تحلیل مقایسه‌ سرمایه اجتماعی در شبکه سازمان‌های خیریه

نسیم غنبرطهرانی، آزاده شریفی پور^*، محمد وحید سبط

^{1، 3} استاد،گروه صنایع، دانشکده فنی ومهندسی، دانشگاه خوارزمی تهران

^*دانشجو ارشد، گروه صنایع، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه خوارزمی تهران

azadeh.sharifipour95@gmail.com نویسنده مسئول مکاتبات:

 

 

چکیده:

سازمان‌های مردم نهاد به عنوان نهادهایی برخواسته از متن جامعه توسط گروهی از شهروندان داوطلب در سطح ملی و بین المللی با یک علاقه مشترک تشکیل و به عنوان نمادی از توسعه یافتگی جوامع معرفی می‌شوند که عملکرد آن‌ها می‌تواند یکی از فاکتورهای مهم برای ارزیابی فرهنگ هر کشور به شمار آید. هدف از تحقیق مورد نظر، مقایسه سرمایه اجتماعی در شبکه سازمان‌های خیریه است. مطالعه موردی در این پژوهش را شبکه سازمان‌های خیریه اعم از بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و سازمان‌های همکار آن شامل می‌شود. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی است. ابزار مورد استفاده برای جمع‌آوری داده‌ها، پرسشنامه استادندارد تحت عنوان پرسشنامه انجمن سرمایه اجتماعی آمریکا است. این پرسشنامه چون بارها و باها در مطالعات متعدد از آن استفاده شد است، روایی آن تأیید شده است. پس از گردآوری پرسش‌نامه‌ها، پایایی آن با نرم افزار SPSS محاسبه و با آلفای کرونباخ 833/0 تأیید گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند که وضعیت سرمایه اجتماعی و ابعاد آن در شبکه سازمان‌های خیریه تفاوت معناداری ندارد و همچنین بعد شناختی آن به عنوان پیشنیاز روابط در شبکه بین سازمان‌های خیریه منظور شده‌است.

 

کلمات کلیدی:

سازمان خیریه؛ سرمایه اجتماعی؛ ارزش‌ها و اهداف مشترک

مقدمه

پیدایش فردگرایی توأم با تحولات تاریخی که به استقرار مدرنیته و صنعتی شدن جوامع انجامید، نفع طلبی‌های خودخواهانه و فردگرا، کاهش تعهدات شهروندی و مسئولیت اجتماعی را در پی داشت. نگرانی از این مسایل باعث توجه مجدد به مسأله عمل جمعی در حوزه عمومی و رفتارها و گرایش‌های مقوم آن از جمله رفتارهای داوطلبانه و امور خیریه شده است. توجه به سرمایه اجتماعی در سند چشم‌انداز بیست ساله کشور آشنار است. اما اگر قصد داریم سرمایه اجتماعی را در ایران ارتقاء بخشیم، باید توجه داشته باشیم که منابع دست ‌نخورده‌ای در  فرهنگ ایران وجود دارد که می‌تواند انگیزه‌های قوی و مؤثری برای تولید سرمایه اجتماعی محسوب شود. یکی از این منابع فرهنگی، تأکید بر نوع دوستی و خیر و احسان است(میرزایی، 1395). پیوندها، ارتباطات بین مردم و همبستگی عمومی، بعنوان یک منبع حیاتی و ثروت ملی است که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، باعث نزدیکی انسان‌ها به یکدیگر و همگرایی اجتماعی می‌گردد. امروزه شبکه‌ها نقش ارزنده‌ای را در عرضه و به اشتراک‌گذاری دستاوردها، ایده‌ها و تجارب موفق به عنوان تولیدکننده سرمایه اجتماعی از خود ایفا می‌نمایند که عمدتاً مبتنی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی است. وجوه گوناگون پیوندها، همکاری‌ها، اعتماد متقابل و ارتباطات میان اعضای یک شبکه موجب تحقق اهداف اعضاء می‌شود و می‌تواند خلاقیت بین اعضاء و سازمان‌های مختلف را تقویت کرده و راه‌های جدیدی برای تبیین آن بوجود آورد. لذا مطالعه موردی در این پژوهش را شبکه سازمان‌های خیریه اعم از بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و سازمان‌های همکار آن است که شامل بهار خرمشهر (سازمان خیریه واقع در خرمشهر)، خانه هدی(سازمان خیریه واقع در زاهدان) و مؤسسه سپهر(سازمان خیریه واقع در قائن)می‌باشد. حال با توجه به ارتباطاتی که این سازمان‌ها با بنیاد توسعه کارآفرینی داشتند که زمینه ایجاد شبکه بین آها را با بنیاد توسعه کارآفرینی فراهم کرد، لذا هدف از این پژوهش مقایسه سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار با بنیاد توسعه کارآفرینی است و مسأله این است که آیا وضعیت سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار با بنیاد توسعه کارافرینی متفاوت است یا خیر؟

 

