عاملیت امرای محلی در وقف علمی ( مورد مطالعه : امرای محلی بیرجند )

عاملیت امرای محلی در وقف علمی

( مورد مطالعه : امرای محلی بیرجند )

زهرا علیزاده بیرجندی[1]

چکیده :

وقف علمی یکی از گونه های وقف است ،که به دلیل کارکردهای متنوع آن نقش مهمی در بسط علمی وتوسعه فرهنگی ایران داشته است.با توجه به جایگاه وقف علمی در فرایند توسعه،مقاله پیش رو ضمن انجام یک مطالعه موردی ، نقش امرای محلی بیرجند  را در این عرصه مورد بررسی قرارداده است.

در این بررسی که با رویکرد توصیفی -تحلیلی نگاشته شده ، ویژگی های صوری ومحتوایی وقف نامه های امرای محلی بیرجند وتوابع آن وجایگاه وقف علمی در این وقف نامه ها مدنظر بوده است .نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که برخورداری حکام محلی بیرجند از سرمایه های اقتصادی ،فرهنگی ،قدرت سیاسی ومنش خیرخواهانه بر عاملیت آنها در عرصه وقف علمی وتوسعه فرهنگی منطقه موثر بوده است.

واژگان کلیدی: وقف علمی ، امرای محلی ،بیرجند .

مقدمه :

سنت وقف در خراسان جنوبی پیشینه دیرینه ای در میان طیقات مختلف دارد . بررسی اسناد وقفی در این خطه ، نشانگر مشارکت موثر امرای محلی در سنت وقف است ( شاطری ،1391: 16 ؛ شاطری و فاریابی ، 1399: 99). مصارف موقوفات امرای محلی بیرجند متنوع و بیشتر مواردی چون تعزیه اهل بیت (ع) زیارت عتبات عالیات و مشهد ، ساخت و تعمیر مساجد و حسینیه ، ساخت مدرسه ، وقف کتاب ، اطعام فقرا ، رد مظالم را در بر می گیرد. مقاله پیش رو به بررسی وقف نامه های امرای محلی بیرجند و قاینات با تکیه بر مصارف علمی موقوفات اختصاص دارد . پرسش های اصلی این پژوهش که بر مبنای اهداف این نوشتار تدوین گردیده به قرار ذیل است:

1ـ وقف نامه های امرای محلی از نظر صوری و محتوایی حائز چه ویژگی هایی است ؟

2ـ وقف علمی و آموزشی چه جایگاهی در وقف نامه های حکام محلی بیرجند و توابع آن داشته است ؟

نقد و بررسی پیشینه حاضر نشان می دهد که در پژوهش های مربوط به تاریخ محلی نظیر بیرجند نامه جمال رضایی ، امیر شوکت الملک علم نوشته محمد علی منصف ، بنگاه خیریه آبلوله بیرجند به روایت اسناد از زهرا علیزاده بیرجندی و الهام ملک زاده اشاراتی به موقوفات امرای بیرجند شده است . علاوه بر این آثار در کتاب وقف عالمان و حاکمان در بیرجند و قاینات  فصلی به وقف نامه های حکام اختصاص داده شده است . در مقاله ی «نوع شناسی گونه های وقف علمی  در بیرجند» علیزاده بیرجندی وناصری به مصادیق گوناگون وقف علمی در این شهر پرداخته اند. وجه تمایز مقاله حاضر با آثار مشابه در تمرکز بر وقف عملی است .

وقف نامه های امرای محلی از منظر ادبی :

اکثر وقف نامه ها دارای ساختار مشابه می باشند و بخش های ذیل جزو عناصر ساختاری وقف نامه ها محسوب می گردد :

1ـ دیباچه وقف نامه که بیشتر با تحمیدیه خداوند ونعت پیامبر) ص ) وائمه اطهار (ع ) آغاز می گردد؛

2ـ  بیان علت یا انگیزه وقف؛

3ـ نام و نشان واقف یا واقفان ؛

4ـ موضوع و محدوده وقف یا موقوفات؛

5ـ تاریخ شروع و احیانا اختتام وقف ؛

6ـ چگونگی تولیت وقف ؛

7ـ مصارف وقف ؛

8ـ شروط خاص وقف ؛

9ـ نام و نشان ( مهر و امضای  شهود وقف ) ( محمدی ، 1388: 79).

