمکهای خودجوش، داوطلبیگری نیازمند برنامهریزی، تعیین اولویتها و ایجاد هماهنگی بین تواناییهای فردی و کاری که باید داوطلبانه انجام شود، است (Bierhoff, 2005). نظریه رفتار برنامهریزیشده مشارکت در رفتارهای جامعهدوستانه برنامهریزی شده رسمی، بویژه داوطلبیگری، را با مؤلفه «قصد⁶⁰» توصیف میکند. این نظریه نشان می‌دهد که احتمال مشارکت در فعالیت‌های جامعهدوستانه، زمانی که سالمندان برای انجام این کارها برنامه‌ریزی کرده‌ و هدفی از انجام آن دارند، بیشتر از مواقعی است که برنامه‌ریزی قبلی یا هدفی از پیشتعیین‌شده برای برای انجام آنها ندارند (Ajzen, 1991).

درنهایت، درخصوص بُعد رفتارهای دوستدار محیط زیست، باید اذعان کرد که این رفتارها مبتنی بر خیرخواهی، احساس نگرانی و مسئولیت نسبت به محیط زیست است (Khoshbin et al., 2020). از نظریه ارزش-باور-هنجار⁶¹برای تبیین رفتارهای عام انسانی و رفتارهای خاص افراد نسبت به محیط زیست استفاده میشود (Oreg & Katz-Gerro, 2006). در این نظریه، ابعاد جهتگیری ارزشی محیط زیست⁶² (ارزشگذاری بر تمامی گونههای محیط زیستی) و نوعدوستی اجتماعی⁶³ (آسایش سایر انسانها) در ارتباط با محیط زیست پیشنهاد شده است (De Groot & Steg, 2007).

نتیجه‌گیری

در این مطالعه، ابعاد مفهومی جامعهدوستی در دوران سالمندی با استفاده از روش مرور جامع شناسایی شد. با توجه به ماهیت چندوجهی این مفهوم و عوامل تعیین‌کننده مختلفی که این پدیده را شکل می‌دهند، بویژه در سالمندان، تعریف منسجمی در ادبیات مربوطه وجود ندارد. تعریف ارائهشده در بسیاری از مطالعات، بیانگر گرایش فرد به مشارکت داوطلبانه در فعالیتهایی سودمند برای دیگران و جامعه است (N. Eisenberg & Fabes, 1998; Penner et al., 2005). این گرایش، شامل همدلی، هنجارهای جامعهدوستانه، گرایشهای فطری و تمایلات نسلپرورانه فرد است که منجر به رفتارهای جامعهدوستانه مختلف به سود افراد نیازمند جامعه و محیط زیست میشود. بطور خلاصه، با توجه به مدل مفهومی ارائه شده در این پژوهش، جامعه‌دوستی در دوران سالمندی مفهومی چندوجهی و چندبعدی است که از گرایش‌ها و رفتارهای جامعهدوستانه تشکیل شده است. جنبه‌ها و ابعاد مختلف مفهوم جامعهدوستی در دوران سالمندی شناسایی‌شده در این مطالعه می‌تواند به عنوان مبنایی برای ارزیابی و برنامه‌ریزی ارتقاء جامعهدوستی در سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.

تقدیر و تشکر

نویسندگان از تمامی محققانی که از مقالاتشان در این مطالعه استفاده شده است، قدردانی مینمایند.

References

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Journal of Organizational Behavior and the Human Decision Process(50), 179-211.

Arksey, H., & O’Malley, L. (2005). Scoping studies: towards a methodological framework. International Journal of Social Research Methodology, 8(1), 19-32. doi:10.1080/1364557032000119616

Asadollahi, A., Ismaeli, A., & Fani-Saberi, L. (2014). Health Index, Social Capital and Participatory Actions of Elderly People in Ahwaz City/Iran. Sociological studies, 7(23), 45-64.