1         تعاریف نظری پژوهش

1-1       سرمایه اجتماعی و ابعاد آن

یکی از جنبه‌های مهم در توسعه پایدار اجتماعی، استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی آن است. هرچند واژه سرمایه اساساٌ در قلمرو اقتصادی به کار گرفته می شود، اما از حدود دو دهه گذشته در قلمرو اجتماعی مورد پذیرش رو به فزآینده ای قرار گرفته است و در حال حاضر به عنوان یکی از موارد مهم در توسعه یافتگی مطرح می‌باشد(مرکز ملی آمایش، 1385). از جمله مسائل و دغدغه های سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشور، این موضوع است که چرا به رغم تمام برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های متعدد که دولت در بخش اقتصادی انجام می‌دهد، نمی‌توان بر شرایط دشوار اقتصادی و مشکلات معیشتی مردم فائق آمد. معمولاً زمانی که از مشکلات اقتصادی کشور سخن به میان می‌آید، اغلب کمبود سرمایه‌های فیزیکی(مادی) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معضلات نام برده می‌شود و از سرمایه‌های اجتماعی هیچ سخنی به میان نمی‌آید. این در حالی است که نیاز به سرمایه اجتماعی در شرایط رکودی و یا تورمی که نیاز به اعتماد سازی است، بیش از هر سرمایه دیگری احساس می‌شود و سرمایه اجتماعی در کنار سایر سرمایه ها(فیزیکی و انسانی) می‌تواند بسیاری از معماهای لاینحل اجتماعی را از سر راه حرکات توسعه ای جامعه بردارد و رشد شتابان اقتصادی و اجتماعی را امکان پذیر نمایند (صیدایی و همکاران، 1388: 225. 188).

_ از ديدگاه كلمن، مفهوم سرمايه اجتماعي نشان دهندة‌ آن است كه چگونه ساختار اجتماعي يك گروه، مي تواند بعنوان منبعي براي افراد آن گروه عمل نمايد. كلمن وجود سرماية اجتماعي را در اعتماد، اطلاع رساني و ضمانت اجراهاي كارآمد و  وجود روابط با اقتدار مي داند( شارع پور،1380). از نظر كلمن، سرماية اجتماعي از تغييراتي که در روابط ميان اشخاص حاصل مي‌شود ،كنش را تسهيل مي‌كند. اگر سرمايه فيزيکي کاملا ملموس است و در قالب مادي قابل مشاهده است و اگر سرماية انساني كمتر ملموس است و در مهارت‌ها و دانش اخذ شده بوسيلة فرد حضور دارد، سرمايه اجتماعي به مراتب نا ملموس تر است زيرا در روابطي که بين اشخاص بر قرار است يافت  مي‌شود. همانطور كه سرماية فيزيكي و سرماية انساني فعاليت مولد را تسهيل مي‌كند، سرماية اجتماعي هم همين كار را انجام مي‌دهد ( كلمن،1384).

_ بورديو، سرماية اجتماعي را حاصل جمع منافع بالقوه و بالفعلي می‌داند كه در  نتيجة  ایجاد شبكة با دوام از روابط نهادينه شدة بين افراد و بعبارت ساده تر عضويت در يك گروه شکل می‌گیرد. در واقع پيوندهاي شبكه‌اي مي‌بايست از نوع خاصي باشند، يعني مثبت و مبتني بر اعتماد(شارع پور، 1380). حجم سرمایه اجتماعی مورد تملک به فرد به میزان پیوندهایی بستگی دارد که او می‌تواند به طرز مؤثر بسیج کند و همچنین وابسته است به حجم سرمایه (اقتصادی، فرهنگی) در تصرف کسانی که با آنان مرتبط است(بوردیو، 1387).

_از نظر رابرت پاتنام، سرمایه اجتماعی همچون مفاهیم سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی(ابزار و آموزش‌هایی که بهره‌وری فردی را افزایش می‌دهد) به ویژگی‌های سازمان اجتماعی از قبیل شبکه‌ها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که هماهنگی و همکاری برای کسب سود متقابل را تسهیل می‌کند(پاتنام، 1384).

_سرمايه اجتماعي به عنوان منبعي كه دستيابي به اهداف و اجراي پروژه‌هاي گروهي و اجتماعي را تسهيل مي‌كند و مانند سرمايه مادي به سادگي آشكار نمي‌باشد. سرمايه اجتماعي ذاتاً مادي نيست، در فرد هم وجود ندارد، بلكه در روابط موجود بين افراد قرار دارد و آن جا ظاهر مي‌گردد ) قبادي، 1381: 56-33(.