وقف نامه های امرای محلی  ضمن دارا بودن عناصرساختاری  سایر وقف نامه ها ، در دیباچه وبویژه  درتحمیدیه، ازنثری آمیخته با آرایه های ادبی ودر مواردی متصنع  برخوردارند.این ویژگی های نثری وکاربرد برخی صفات والقاب برای امرا سبب تمایز آنها از سایر وقف نامه هامی گردد.. در ذیل، تحمیدیه ی وقف نامه ی علی اکبر خان حسام الدوله نقل شده است :

« … حمد و سپاس فزون از حوصله قیاس وقف مزرعه والای جناب رب الاربابی است که دهکده عالم جبروت را بلامعاضد غیری مالک و ملک شهرستان اقلیم ملکوتش را منزه از اشتراک سهم و مشارکت سنبله در مزرعه دائره فلک از کشتزار صنعش خوشه و حاصل کونین برای رهروان باریه اطاعتش توشه رقبه رقبات انام از خاص و عام در ید اقتدار اوست و املاک شش دنگ جهات سته عالم امکان در تحت تصرف و اختیار او …»( شاطری و فاریابی :69).

نمونه دیگر مربوط به وقف نامه میرزا محمد رفیع خان از حکام محلی منطقه «درمیان»، از توابع بیرجند است :

« وظایف حمد نامحصور که ساکنان سراچه های خلدبرین و معتکفان حجره های معارف نگاراعلی علیین لوای کرامت اسمای آن با لغدو و الاصال مطمح نظر عالی رتبت سازند و شرایف شکر نامعدود که مالکان ملک الدار الاخره در دیوان رفیع البنیان بالعشی و الابکار لوای رفعت و اقتدار برافرازند وقف درگاه مالک الملکی که سزای مُثَمّن افلاک و حجره مسدس ساحت خاک را با فضای خوش هوای حدیقه خضرا و باغچه دلگشای معموره غَبرا بجهت انتفاع اصناف امم وقف اولاد حضرت آدم ساخت … والوف صلوات زاکیات که از شمایم نسایم ریاض قدس آثارش مجامع انجمن ملا اعلی معطر شود و صنوف تسلیمات نامیات که از میامن درود مکرمت شعارش سوامع ساکنان جنه الماوی منور گردد…اما بعد ،بر ضمایر واقفان مواقف ملک وملت وبصایر مکاشف رموز دین ودولت مقرر شده که چون حضرت ایزد سبحانه دیده یکی از اصحاب دولت را به کحل البصر عاقبت اندیشی مکحل سازد ،همت عالی نهمت اورا بر حسن حال اولاد ارجمند ونیکویی مآل احفاد سعادتمند مقصور گرداند ونسیم عبیر شمیم الولد ریحان من ریاحین الجنه مشام جان اورا معطر ساخته …مصداق این مقال ومبین این احوال آنست که نواب مستطاب فلک جناب گردون قباب سپهر رکاب ،سلاله دودمان نجابت وخلاصه خاندان شرافت خان سموالمنزله وجلیل الشان میرزا محمد رفیع خان …وقف موبد وحبس مخلد نمود همگی وتمامی موازی شانزده سهم کامل …از قنات جاریه موسومه به محمد آباد… »( شاطری ، رفیعی و نجاتی :۱۱۳ – ۱۱۴).

غلاوه بر نمونه هایی که ذکر شد ، تحلیل وبررسی اکثر وقف نامه های خاندان رفیعی نشانگر تفاوت ادبی آنها با سایر وقف نامه هاست . در وقف نامه های این خاندان بویژه حکام محلی این خاندان نثری زیبا ،مسجع همراه با کاربرد اشعار و ایات قرآنی دیده می شود(افتخاری ،۱۳۹۵ :۳۲ – ۳۳ ).