Au, R., Seshadri, S., Wolf, P. A., Elias, M. F., Elias, P. K., Sullivan, L., . . . D’Agostino, R. B. (2004). New norms for a new generation: Cognitive performance in the Framingham offspring cohort. Experimental Aging Research, 30(4), 333-358. doi:10.1080/03610730490484380

Bailey, P. E., Brady, B., Ebner, N. C., & Ruffman, T. (2020). Effects of Age on Emotion Regulation, Emotional Empathy, and Prosocial Behavior. Journals of Gerontology Series B-Psychological Sciences and Social Sciences, 75(4), 802-810. doi:10.1093/geronb/gby084

Bailey, P. E., Ebner, N. C., & Stine-Morrow, E. A. L. (2021). Introduction to the Special Issue on Prosociality in Adult Development and Aging: Advancing Theory Within a Multilevel Framework. Psychology and Aging, 36(1), 1-9. doi:10.1037/pag0000598

Bailey, P. E., Ruffman, T., & Rendell, P. G. (2013). Age-related differences in social economic decision making: The ultimatum game. Journals of Gerontology – Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 68(3), 356-363. doi:10.1093/geronb/gbs073

Batson, C., Shaw, L., & Slingsby, J. (1991). Practical implications of the empathy-altruism hypothesis: some reflections. In L. Montada & H.W. Bierhoff (Eds.), Altruism in social systems (pp. 27-40). Lewiston, NY: Hogrefe.

Baumsteiger, R., & Siegel, J. T. (2019). Measuring Prosociality: The Development of a Prosocial Behavioral Intentions Scale. Journal of Personality Assessment, 101(3), 305-314. doi:10.1080/00223891.2017.1411918

Beadle, J. N., & De La Vega, C. E. (2019). Impact of aging on empathy: Review of psychological and neural mechanisms. Frontiers in Psychiatry, 10(JUN). doi:10.3389/fpsyt.2019.00331

Beadle, J. N., Sheehan, A. H., Dahlben, B., & Gutchess, A. H. (2015). Aging, empathy, and prosociality. The journals of gerontology. Series B, Psychological sciences and social sciences, 70(2), 215-224. doi:10.1093/geronb/gbt091

Beadle, J. N., Sheehan, A. H., Dahlben, B., & Gutchess, A. H. (2015). Aging, Empathy, and Prosociality. Journals of Gerontology Series B-Psychological Sciences and Social Sciences, 70(2), 213-222. doi:10.1093/geronb/gbt091

Berkowitz, L. (1972). Social Norms, Feeling and Other Factors Affecting Helping and Altruism. In L, Berkowitz (dir.) Advances in experimental social psychology. New York: Academic press.

Best, R., & Freund, A. M. (2021). Beyond Money: Nonmonetary Prosociality Across Adulthood. Psychology and Aging, 36(1), 96-107. doi:10.1037/pag0000548

Bierhoff, H. W. (2005). Prosocial Behaviour (Social Psychology: A Modular Course (Hardcover)) Psychology Press.

Bjälkebring, P., Västfjäll, D., Dickert, S., & Slovic, P. (2016). Greater Emotional Gain from Giving in Older Adults: Age-Related Positivity Bias in Charitable Giving. Front Psychol, 7, 846. doi:10.3389/fpsyg.2016.00846

Bogliacino, F., Grimalda, G., Ortoleva, P., & Ring, P. (2017). Exposure to and recall of violence reduce short-term memory and cognitive control. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 114(32), 8505-8510. doi:10.1073/pnas.1704651114

Bonner, K., Koven, L. P., & Patrick, J. H. (2003). Effects of religiosity and spirituality on depressive symptoms and prosocial behaviors. Journal of Religious Gerontology, 14(2-3), 189-205. doi:10.1300/J078v14n02_07

Bourke, A. F. (2011). The validity and value of inclusive fitness theory. Proc Biol Sci, 278(1723), 3313-3320. doi:10.1098/rspb.2011.1465

Branscombe, N., & Baron, R. (2017). Social Psychology. Global Edition-Pearson Education Limited.