1-2-1 ابعاد سرمایه اجتماعی

بعد ساختاری : بعد ساختاری  نشان می‌دهد که چه کسی و چگونه به کارکنان دسترسی داشته باشد و با چه شیوه‌ای کارکنان در تعامل با یکدیگر به یادگیری، اشتراک گذاری و تبادل اطلاعات، ایده‌ها و دانش‌ها بپردازند (203-210:2011  Abili,).  تعبیه ساختاری مربوط به خواص سیستم اجتماعی و به طور کلی شبکه روابط است و در این میان  اصطلاح توصیف پیکربندی روابط در بعد ساختاری مورد توجه قرار می‌گیرد و نشان دهنده الگوی پیوندهای بین روابط از نظر اندازه، چگالی و نحوه اتصال است و به طور کلی بعد ساختاری سرمایه اجتماعی نشان دهنده الگوی کلی اتصالات بین بازیگران است.  در میان مهم‌ترین عوامل این ابعاد، حضور یا وجود ارتباطات شبکه بین بازیگران ذکر می‌شود و استدلال می‌شود که “روابط شبکه بر دسترسی به احزاب برای ترکیب و تبادل دانش تأثیر میگذارد و هم چنین پیش‌بینی ارزش‌ها تحت تأثیر چنین تبادل‌هایی قرار می‌‌گیرد(266-242 :Nahapiet and Ghoshal, 1998). تعامل اجتماعی میان اعضای یک جامعه مجازی، به عنوان یک راه مقرون به صرفه برای دسترسی به طیف وسیعی از منابع دانش اشاره می‌شود و همچنین روابط شبکه فرصتی را برای ترکیب و تبادل دانش فراهم می‌‌کند. هرچقدر روابط بین سازمان ها قوی باشد، احتمال ایجاد کسب دانش و انتقال آن به یکدیگر بیشتر می‌شود (82-111 Hansen,1999:)؛(165-146 Inkpen and Tsang, 2005:). بنابراین زمانی که دانش بسیار پیچیده باشد، جذب و انتقال آن باید در قالب تعاملات نزدیک و به صورت مکرر و شدید ایجاد شود چرا که  این تعاملات ، شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا روشی را برای تبادل اطلاعات پیچیده بکار برند و آن را توسعه دهند(266-242Nahapiet and Ghoshal, 1998:) .

بعد ارتباطی: بعد ارتباطی که به روابط بین افراد اشاره دارد و تمرکز آن بر روابط خاص مانند احترام، دوستی و صداقت است که بر رفتار سازمان‌ها تأثیر می‌گذارد و نشان می‌دهد که میزان اعتماد در میان سازمان‌ها به چه میزان است، در صورت نیاز چه میزان به یکدیگر اطمینان می‌دهند، چگونه آن‌ها صادقانه با یکدیگر هستند و چقدر احساسات خود را به اشتراک می‌گذارند و به یکدیگر احترام می‌گذارند.  بر خلاف سرمایه ساختاری که بر میزان روابط تأکید می‌کند، سرمایه ارتباطی بر کیفیت روابط در سازمان‌ها تمرکز دارد(203-210:2011  Abili,).

بعد شناختی: این بعد به مفاهیم و زبان مشترک در ساختار سازمان ها اشاره دارد و در واقع  به عنوان یک مکانیزم اتصال دهنده به افراد در ادغام و یکپارچه‌سازی منابع کمک می‌کند. در نتیجه باعث کاهش تضاد، تسهیل ارتباطات و ایجاد اهداف مشترک می‌شود(891-909 Alguezaui & Filieri, 2010:).

 

 

1-2       شبکه بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و سازمان‌های همکار آن

بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان به عنوان یک سازمان غیر انتفاعی در سال 1384 با همت تعدادی از کارآفرینان و مدیران تشکیل شده است . مأموریتی که این سازمان دنبال می‌کند : توسعه فرهنگ کارآفرینی و ترویج تفکر خلاق و فراهم کردن زمینه برای کشف، پرورش و باروری استعدادهای خلاق کارآفرینانه در حوزه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است. اقداماتی که این بنیاد انجام می دهد، می توان به ترویج و توسعه فرهنگ خلاقیت ، سازماندهی و تدوین ایده های کارآفرینان و فراهم ساختن خدمات پشتیبانی کننده در زمینه علمی، آموزشی، مشاوره ای اشاره کرد. یکی از سازمان‌های وابسته به بنیاد توسعه کارآفرینی، خانه هدی در زاهدان  بود که در سال 1394 فعالیت های خود را آغاز نمود و اهدافی که این سازمان پیرو آن بود : کشف استعدادهای خلاق و کارآفرینانه در میان جوانان، ترغیب جوانان برای ارائه ایده های نو در مسیر کسب و کار وکارآفرینی، پرورش ایده‌های نو و کار آفرینانه جوانان و ایجاد کسب وکارهای جدید توسط جوانان صاحب ایده های نو. پروژه توسعه ظرفیت نهادهای محلی، از سال 1390 بین خانه هدی وبنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان کلید خورد. سازمان دیگری که اقدام به همکاری با بنیاد توسعه کارافرینی کرد، مؤسسه بهار خرمشهر بود که در سال 1392 با حمایت سازمان منطقه آزاد اروند در کنار بنیاد توسعه کار آفرینی زنان و جوانان که یکی از نهادهای مردم نهاد (NGO) با سابقه در حوزه ترویج و توسعه کسب و کار و کارآفرینی و توانمندسازی جامعه محلی است، شروع به فعالیت کرد تا بتواند به افزایش توان جامعه محلی (بومی) بپردازد و طرح های پیشنهادی بین آن هاکه شامل توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار، جوانان صاحب ایده و نهادهای مدنی و سازمان مردم نهاد در دو شهر آبادان و خرمشهر بود، انجام شد و مؤسسه بهار خرمشهر به عنوان یک نهاد بومی صاحب تجربه در کنار بنیاد توسعه کار آفرینی زنان و جوانان قرار گرفت. مورد سومی که می‌توان به آن اشاره کرد، طرح اتاق کارآفرینی در قائن(مؤسسه سپهر)بود که با همکاری بنیاد توسعه کارآفرینی در سال 1386 در شهر قائن آغاز شده بود و در قالب این طرح دانش‌آموزان با مهارت‌های کارآفرینی و راه‌اندازی کسب و کار به صورت عملی آشنا می‌شدند.