جدول شماره ۱ :گزیده ای از مصارف علمی موقوفات امرای محلی

معرفی امرای محلی نقش آفرین در وقف علمی

در منابع تاریخ محلی به خاستگاه عربی خاندان خزیمه و حضورشان به منظور سرکوبی جنبش های ضد اعراب در خراسان اشاره شده است (آیتی ، 1371 : 100). این خاندان تا دوره افشاریه چندان اسم و رسمی نداشتند اما پس از قرن ها فراز و نشیب توانستند، پایگاهی سیاسی اجتماعی برای خود احراز کنند.  خاندان خزیمه از دوره نادرشاه به مدت چندین قرن نسل در نسل بر ولایت قاینات حکومت کردند . قاین و بیرجند به عنوان مرکز قدرت و کانون سیاسی این امیر نشین محسوب می شد ( شاطری و فاریابی :7). آیتی در بهارستان سر سلسله این خاندان را امیر اسماعیل خان خزیمه ذکر کرده است (آیتی : 102). آخرین فرد این خاندان امیر محمد ابراهیم خان عَلَم شوکت الملک ،پدر اسدالله علم ، وزیر دربار پهلوی دوم  است ( رضایی ، 1381 : 22). امیر شوکت الملک در دوران پهلوی اول مناصب متعددی را برعهده گرفت . در 1315 ش والی فارس و سپس وزیر پست و تلگراف شد .وی در 1323 ش در اثر بیماری قلبی در گذشت (آیتی : 124).

ازدیگر خاندان های معروف منطقه ،خاندان رفیعی  می باشند که در منطقه ی «درمیان» از توابع بیرجند مستقر بودند. اولاد و احفاد این خاندان، از حاکمان محلی محسوب می گردند . سر سلسله ی خاندان رفیعی، عبدالکریم درمیانی است . از شخصیت های برجسته ی این خاندان می توان میرزا محمد رفیع خان فرزند عبدالکریم ، میرزا رفیع خان ثانی و میرزا رفیع خان ثالث را نام برد که منشأ خدمات علمی و عمرانی فراوانی در منطقه بوده اند ( شاطری ، رفیعی و نجاتی ، 1394: 57). در میان خاندان رفیعی، واقفان خیر اندیشی وجود دارد که در عرصه های گوناگون وقف بویژه وقف علمی و آموزشی مشارکت فعالانه ای داشته اند .

نمونه هایی از مشارکت امرای خاندان خزیمه در وقف علمی

  دربررسی واقفان فعال در عرصه ی وقف علمی ،امرای محلی بیرجند یعنی خاندان خزیمه جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده اند.بینش ومنش امرا ی محلی ،اقتضائات زمانه وبرخی تحولات نوگرایانه در رویکرد آنان به وقف علمی ،نوع ومصارف موقوفه تاثیر گذار بوده است.از آنجایی که شرح مفصل موقوفات علمی امرای محلی وتاثیرات فرهنگی – اجتماعی آن در این مختصر نمی گنجد ،در جدول شماره یک به مواردی از آنها اشاره شده ودر این بخش از نوشتار حاضر، به ذکر توضیحاتی در باره موقوفات  علمی اثر گذار بسنده می شود.

-مدرسه معصومیه: موسس این مدرسه توسط  امیر معصوم خان خزیمه در ۱۲۶۱ ه.ق  از محل موقوفات امیر علم خان اول (برادرش ) ایجاد شده وبه همین مناسبت به مدرسه معصومیه معروف شده بود . این مدرسه محل تربیت طلاب علوم دینی بود که در حجره های آن سکونت اختیار کرده واز محل موقوفات اولیه وکمک های مردمی بیرجندی ها زندگی می کردند. از این حوزه حجج بزرگ اسلام در بیرجند ،داوطلبان علاقه مند به تحصیل در حوزه های قم ، مشهد واصفهان وعتبات عالیات برخاستند(گنجی ، ۱۳۸۲ : ۳۵ ). در ادوار بعدی نیز امرای این خاندان در راستای رونق وتوسعه ی این مدرسه گام هایی برداشته وایده های خلاقانه ای ارائه داده اند.