Bruine de Bruin, W., & Ulqinaku, A. (2021). Effect of mortality salience on charitable donations: Evidence from a national sample. Psychology and Aging, 36(4), 415-420. doi:10.1037/pag0000478

Caprara, G. V., & Steca, P. (2005). Self-efficacy beliefs as determinants of prosocial behavior conducive to life satisfaction across ages. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(2), 191-217. doi:10.1521/jscp.24.2.191.62271

Caprara, G. V., & Steca, P. (2007). Prosocial agency: The contribution of values and self-efficacy beliefs to prosocial behavior across ages. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(2), 218-239. doi:10.1521/jscp.2007.26.2.218

Cavallini, E., Rosi, A., Ceccato, I., Ronchi, L., & Lecce, S. (2021). Prosociality in aging: The contribution of traits and empathic concern. Personality and Individual Differences, 176. doi:10.1016/j.paid.2021.110735

CharitiesAidFoundation. (2021). World Giving Index 2021: A global view of giving trends. Available at: https://www.cafonline.org/about-us/publications/2021-publications/caf-world-giving-index-2021 .pdf [Access date 10/11/2021]. Retrieved from

Chi, K., Almeida, D. M., Charles, S. T., & Sin, N. L. (2021). Daily prosocial activities and well-being: Age moderation in two national studies. Psychol Aging, 36(1), 83-95. doi:10.1037/pag0000460

Cho, I., Daley, R. T., Cunningham, T. J., Kensinger, E. A., & Gutchess, A. (2021). Aging, Empathy, and Prosocial Behaviors During the COVID-19 Pandemic. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. doi:10.1093/geronb/gbab140

Cialdini, R. B., Brown, S. L., Lewis, B. P., Luce, C., & Neuberg, S. L. (1997). Reinterpreting the empathy-altruism relationship: when one into one equals oneness. J Pers Soc Psychol, 73(3), 481-494.

Crain, W. (2014). Theories of development: concepts and applications: Pearson Education.

De Groot, J. I. M., & Steg, L. (2007). Value Orientations and Environmental Beliefs in Five Countries: Validity of an Instrument to Measure Egoistic, Altruistic and Biospheric Value Orientations. Journal of Cross-Cultural Psychology, 38(3), 318-332. doi:10.1177/0022022107300278

Dovidio, J. F., Gaertner, S. L., Shnabel, N., Saguy, T., & Johnson, J. (2009). Recategorization and Prosocial Behavior The Psychology of Prosocial Behavior (pp. 191-207).

Ebner, N. C., Bailey, P. E., Horta, M., Joiner, J. A., & Chang, S. W. C. (2017). Multidisciplinary perspective on prosociality in aging Social cognition: Development across the life span. (pp. 303-325). New York, NY, US: Routledge/Taylor & Francis Group.

Einolf, C. J. (2008). Empathic concern and prosocial behaviors: a test of experimental results using survey data. Soc Sci Res, 37(4), 1267-1279. doi:10.1016/j.ssresearch.2007.06.003

Eisenberg, N., & Fabes, R. A. (1998). Prosocial development. In N. Eisenberg & W. Damon, Handbook of child psychology (vol. 3, pp. 701-778). New York: John Wiley & Sons.

Eisenberg, N., Hofer, C., Sulik, M. J., & Liew, J. (2014). The development of prosocial moral reasoning and a prosocial orientation in young adulthood: Concurrent and longitudinal correlates. Developmental Psychology, 50(1), 58–70.

Eisenberg, N., & Miller, P. A. (1987). The relation of empathy to prosocial and related behaviors. Psychological Bulletin, 101(1), 91-119. doi:10.1037/0033-2909.101.1.91

Foy, C. G., Vitolins, M. Z., Case, L. D., Harris, S. J., Massa-Fanale, C., Hopley, R. J., . . . Gaspari, J. (2013). Incorporating prosocial behavior to promote physical activity in older adults: Rationale and design of the Program for Active Aging and Community Engagement (PACE). Contemporary Clinical Trials, 36(1), 284-297. doi:10.1016/j.cct.2013.07.004

Gaesser, B., Dodds, H., & Schacter, D. L. (2017). Effects of aging on the relation between episodic simulation and prosocial intentions. Memory, 25(9), 1272-1278. doi:10.1080/09658211.2017.1288746

Gong, X., Zhang, F., & Fung, H. H. (2019). Are Older Adults More Willing to Donate? the Roles of Donation Form and Social Relationship. Journals of Gerontology – Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 74(3), 440-448. doi:10.1093/geronb/gbx099