 

2         روش تحقیق

پژوهش مورد نظر از منظر هدف، کاربردی و از منظر روش، توصیفی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد انجمن سرمایه اجتماعی آمریکا است. . سؤال‌های پرسشنامه شامل دو قسمت است: الف) سؤالات تخصصی: که مشتمل بر سه بعد و 12 سؤال می‌باشد. ابعاد این پرسشنامه عبارتند از بعد شناختی با دو مؤلفه، بعد رابطه ای با هفت مؤلفه و بعد ساختاری با سه مؤلفه که برای طراحی آن از طیف 5 گزینه‌ای لیکرت(1- کاملاً مخالفم تا 5- کاملاً موافقم) استفاده گردیده است. ب) سؤالات عمومی: در سؤالات عمومی سعی شده‌است که اطلاعات کلی و جمعیت شناسی شامل جنسیت، سن، میزان تحصیلات در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌آوری شود. این پرسشنامه چون بارها در تحقیقات از آن استفاده شده است روایی محتوایی آن مورد تأیید قرار گرفته است(سرمد و همکاران، 1390) ،(معانی پور،1391)،(حقیری زاده و سالاری، 1395). از طرف دیگر، جهت تعیین پایایی ابزار گردآوری داده‌ها، از روش آلفای کرونباخ به کمک نرم افزار SPSS استفاده شد و برای سنجش پایایی پرسشنامه، ضریب آلفای کرونباخ 833/0 برآورد شد که نشان‌دهنده پایایی پرسشنامه است. جامعه آماری در پژوهش را سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی شامل می‌شود که عبارتند از: بهار خرمشهر به تعداد 5 نفر، مؤسسه سپهر به تعداد 2 نفر و خانه هدی به تعداد 9 نفر که چون تعداد جامعه محدود است، در این پژوهش جامعه آماری با تعداد نمونه برابری می‌کند. پس از گردآوردی داده‌های خام و استخراج آن‌ها، برای تحلیل داده‌های بدست آمده از جامعه آماری، از روش های آمار توصیفی برای توصیف ابعاد و شاخص‌های آن‌ها با استفاده از میانگین و انحراف معیار و همچنین از آمار استنباطی برای آزمودن فرضیه‌های تحقیق با استفاده از آزمون کروسکال والیس برای برابری میانگین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن بهره گرفته‌ می‌شود و در پایان طی جلسه گروه تمرکز با مدیران و کارشناسان به بحث پیرامون نتایج فرضیه‌ها پرداخته‌شد.

2-1       فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی

_میزان سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری ندارد.

فرضیه‌های فرعی

_بعد ساختاری سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری ندارد.

_بعد رابطه‌ای سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری ندارد.

_بعد شناختی سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری ندارد.

 

3         مدل مفهومی پژوهش

 

بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان

بهار خرمشهر

مؤسسه سپهر

خانه هدی

سرمایه اجتماعی

بعد ساختاری بعد شناختی بعد رابطه‌ای

سرمایه اجتماعی

بعدساختاری بعد سناختی بعد رابطه‌ای

سرمایه اجتماعی

بعد ساختاری بعد شناختی بعد رابطه‌ای

شکل -1مدل مفهومی پژوهش

 

4         یافته‌های تحقیق

4-1       یافته‌های حاصل از بررسی مشخصات جمعیت‌شناسی

یافته‌های حال از بررسی مشخصات جمعیت‌شناسی پاسخ‌دهندگان نشان‌ می‌دهد که از نظر جنسیت اکثریت (93/0) زن، از نظر سن (56/0)در رده سنی 36-25، از نظر تحصیلات (5/0) مدرک کارشناسی، اکثریت جامعه آماری پژوهش را تشکیل می‌دادند.

4-2       یافته‌های حاصل از آمار توصیفی

درجداول (1)، (2)و (3) میانگین و انحراف معیار شاخص‌های سرمایه اجتماعی در بین سه سازمان همکار با بنیاد توسعه کارافرینی به تفکیک نشان داده می ‌شود و در جدول (4) میانگین و انحراف معیار شاخص‌های سرمایه اجتماعی در بین سه سازمان همکار با بنیاد توسعه کارافرینی به طور کلی نشان داده ‌می‌شود.

 

جدول 1_ آماره توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی بین بنیادتوسعه کارآفرینی زنان و جوانان و مؤسسه سپهر

تعداد	انحراف معیار	میانگین	شاخص‌ها	ابعاد سرمایه اجتماعی
2	707/0	5/4	صداقت	بعد رابطه‌ای
2	707/0	5/3	روحیه انتقادپذیری
2	0	4	همکاری
2	41/1	4	کارتیمی
2	707/0	5/4	تعهد به اهداف
2	707/0	5/3	برتری منافع سازمان به منافع فردی
2	41/1	4	عضو خانواده مشترک بودن
2	707/0	5/4	ارزش‌ها و اهداف مشترک	بعد شناختی
2	707/0	5/3	شناخت بر اساس تجارب
2	0	5/3	روابط گرم	بعد ساختاری
2	41/1	4	ارتباطات مستحکم و مداوم
2	707/0	5/3	ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش

 

در جدول(1) نشان داده می‌شود که شاخص‌های” صداقت”، “تعهد به اهداف سازمان” ، “ارزش ها و اهداف مشترک “با میانگین (5/4) نسبت به شاخص‌های دیگر از میانگین بالایی برخوردار است و شاخص‌های “انتقاد پذیری”،”برتری منافع سازمان بر منافع فردی”،”شناخت بر اساس تجارب”،” روابط گرم” و “ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش” از میانگین پایینی برخوردار هستند.با توجه به اینکه تمامی شاخص‌ها از حد متوسط (3)  بالاتر هستند، سطح مطلوبیت  شاخص‌های سرمایه اجتماعی بین دو سازمان از حد متوسط بالاتر است.