منصف در فصل سوم کتاب خویش مبحثی را به تاسیس مدرسه علوم دینی اختصاص داده است . منصف  در این فصل ضمن اشاره به خدمات شوکت الملک در تاسیس مدرسه شوکتیه از اهتمام وی نسبت به مدارس علوم دینی سخن گفته است . شوکت الملک در جلسه ای با حضور علمای ذی نفوذ بیرجند از قبیل شیخ هادی هادوی ، محمد باقر گازاری و شیخ غلامرضا فاضل برای اولین بار ایده خویش را در مورد تاسیس یک دانشکده علوم الهی با آن ها در میان گذارد . از آنجا امیر معصوم خان یکی از اجداد شوکت الملک مدرسه ای به نام مدرسه معصومیه طلاب را قبلا تاسیس کرده بود ، شوکت الملک پیشنهادی در جهت ساماندهی این مدرسه و افزودن پاره ای از علوم جدید در برنامه تحصیلی طلاب مدرسه معصومیه را مطرح کرد . وی همچنین قبول کرد در صورتی که علما پیشنهاد اورا بپذیرند ،هزینه مدرسه را شخصا  تامین و ساختمان مدرسه را تکمیل بنماید . نظامنامه مدرسه براساس نظر شوکت الملک تنظیم و تصویب شد و تا حدی وضع به همین منوال عمل شد اما به دلیل عدم پذیرش و اقبال برخی طلاب و مدرسین مدرسه معصومیه به این روش جدید شوکت الملک دلسرد شد و موضوع را دنبال نکرد ( منصف :125ـ128).

مدرسه شوکتیه : یکی از مصادیق وقف علمی حکام محلی بیرجند، تاسیس مدرسه شوکتیه توسط محمد ابراهیم خان شوکت الملک (دوم) است . راشد محصل در کتاب از شوکتی تا دولتی ،زمان تاسیس این مدرسه را پس از استبداد صغیر و در 18 ذی الحجه 1325 ه.ق ذکر نموده است . وی با استناد به اسناد موجود اظهار می دارد که اندیشه دایر کردن مدرسه شوکتیه از سال 1324 هم عقب تر می رود ( راشد محصل ، 1388: 35). راشد محصل انگیزه تاسیس مدرسه شوکتیه را منبعث از اندیشه و باور شخصی موسسس یا درک خاص او از مقتضیات اجتماعی شمرده است . ارتباط شوکت الملک با محافل مشروطه خواهان و علاقه اش به پیشرفت امیر نشین از جمله انگیزه های تاسیس این مدرسه نوین به شمار می آید( همان :34).  شوکت الملک برای تامین هزینه های این مدرسه ،از محل در آمد موقوفات برادر بزرگش ،امیر اسماعیل خان شوکت الملک ،بودجه ای را به این مدرسه اختصاص داد (کناررودی ،۱۳۹۰ : ۲۶۶ ).وی برای تشویق دانش آموزان بی بضاعت ،برای آنها حقوق وجیره سالانه معین کرد وحتی برای ترغیب مردم دختران خودرا نیز مدرسه فرستاد( منصف :۱۱۳ ).مدرسه شوکتیه از زمان تاسیس سال به سال توسعه یافت وشعبی از آن در توابع بیرجند پدید آمد.همچنین دبیرستان شوکتیه به آزمایشگاه ،کتابخانه ویک دستگاه چاپخانه سنگی مجهزگردید( علیزاده بیرجندی  و ولی پور ،۱۳۹۹ :۴۵ – ۴۶ ).

در ۱۳۱۶ ش مدرسه شوکتیه به دولت واگذار وشوکتیه دولتی شد .بررسی زندگینامه مشاهیر علم وادب وسیاست در این خطه نشان می دهد که بیشتر این بزرگان از دانش آموختگان مدرسه شوکتیه بوده اند.این نکته حاکی از تاثیر مدرسه شوکتیه در رشد و بالندگی فرهنگی بیرجنداست(علیزاده بیرجندی ، ۱۳۸۲ :۵ ).

نمونه هایی از مشارکت خاندان رفیعی در وقف علمی

   درسطور پیش به نقش خاندان رفیعی در وقف علمی اشاره شد، در این زمینه می توان به وقف نامه ی میرزا محمد رفیع خان اشاره نمود، در قسمتی از این وقف نامه آمده است :

«… و موازی دو سهم کامل که عبارت از دویست و چهل فنجان بوده باشد بااراضی متعلقه از عالی حضرت رفیع الدرجات میرزا اشرف و میرزا علی اکبر و همشیره های مشارالیها … ابتیاع نموده …وقف مسجد مدرسه مبارکه قلعه قریه مذبوره نموده … به نحوی که صلاح داند میانه متولی  مسجد مدرسه مزبور و طلبه تقسیم می نموده باشد…»(همان : 110). محمد رفیع خان علاوه بر این موقوفه قسمتی از سهم خویش در قنات محمد آباد واقع در جلگه ی طبس مسینا را وقف مدارس و مساجد بلوک سنی خانه نموده است (همان : 114ـ115).