Gottlieb, B. H., & Sevigny, A. (2016). Social usefulness: Theory and evidence concerning a late life identity construct. International Journal of Aging and Human Development, 83(4), 333-365. doi:10.1177/0091415016655165

Han, S. H., Roberts, J. S., Mutchler, J. E., & Burr, J. A. (2020). Volunteering, polygenic risk for Alzheimer’s disease, and cognitive functioning among older adults. Social Science and Medicine, 253. doi:10.1016/j.socscimed.2020.112970

Hao, J., & Liu, Y. C. (2016). A Mind-Reader Does Not Always Have Deontological Moral Judgments and Prosocial Behavior: A Developmental Perspective. Front Psychol, 7. doi:10.3389/fpsyg.2016.01261

Hovland, C. I., & Sherif, M. (1980). Social judgment: Assimilation and contrast effects in communication and attitude change. Westport: Greenwood.

Hubbard, J., Harbaugh, W. T., Srivastava, S., Degras, D., & Mayr, U. (2016). A General Benevolence Dimension That Links Neural, Psychological, Economic, and Life-Span Data on Altruistic Tendencies. Journal of Experimental Psychology-General, 145(10), 1351-1358. doi:10.1037/xge0000209

James, R. N. (2011). Cognitive skills in the charitable giving decisions of the elderly. Educational Gerontology, 37(7), 559-573. doi:10.1080/03601271003689472

Jiranek, P., Kals, E., Humm, J. S., Strubel, I. T., & Wehner, T. (2013). Volunteering as a means to an equal end? the impact of a social justice function on intention to volunteer. Journal of Social Psychology, 153(5), 520-541. doi:10.1080/00224545.2013.768594

Juhl, J., Wildschut, T., Sedikides, C., Diebel, T., Cheung, W. Y., & Vingerhoets, A. J. J. M. (2020). Nostalgia proneness and empathy: Generality, underlying mechanism, and implications for prosocial behavior. Journal of Personality, 88(3), 485-500. doi:10.1111/jopy.12505

Kahana, E., Bhatta, T., Lovegreen, L. D., Kahana, B., & Midlarsky, E. (2013). Altruism, helping, and volunteering: Pathways to well-being in late life. Journal of Aging and Health, 25(1), 159-187. doi:10.1177/0898264312469665

Kahana, E., Midlarsky, E., & Kahana, B. (1987). Beyond dependency, autonomy, and exchange: Prosocial behavior in late-life adaptation. Social Justice Research, 1(4), 439-459. doi:10.1007/BF01048387

Kettner, S. E., & Waichman, I. (2016). Old age and prosocial behavior: Social preferences or experimental confounds? Journal of Economic Psychology, 53, 118-130. doi:10.1016/j.joep.2016.01.003

Khoshbin, S., Zaeimdar, M., Moogouie, R., & Hejazi, R. (2020). Studying the Effective Factors on the Pro-Environmental Behaviors: (Emphasizing on the Role of Gender in Tehran Citizens). Iranian Journal of Sociology, 21(4), 123-148. doi:10.22034/jsi.2020.246876

Konrath, S., & Handy, F. (2021). The Good-looking Giver Effect: The Relationship Between Doing Good and Looking Good. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 50(2), 283-311. doi:10.1177/0899764020950835

Krause, N. (2015). Religious Doubt, Helping Others, and Psychological Well-Being. Journal of Religion and Health, 54(2), 745-758. doi:10.1007/s10943-014-9977-1

Lay, J. C., & Hoppmann, C. A. (2015). Altruism and Prosocial Behavior. In N. A. Pachana (Ed.), Encyclopedia of Geropsychology (pp. 1-9). Singapore: Springer Singapore.

Lindenberg, S. (2006). Prosocial Behavior, Solidarity, and Framing Processes Solidarity and prosocial behavior: An integration of sociological and psychological perspectives. (pp. 23-44). New York, NY, US: Springer Science + Business Media.