 

 

جدول 2_آمار توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی بین بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و بهار خرمشهر

تعداد	انحراف معیار	میانگین	شاخص‌ها	ابعاد سرمایه اجتماعی
5	447/0	80/4	صداقت	بعد رابطه‌ای
5	548/0	40/4	روحیه انتقادپذیری
5	894/0	40/4	همکاری
5	548/0	40/4	کارتیمی
5	548/0	60/4	تعهد به اهداف
5	548/0	60/4	برتری منافع سازمان به منافع فردی
5	548/0	60/4	عضو خانواده مشترک بودن
5	548/0	60/4	ارزش‌ها و اهداف مشترک	بعد شناختی
5	1	4	شناخت بر اساس تجارب
5	447/0	80/4	روابط گرم	بعد ساختاری
5	548/0	40/4	ارتباطات مستحکم و مداوم
5	548/0	40/4	ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش

 

با توجه به جدول (2)، شاخص‌های “صداقت “و “داشتن روابط گرم” با نمره میانگین (80/4) بالاترین نمره میانگین و شاخص‌ “شناخت بر اساس تجارب” با نمره میانگین (4) کمترین نمره میانگین را بین شاخص‌ها دارا هستند. باتوجه به اینکه تمامی شاخص‌ها از نمره (4) بالاتر هستند پس می توان نتیجه گرفت که شاخص‌های سرمایه اجتماعی در وضعیت خوب به بالا هستند.

 

جدول 3_آمار توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی بین بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و خانه هدی

تعداد	انحراف معیار	میانگین	شاخص‌ها	ابعاد سرمایه اجتماعی
9	333/0	11/4	صداقت	بعد رابطه‌ای
9	1	67/3	روحیه انتقادپذیری
9	5/0	4	همکاری
9	833/0	78/3	کارتیمی
9	527/0	56/4	تعهد به اهداف
9	50/0	67/4	برتری منافع سازمان به منافع فردی
9	333/0	89/4	عضو خانواده مشترک بودن
9	333/0	89/4	ارزش‌ها و اهداف مشترک	بعد شناختی
9	654/0	26/4	شناخت بر اساس تجارب
9	50/0	67/4	روابط گرم	بعد ساختاری
9	441/0	78/4	ارتباطات مستحکم و مداوم
9	527/0	56/4	ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش

 

در جدول(3) نشان می دهد که شاخص‌های “عضو خانواده مشترک بودن” و “داشتن ارزش‌ها و اهداف مشترک” با نمره میانگین (89/4) بالاترین میانگین و شاخص‌ داشتن “روحیه انتقاد پذیری” با نمره میانگین(67/3) کمترین نمره را در بین شاخص‌ها داراست . و با توجه به اینکه جز دو شاخص‌ انتقاد پذیری و کارتیمی که از حد متوسط بالاتر است تمامی شاخص‌ها در حد خوب به بالا(4) ارزیابی می‎شوند، می‌توان گفت که شاخص‌های سرمایه اجتماعی در بین دو سازمان بنیاد و خانه هدی در وضعیت خوبی به سر می‌برند.

 

جدول _4آمار توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی بین بنیاد توسعه کارآفرینی و سازمان‌های همکار

تعداد	انحراف معیار	میانگین	شاخص‌ها	ابعاد سرمایه اجتماعی
16	50/0	38/4	صداقت	بعد رابطه‌ای
16	885/0	88/3	روحیه انتقادپذیری
16	619/0	12/4	همکاری
16	816/0	4	کارتیمی
16	512/0	56/4	تعهد به اهداف
16	632/0	50/4	برتری منافع سازمان به منافع فردی
16	602/0	69/4	عضو خانواده مشترک بودن
16	447/0	75/4	ارزش‌ها و اهداف مشترک	بعد شناختی
16	772/0	09/4	شناخت بر اساس تجارب
16	629/0	56/4	روابط گرم	بعد ساختاری
16	629/0	56/4	ارتباطات مستحکم و مداوم
16	619/0	37/4	ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش

 

با توجه به جدول (4) شاخص‌های ” ارزش و اهداف مشترک ” با نمره میانگین (75/4)” به ترتیب بالاترین و” روحیه انتقاد پذیری “با “تمره میانگین 88/3 ” پایین ترین نمره را دارند. و با توجه به اینکه جز شاخص‌ روحیه انتقاد پذیری تمامی متغیرها در حد خوب به(4) بالاتر هستند، می‌توان گفت که شاخص‌های سرمایه اجتماعی در وضعیت خوب به بالا قرار دارند.

 

4-3       یافته‌های حاصل از آمار استنباطی

در این پژوهش از آزمون کروسکال- والیس برای آزمودن فرضیه‌های پژوهش استفاده می‌شود.