نمونه دیگری از تاثیر گذاری حاکمان این منطقه  در عرصه ی وقف علمی ، نقش آنها در تاسیس مدرسه علمیه درمیان است (همان : 157).این مدرسه تا قبل از ۱۲۹۸ ش( که اولین دوره  رواج آموزش های رسمی در این منطقه به شما می آید)،یکی از مراکز آموزش مهم محسوب می شده است.وجود موقوفات وکتب وقران های خطی وقف بر مدرسه حاکی از قدمت این مدرسه ودایر بودن آن حداقل از دوره قاجار می باشد.بر اساس اقوال شفاهی ونقل قول مطلعین موسس مدرسه علمیه درمیان محمد بقا خان رفیعی بوده است.محمد بقا خان هنگامی که همسرش باردار بوده ،نذر می نماید که چنانچه فرزندی که به دنیا می آید پسر باشد، مدرسه ای را در این منطقه احدااث نماید.هنگامی که همسرش محمد رفیع خان دوم را به دنیا آورد ،به نذرش عمل کرد ومدرسه علمیه ی درمیان را بنیاد نهاد.

موقوفات مدرسه درمیان شامل موقوفه حاجی اسماعیل خان در تاریخ ۱۲۹۹ ه.ق معادل ۴۰ فنجان قنات محمود آباد، موقوفه میرزا محمد رفیع خان وموقوفه میرزا بقاخان که در آن واقف درآمد دو سهم از مزرعه محمد آباد را وقف مدارس ومساجد بلوک سنی خانه ومدرسه درمیان نموده است.علاوه بر این موقوفات ،چندین جلد قرآن وکتب خطی نیز بر مدرسه وقف شده است که در مدرسه موجود واز ارزش بالایی برخوردار است.ساختمان مدرسه نیز یک بنای تاریخی است که به ثبت میراث فرهنگی رسیده است . در ۱۳۶۸ش به منظور توسعه ساختمان مدرسه زمینی به مساحت تقریبی ۴۰۰ متر مربع توسط خواجه یعقوب احراری وقف بر مدرسه گردید.این مدرسه در۱۳۹۳ ش توسط اداره کل میراث فرهنگی وگردشگری استان خراسان جنوبی مرمت شده است (همان :۱۵۷ -۱۵۸ )

روند تاسیس وتوسعه وگسترش مدرسه علمیه ی درمیان  از تداوم وبالندگی سنت وقف علمی ونقش موثر امرای محلی حکایت دارد.  شواهد متعددی ازتداوم این سنت نیکو در فرزندان ونسل های بعدی این خاندان وجود دارد .نمونه ی بارز این امر خدمات علمی دکتر محمود رفیعی وتلاش های وی در احیای متون ،نسخ خطی وتاریخ وفرهنگ این منطقه به چشم می خورد. محمود رفیعی از پزشکان فرهنگ دوستی است که در کنار حرفه پزشکی ،در حوزه فرهنگ و ادب وتاریخ محلی اقدامات ارزنده ای را انجام داده است. ایشان علاوه بر تالیف وترجمه ی آثار متعدد، با سرمایه ی خویش وصرف هزینه فراوان در چاپ آثار محلی وانتشار اسناد آرشیوی مربوط به تاریخ منطقه ،نقشی بی بدیل داشته است(علیزاده بیرجندی و آریادوست ، ۱۳۹۵ :۲۰۳ ،رفیعی ، ۱۳۹۵ : ۱۴۱ ).

جدول شماره ۱ :گزیده ای از مصارف علمی موقوفات امرای محلی

نتیجه

از بررسی شواهد ارائه شده در این مقاله می توان به تمایزات وقف نامه های امرای محلی ازنظر صوری ومحتوایی با سایر وقف نامه ها پی برد. وجوه تمایز این وقف نامه ها در نثر متصنع و مسجع وکاربرد آرایه های ادبی در این متون است.امرای محلی این خطه در انواع مختلف وقف علمی نظیرخریداری کتاب ،پرداخت اجرت کتابدار، تاسیس وتعمیر مدارس علمیه ومدارس نوین ، وقف کتاب ورد مظالم فقرای مومنین از طلاب علوم دینی وغیرآنها مشارکت فعالانه داشته اند.