Livi, S., De Cristofaro, V., Theodorou, A., Rullo, M., Piccioli, V., & Pozzi, M. (2020). When motivation is not enough: Effects of prosociality and organizational socialization in volunteers’ intention to continue volunteering. Journal of Community & Applied Social Psychology, 30(3), 249-261. doi:10.1002/casp.2446

Lockwood, P. L., Abdurahman, A., Gabay, A. S., Drew, D., Tamm, M., Husain, M., & Apps, M. A. J. (2021). Aging Increases Prosocial Motivation for Effort. Psychological Science. doi:10.1177/0956797620975781

Lockwood, P. L., Abdurahman, A., Gabay, A. S., Drew, D., Tamtn, M., Husain, M., & Apps, M. A. J. (2021). Aging Increases Prosocial Motivation for Effort. Psychological Science, 32(5), 668-681. doi:10.1177/0956797620975781

Mann, A. S., Boeder, J., Tse, D. C. K., Graham, L., & Nakamura, J. (2022). Solitary Prosociality in Later Life: An Experience Sampling Study. Res Aging, 1640275211062124. doi:10.1177/01640275211062124

Mayr, U., & Freund, A. M. (2020). Do We Become More Prosocial as We Age, and if So, Why? Current Directions in Psychological Science, 29(3), 248-254. doi:10.1177/0963721420910811

McAdams, D. P., & de St. Aubin, E. (1992). A theory of generativity and its assessment through self-report, behavioral acts, and narrative themes in autobiography. Journal of Personality and Social Psychology, 62(6), 1003-1015. doi:10.1037/0022-3514.62.6.1003

Midlarsky, E. (1991). Helping as Coping. In M. S. Clark (Ed.), Prosocial Behavior (pp. 238-264): Sage: Newbury Park.

Midlarsky, E., & Hannah, M. E. (1989). The generous elderly: naturalistic studies of donations across the life span. Psychol Aging, 4(3), 346-351. doi:10.1037//0882-7974.4.3.346

Midlarsky, E., & Kahana, E. (1994). Altruism in later life: SAGE Publications.

Midlarsky, E., Kahana, E., & Belser, A. (2015). Prosocial behavior in late life The Oxford handbook of prosocial behavior. (pp. 415-432). New York, NY, US: Oxford University Press.

Midlarsky, E., Pirutinsky, S., Chakrabarti, D., & Cohen, F. (2018). Visualized prosocial behavior and emotion in late life. Journal of Positive Psychology, 13(5), 485-493. doi:10.1080/17439760.2017.1315646

Moatamedi, A. (2019). Prosocial Behavior Prediction in the Elderly Based on the Relationship with God and Demographic Characteristics. Counseling Culture and Psycotherapy, 10(37), 41-62. doi:10.22054/qccpc.2019.38150.2036

Mohammadi, E., Allahyari, T., Darvishpoor Kakhaki, A., Saraei, H., & Fereshtehnejad, S. M. (2017). Analysis of Being Active Based on Older Adults’ Experience: A Qualitative Study of Active Aging Strategies. Salmand: Iranian Journal of Ageing, 11(4), 504-517. doi:10.21859/sija-1104504

Motamedi, A. (2019). Prosocial Behavior Prediction in the Elderly Based on the Relationship with God and Demographic Characteristics. Counseling Culture and Psycotherapy, 10(37), 41-62. doi:10.22054/qccpc.2019.38150.2036

Motsenok, M., & Ritov, I. (2021). The effect of perceived financial vulnerability on prosocial activity. Journal of Behavioral Decision Making, 34(1), 35-46. doi:10.1002/bdm.2198

Myers, D. G. (1990). Social psychology. New York: Mc Graw-Hill Publishing company.

Nakamura, J., Tse, D. C. K., & Mann, A. S. (2021). Quality of experience in prosocial activity and intent to continue: An experience sampling study. Psychol Aging. doi:10.1037/pag0000658

Nelson-Coffey, S. K., Fritz, M. M., Lyubomirsky, S., & Cole, S. W. (2017). Kindness in the blood: A randomized controlled trial of the gene regulatory impact of prosocial behavior. Psychoneuroendocrinology, 81, 8-13. doi:10.1016/j.psyneuen.2017.03.025

Nguyen, N. P., Kim, S. Y., Daheim, J., & Neduvelil, A. (2020). Social Contribution and Psychological Well-Being among Midlife Adults with Chronic Pain: A Longitudinal Approach. Journal of Aging and Health, 32(10), 1591-1601. doi:10.1177/0898264320947293

Nooien, A., Kajbaf, M. B., & Foroudastan, M. (2013). Prosocial Behaviors and Altruism among Citizens of Isfahan. Journal of Applied Sociology, 24(2), 201-220.