4-3-1- آزمون کروسکال-والیس

برای مقایسه یک متغیر کمی غیرنرمال بین بیش از دوگروه مستقل و همچنین مقایسه یک متغیر رتبه ای بین بیش از دو گروه

مستقل، از این آزمون استفاده می شود (جعفر ابادی و محمدی،1393: 182-145) .

H_{0 =} µ_{1 =} µ_{2   =}µ₃                       با یکدیگر مساوی است میانگین متغیرها  

 H_{1 =} µ_{1 ≠} µ_{2   ≠}µ₃                     مساوی نیست میانگین متغیرها بایکدیگر  

شاخص آماری کروسکال والیس به صورت زیر است:

فرمول (4-1):

که اجزای این فرمول به صورت زیر اند:

=k تعداد گروه ها

= n_jتعداد نفرات در هر گروه

N   =تعداد کل نفرات در بین همه گروه ها

= R_j مجموع رتبه ها در هر گروه

شاخص بالا برای نمونه های بزرگ (اگر تعداد نفرات در هر گروه بیشتر از 5 نفر باشد) تقریبا دارای توزیع کی دو با 1 K- 1 درجه آزادی است که با توجه به سطح معنی داری تعیین شده برای رد یا پذیرش فرض صفر می‌توان از جدول توزیع کی دو استفاده کرد. ولی اگر تعداد نفرات در هر نمونه کمتر از 5 و تعداد گروه ها هم 3 تا باشند باید از جدول مربوط به آزمون کروسکال-والیس استفاده کرد.

 

یافته فرضیه اصلی پژوهش:

 

جدول _5برابری میانگین سرمایه اجتماعی بین سازمان های همکار با بنیاد توسعه کارافرینی

نتیجه	درصد معناداری	فرضیه اصلی
پذیرش	0/178	میزان سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.

 

جدول(5)، برابری میانگین متغیر سرمایه اجتماعی را بین سه سازمان خانه هدی، بهار خرمشهر و مؤسسه سپهر با استفاده از آزمون کروسکال-والیس می‌سنجد و نشان می‌دهد که درصد معناداری ابن آزمون  برای متغیر سرمایه اجتماعی برابر با 178/0 می باشد و چون درصد معناداری متغیر بزرگتر از 05/0 است پس تصمیم جدول این است که فرضیه صفر مبنی بر  برابری میانگین متغیر سرمایه اجتماعی بین سه سازمان پذیرفته می‌شود .

 

یافته فرضیه‌های فرعی پژوهش:

 

جدول_ 6برابری میانگین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بین سازمان های همکار با بنیاد توسعه کارافرینی

نتیجه	درصد معناداری	فرضیه اصلی
پذیرش	0/088	میزان بعد ساختاری سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.

 

جدول (6) نشان می‌دهد که درصد معناداری این آزمون برای بعد ساختاری سرمایه اجتماعی برابر 088/0 است و چون درصد معناداری برای این بعد بزرگتر از 05/0 است، پس تصمیم جدول این است که فرضیه صفر مبنی بر برابری میانگین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بین سه سازمان پذیرفته می‌شود .

 

 

جدول _7برابری میانگین بعد رابطه‌ای سرمایه اجتماعی بین سازمان های همکار با بنیاد توسعه کارافرینی

نتیجه	درصد معناداری	فرضیه اصلی
پذیرش	0/300	میزان بعد رابطه‌ای سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.

 

جدول (7) نشان می‌دهد که درصد معناداری این آزمون برای بعد رابطه‌ای سرمایه اجتماعی برابر 300/0 است و چون درصد معناداری برای این بعد بزرگتر از 05/0 است، پس تصمیم جدول این است که فرضیه صفر مبنی بر برابری میانگین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بین سه سازمان پذیرفته می‌شود .

 

 

جدول _ 8برابری میانگین بعد شناختی سرمایه اجتماعی بین سازمان های همکار با بنیاد توسعه کارافرینی

نتیجه	درصد معناداری	فرضیه اصلی
پذیرش	0/181	میزان بعد شناختی سرمایه اجتماعی در شبکه بین سازمان‌های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.

 

جدول (8) نشان می‌دهد که درصد معناداری این آزمون برای بعد شناختی سرمایه اجتماعی برابر 181/0 است و چون درصد معناداری برای این بعد بزرگتر از 05/0 است، پس تصمیم جدول این است که فرضیه صفر مبنی بر برابری میانگین بعد شناختی سرمایه اجتماعی بین سه سازمان پذیرفته می‌شود .

 

5         نتیجه گیری

5-1       _نتایج آمار توصیفی

_در بین مؤسسه سپهر و بنیاد توسعه کارافرینی متغیرهای صداقت، تعهد به اهداف و داشتن ارزش ها و اهداف مشترک بالاترین نمره میانگین و داشتن روحیه انتقادپذیری، برتری منافع سازمان به منافع فردی، شناخت و همکاری بر اساس تجارب،  داشتن روابط گرم بین سازمان ها و ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش کمترین نمره ارزشیابی را در سطح متوسط در بین متغیرهای سرمایه اجتماعی دارند و این نشان می‌دهد که نداشتن روحیه انتقاد پذیری و همچنین در اولویت ندانستن منافع سازمانی و اینکه دو سازمان برای شناخت و همکاری مایل نبودند که تجربه هایشان را در اختیار یکدیگر قرار دهند و از طرفی نبود رابطه گرم و صمیمانه بین دو سازمان و نبود ساختار ارتباطی تسهیل کننده برای آموزش و پژوهش بین دو سازمان می‌تواند  تا حدودی مانع از ارتباط بین دو سازمان شود و از طرفی بالا بودن میزان صداقت بین دو سازمان و اینکه تعهد خاصی نسبت به تحقق اهداف مشترک دارند و همچنین داشتن ارزش ها و اهداف مشترک، باعث شد که ارتباط بین دو سازمان در سطح خوبی انجام شود که کاملاً با نظرات مدیر سازمان همسو بود.