امرای محلی به دلیل بهره مندی از سرمایه اقتصادی ،قدرت سیاسی ،برخورداری از سرمایه های فرهنگی ومنش خیرخواهانه عاملیت موثری در وقف علمی داشته اند . ثمره ودستاورد این عاملیت ،پرورش مشاهیر ومفاخرعلمی وتاثیر گذاری آنهادر عرصه های فرهنگی واجتماعی است.

فهرست منابع :

– آیتی ، محمد حسین (1371). بهارستان ، در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان . مشهد : انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد ، چاپ دوم .

– افتخاری ،مهدی (۱۳۹۵ ). «نگاهی به اسناد تاریخی خاندان بزرگ رفیعی».در : ارج نامه دکتر محمود رفیعی .گرد آوری : دکتر محمود محمد حسین قریشی .بیرجند : انتشارات : رزقی .

– راشد محصل ، محمد رضا ( 1388). از شوکتی تا دولتی . به اهتمام دکتر محمود رفیعی . تهران : هیرمند .

– رضایی ، جمال (1381) . بیرجند نامه ، بیرجند در آغاز سده چهادهم خورشیدی . به اهتمام دکتر محمود رفیعی . تهران : هیرمند .

– رفیعی ، محمد علی(۱۳۹۵ ).«نگاهی به آثار وخدمات فرهنگی دکتر محمود رفیعی».در: ارج نامه دکتر محمود رفیعی .گرد آوری : دکتر محمود محمد حسین قریشی .بیرجند : انتشارات : رزقی .

– شاطری ، مفید ( 1391) . گزیده اسناد وقف خراسان جنوبی . تهران : فکر بکر .

– شاطری ، مفید ؛ فاریابی ، مرضیه ( 1399) . وقف عالمان و حاکمان در بیرجند و قاینات . بیرجند : چهار درخت.

– شاطری ، مفید ؛ رفیعی ، مهدی ؛ نجاتی ، بهناز (1394). درمیان نامه با اشارتی به فورگ . بیرجند : چهاردرخت.

-علیزاده بیرجندی ،زهرا (۱۳۸۲ ).تاریخ برگزیدگان ومشاهیر .بیرجند : انتشارات رزقی .چاپ اول.

– علیزاده بیرجندی ،زهرا ؛آریادوست،احسان (۱۳۹۵ ).«سبک دکتر محمود رفیعی در مقدمه نویسی بر آثار محلی».در: ارج نامه دکتر محمود رفیعی .گرد آوری : دکتر محمود محمد حسین قریشی .بیرجند : انتشارات : رزقی .

– علیزاده بیرجندی ،زهرا ؛ناصری ،اکرم (۱۳۹۸ ).«نوع شناسی گونه های وقف علمی در بیرجند ».همایش کارکرد وقف در توسعه انسانی با تاکید بر وقف علمی».دانشگاه بیرجند .

علیزاده بیرجندی ،زهرا ؛ ولی پور ،محمد (۱۳۹۹ ).بررسی دستاوردهای هویتی مدرسه شوکتیه .بیرجند : چهار درخت.

– گنجی ، محمد حسن (۱۳۸۲ ).« بیرجند در ۱۳۰۰ ».جستاری در تاریخ فرهنگ وآموزش نوین بیرجند. به کوشش محمد رضا راشد محصل .بیرجند : رزقی.

– کنار رودی ، قربان علی (۱۳۹۰ ).«بررسی عوامل موثر در شکل گیریوگسترش مدرسه شوکتیه در بیرجند».جستارهایی در باره بیرجند.به اهتمام دکتر علی محمد طرفداری  و محمود رفیعی .تهران : هیرمند.

– منصف ، محمد علی (1355) . امیر شوکت الملک علم ( امیر قاین ) . تهران : امیر کبیر .

– محمدی ، علی اکبر خان ( 1388).« نظری به ادبیات وقف » . میراث جاویدان . سال هفدهم . ش 65 .

[1] دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند

Zalizadehbirjandi@birjand .ac.ir