Oreg, S., & Katz-Gerro, T. (2006). Predicting Proenvironmental Behavior Cross-Nationally: Values, the Theory of Planned Behavior, and Value-Belief-Norm Theory. Environment and Behavior, 38(4), 462-483. doi:10.1177/0013916505286012

Penner, L. A., Dovidio, J. F., Piliavin, J. A., & Schroeder, D. A. (2005). Prosocial Behavior: Multilevel Perspectives. Annu Rev Psychol, 56, 365-392. doi:10.1146/annurev.psych.56.091103.070141

Perez, M., Aragón, S., Liberty, A., Campos, T., Loving, R., & Romero, A. (2021). Development of a Prosocial Behavior Scale for Adults in Mexico [article in Spanish]. 61, 65-79. doi:10.21865/RIDEP61.4.05

Piliavin., J. A., Dovidio., J. F., Gaertner, S. L., & Clark, R. D. (1981). Emergency Intervention. New York: Academic Press.

Pornpattananangkul, N., Chowdhury, A., Feng, L., & Yu, R. (2017). Social Discounting in the Elderly: Senior Citizens are Good Samaritans to Strangers. Journals of Gerontology – Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 74(1), 52-58. doi:10.1093/geronb/gbx040

Qu, H., Konrath, S., & Poulin, M. (2020). Which types of giving are associated with reduced mortality risk among older adults? Personality and Individual Differences, 154. doi:10.1016/j.paid.2019.109668

Razavizadeh, N., & Mohammadpour, A. (2010). Hermeneutical Construction of Existed Experience of Donors Contributing to School Build-ing. 3(Issue 10-11), 41-65.

Romano, A., Bortolotti, S., Hofmann, W., Praxmarer, M., & Sutter, M. (2021). Generosity and cooperation across the life span: A lab-in-the-field study. Psychology and Aging, 36(1), 108-118. doi:10.1037/pag0000457

Rosen, J. B., Brand, M., & Kalbe, E. (2016). Empathy Mediates the Effects of Age and Sex on Altruistic Moral Decision Making. Frontiers in Behavioral Neuroscience. doi:http://dx.doi.org/10.3389/fnbeh.2016.00067

Rosi, A., Nola, M., Lecce, S., & Cavallini, E. (2019a). Prosocial behavior in aging: which factors can explain age-related differences in social-economic decision making? International Psychogeriatrics, 31(12), 1747-1757. doi:10.1017/s1041610219000061

Rosi, A., Nola, M., Lecce, S., & Cavallini, E. (2019b). Prosocial behavior in aging: which factors can explain age-related differences in social-economic decision making? Int Psychogeriatr, 31(12), 1747-1757. doi:10.1017/s1041610219000061

Serrat Graboleda, E., Gonzalez-Carrasco, M., Aznar, F. C., & Cerrato, S. M. (2019). Prosociality as a Form of Productive Aging: Predictors and Their Relationship With Subjective Well-Being. Research in Gerontological Nursing, 12(1), 6-6. doi:10.3928/19404921-20181204-01

Serrat Graboleda, E., González, M., Casas, F., Malo Cerrato, S., Liebana, D., & Roqueta-Vall-Llosera, M. (2021). Factors Favoring and Hindering Volunteering by Older Adults and Their Relationship with Subjective Well-Being: A Mixed-Method Approach. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18, 6704. doi:10.3390/ijerph18136704

Shane, J., Niwa, E. Y., & Heckhausen, J. (2021). Prosociality across adulthood: A developmental and motivational perspective. Psychology and Aging, 36(1), 22-35. doi:10.1037/pag0000514

Sin, N. L., Klaiber, P., Wen, J. H., & DeLongis, A. (2020). Helping Amid the Pandemic: Daily Affective and Social Implications of COVID-19-Related Prosocial Activities. The Gerontologist, 61(1), 59-70. doi:10.1093/geront/gnaa140