_ دربین شاخص‌های سرمایه اجتماعی، عضو خانواده مشترک بودن و داشتن ارزش‌ها و اهداف مشترک بیشترین تأثیر را در ارتباط بین خانه هدی و بنیاد توسعه کارآفرینی در سطح بسیار خوب داشته‌است و این نتایج حاکی از این است که دو سازمان خانه هدی و بنیاد توسعه کارآفرینی، خود را بعنوان اعضای یک خانواده مشترک می دانند و این نتیجه دور از انتظار نبود چرا که خانه هدی زیر نظر بنیاد توسعه کارافرینی شکل گرفته بود و با این وجود که اکنون به عنوان واحد مجزا در کنار بنیاد توسعه کارآفرینی فعالیت می‌کند، خود را به عنوان عضوی از بنیاد توسعه کارآفرینی بداند و همچنین داشتن ارزش ها و اهداف مشترک باعث ایجاد ارتباط بین دو سازمان شده است. از طرفی نداشتن روحیه انتقاد پذیری به عنوان کمتربن نمره ارزشیابی در بین شاخص ها  می تواند تا حدودی مانع این رابطه شود.

_نتایج وضعیت سرمایه اجتماعی بین بهار خرمشهر و بنیاد توسعه کارآفرینی حاکی از آن است که شاخص های صداقت و داشتن روابط گرم و صمیمانه بین دو سازمان در سطح بسیار خوب ارزیابی می‌شود و در واقع این نشان می‌دهد که تا چه اندازه دو سازمان با یکدیگر بطور صادقانه رفتار می‌کنند و همچنین چقدر روابط بین آن‌ها گرم و صمیمانه است  و عوامل فوق  با عث شده که این پارامترها در بالا بردن کیفیت روابط بین دو سازمان نقش بسزایی را ایفا نمایند. شاخص شناخت بر اساس تجارب کمترین مقدار ارزشیابی را در بین شاخص‌ها داشته است و این نشان می‌دهد که این شاخص در مقایسه با شاخص های دیگر در روابط بین سازمانی، کمتر احساس می شود. از طرفی می توان گفت ازآنجا که نمره خوبی به آن اختصاص داده شده است توانسته است کمترین تأثیر را در نبود ارتباط بین دو سازمان موجب شودو می‌توان گفت رابطه بین دو سازمان تا حدودی بر اساس شناخت و همکاری بر اساس تجارب از یکدیگر می‌باشد.

_در خصوص وضعیت سرمایه اجتماعی بین هر سه سازمان خانه هدی، بهار خرمشهر و مؤسسه سپهر با بنیاد توسعه کارآفرینی، نتایج نشان می‌دهد که داشتن ارزش ها و اهداف مشترک بین سه سازمان باعث تقویت ارتباط سه سازمان با بنیاد توسعه کارآفرینی شده است و این نشان می‌دهد که در برقراری ارتباط بین سه سازمان با بنیاد، داشتن ارزش و اهداف مشترک که همان توسعه توانمند سازی و ایجاد فرهنگ خلاق بوده است، نقش بسزایی داشته است که البته می‌توان گفت این نتیجه دور از انتظار نیست زیرا به گفته مدیران و کارشناسان این سازمان ها، برای شکل گیری روابط بین سازمان‌های همکار و بنیاد توسعه کارافرینی بیش از هرچیز باید سازمان ها ارزش ها و اهداف مشترک داشته باشند و بعد از آن به فکر برقراری رابطه با یکدیگر باشند. روحیه انتقاد پذیری در میان شاخص‌ها در بین سه سازمان با بنیاد نمره کمتری داشته و نشان‌دهنده این است که سازمان‌ها روحیه انتقاد پذیری ضعیفی دارند و نبود این شاخص می تواند مانع از ارتباط بین سازمان‌ها می‌شود.

5-2       _نتایج آمار استنباطی

_آزمون کروسکال نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی بین سه سازمان همکار با بنیاد برابر است و طی نظر خواهی از مدیران و کارشناسان سازمان ها، آن‌ها این یافته را پذیرفتند که نگرش به عوامل ایجاد کننده سرمایه اجتماعی که شامل صداقت، کارتیمی، تعهد به اهداف، روابط گرم و همچنین ارزش ها و اهداف مشترک می‌باشد، از طرف بنیاد توسعه کارآفرینی به طور عادلانه بین سه سازمان خانه هدی، بهار خرمشهر و مؤسسه سپهر توزیع شده‌است و از این نظر بنیاد توسعه کارآفرینی تعصب خاصی نسبت به یک سازمان نداشته است حتی با این وجود که خانه هدی زیر نظر بنیاد توسعه کارافرینی شکل گرفته بود و امکان داشت که از این نظر، سرمایه اجتماعی در خانه هدی تفاوت معنادار با سازمان های بهار خرمشهر و مؤسسه سپهر داشته باشد که به عنوان سازمان های مستقل با بنیاد همکاری می‌کردند، ولی نتایج، عکس این موضوع را نشان داد و اینکه این سه سازمان از نطر سرمایه اجتماعی تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند.