Sommerlad, A., Huntley, J., Livingston, G., Rankin, K. P., & Fancourt, D. (2021). Empathy and its associations with age and sociodemographic characteristics in a large UK population sample. PLoS ONE, 16(9 September 2021). doi:10.1371/journal.pone.0257557

Steele, W. R., Schreiber, G. B., Guiltinan, A., Nass, C., Glynn, S. A., Wright, D. J., . . . Garratty, G. (2008). The role of altruistic behavior, empathetic concern, and social responsibility motivation in blood donation behavior. Transfusion, 48(1), 43-54. doi:10.1111/j.1537-2995.2007.01481.x

Sze, J. A., Gyurak, A., Goodkind, M. S., & Levenson, R. W. (2012). Greater Emotional Empathy and Prosocial Behavior in Late Life. Emotion, 12(5), 1129-1140. doi:10.1037/a0025011

Tricco, A. C., Lillie, E., Zarin, W., O’Brien, K., Colquhoun, H., Kastner, M., . . . Straus, S. E. (2016). A scoping review on the conduct and reporting of scoping reviews. BMC Med Res Methodol, 16, 15. doi:10.1186/s12874-016-0116-4

Vecina, M. L., & Fernando, C. (2013). Volunteering and well-being: is pleasure-based rather than pressure-based prosocial motivation that which is related to positive effects? Journal of Applied Social Psychology, 43(4), 870-878. doi:10.1111/jasp.12012

Wenner, J. R., & Randall, B. A. (2016). Predictors of Prosocial Behavior: Differences in Middle Aged and Older Adults. Personality and individual differences, 101, 322-326. doi:10.1016/j.paid.2016.05.367

Whillans, A. V., Dunn, E. W., Sandstrom, G. M., Dickerson, S. S., & Madden, K. M. (2016). Is Spending Money on Others Good for Your Heart? Health Psychology, 35(6), 574-583. doi:10.1037/hea0000332

Wiggins, J., Wiggins, B., & Zanden, J., V. (1994). Social Psychology. New York: Mc Graw-Hill Publishing company.

^[1] Prosociality

² Social glue

³ Charitable Aid Foundation (CAF)

⁴World Giving Index (WGI)

⁵ Helping a stranger

⁶ Donating money

⁷ Volunteering time

⁸ Arksey H, & O’Malley L

⁹ Identifying the research question

¹⁰ Identifying the relevant studies

¹¹ Study selection

¹² Charting the data

¹³ Collating, summarizing, and reporting the results

¹⁴ Dictator Game

¹⁵ Ultimatum Game

¹⁶ Prisoner’s Dilemma Game

¹⁷ Prosocial Dispositions

¹⁸ Prosocial Behaviors

¹⁹ Empathy

²⁰ Perspective-taking

²¹ Empathic concern

²² Prosocial norms

²³ Social responsibility

²⁴ Social justice

²⁵ Innate tendencies

²⁶ Agreeableness

²⁷ Moral judgment

²⁸ Generative desires

²⁹ Informal Spontaneous Helping

³⁰ Helping close others

³¹ Helping strangers

³² Formal Planned Helping

³³ Helping charitable organizations

³⁴ Helping non-charitable, non-profit organizations

³⁵ Pro-environmental Behaviors

³⁶ Tangible support

³⁷ Emotional support

³⁸ Informational support

³⁹ Financial support

⁴⁰ Instrumental support

⁴¹ Custodial care

⁴² UNICEF

⁴³ International Committee of the Red Cross

⁴⁴ Volunteerism

⁴⁵ Organ donation

⁴⁶ Green purchasing behavior

⁴⁷ Bailey et al.

⁴⁸ Penner et al.

⁴⁹ Empathy-altruism hypothesis

⁵⁰ Theory of planned behavior (TPB)

⁵¹ Subjective norms

⁵² Sherif et al.

⁵³ Erikson’s theory of psychosocial development

⁵⁴ Cialdini et al.

⁵⁵ Evolutionary theory

⁵⁶ Kin selection

⁵⁷ Principle of inclusive fitness

⁵⁸ Heroism

⁵⁹ Apathy

⁶⁰ Intention

⁶¹Value-belief-norm theory

⁶² Biospheric

⁶³ Altruistic

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