 

_درخصوص بعد رابطه ای سرمایه اجتماعی در شبکه مشتمل بر ینیاد توسعه کارآفرینی و سازمان‌های همکار، نشان داده‌شد این بعد سرمایه اجتماعی که تمرکز آن بیشتر بر روی کیفیت روابط است من جمله: احترام و میزان اعتماد و دوستی که به نوبه خود بر رفتار سازمان نیز تاثیر می‌گذارد، در سازمان های همکار بنیاد توسعه کارآفرینی، وضعیت یکسانی دارد و بنا به نظرات مدیران و کارشناسان حاضر در جلسه،  همکاری سازمان‌ها با بنیاد توسعه کارآفرینی بیشتر بر پایه صداقت، کارتیمی، تعهد به اهداف و همچنین همکاری به عنوان الزام شکل گرفته است و اینکه حاضرند صادقانه با یکدیگر همکاری کنند و احساسات خود را به اشتراک بگذارند.

_ بعد شناختی سرمایه اجتماعی در شبکه مشتمل بر ینیاد توسعه کارآفرینی و سازمان‌های همکار نشان داده شد که سازمان‌ها وضعیت یکسانی دارند و بنا به نظرات مدیران و کارشناسان حاضر در جلسه،  همکاری سازمان ها با بنیاد توسعه کارآفرینی بیشتر بر اساس میزان پایبندی به ارزش ها و اهداف مشترک شکل گرفته‌است. به طوریکه میانگین بعد شناختی سرمایه اجتماعی که به ترتیب دررابطه بین سازمان های همکار و بنیاد بدست آمده که برابر (بهار خرمشهر =6/8 ، خانه هدی=1/9 و مؤسسه سپهر=8 که همگی بالاتر از( مقدار میانگین =6) ارزیابی شدند، گواه بر صحت ادعای نظرات مدیران وکازشناسان سازمان های همکار می‌باشد.

_وضعیت بعد ساختاری در میان سه سازمان همکار با یکدیگر یکسان است و این نشان می‌دهد که بنا به نظر مدیران و کارشناسان سازمان‌ها، روابط بین هرکدام از سازمان ها با بنیاد، مستحکم و مستمر است و برای آموزش و پژوهش از روابط بین سازمانی ساده و قابل دسترس استفاده می‌شود مانند: ایجاد دوره‌های آموزشی،جلسات کاری و کانال‌های آموزشی بهره یرده می‌شود و همچنین روابط گرمی بین آن‌ها حاکم است.

6         پیشنهادات

_اول از همه سازمان ها بیش از ایجاد ارتباط با یکدیگر حتما بعد شناختی سرمایه اجتماعی را به عنوان پیش نیاز ایجاد ارتباط با یکدیگر مدنظر قرار دهند و با در نظر گرفتن اهداف مشترک و دیدگاه و زبان های مشترک سعی در ایجاد ارتباط با یکدیگر کنند.

– سازمان‌های همکار باید سعی کنند  روابط گرم و صمیمانه با یکدیگر داشته باشند که برای اینکار بهتر است تلاششان حول داشتن روابط مستحکم و مداوم با یکدیگر باشد و بر روی صداقت،کار تیمی و تعهد به اهداف تمرکز کنند و آن‌ها را  را در روابطشان نهادینه کنند .

_به سازمان‌ها توصیه می‌شود با نهادینه کردن سرمایه اجتماعی در روابط خود و رسیدن به این باور که این سرمایه به عنوان یک دارایی ارزشمند موجب می‌شود سازما‌ن ها توانمند شوند و اینکه در پاسخگویی به نیازهای سازمان ها و کمک به بقای موفقیت آمیز آنها در دنیای رقابت امروز، ممکن است نقش داشته باشد.

_سازمان‌های همکار برای آموزش و پژوهش بهتر است از روابط بین سازمانی ساده و قابل دسترس استفاده کنند مانند ایجاد دوره های آموزشی بصورت آنلاین(برای سازمان هایی که از نظر موقعیت جغرافیایی فاصله زیادی با یکدیگر دارند) و ارتباط با افراد سرشناس در باب موضوع(برای افزایش اگاهی دو سازمان)، تدارک  دیدن جلسات کاری در قالب مهمانی و خارج شدن از فضای رسمی آموزشی که این عوامل می‌توانند انگیزه سازمان‌های همکار را برای ایجاد شبکه بین سازمانی تقویت کنند.

7         منابع و مراجع

_میرزایی، ساناز،( 1395)، امور خیریه و سرمایه اجتماعی، اولین همایش ملی خیرماندگار(مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران).

_مرکز ملی آمایش، ( 1385)، راهنمای انجام مطالعات برنامه آمایش استان تهران، بی جا.

_صیدایی، سید اسکندر، احمدی شاپورآبادی، محمد علی و معین آبادی، حسین،(1388). دیباچه ای بر سرمایه اجتماعی و رابطه آن با مؤلفه های توسعه اجتماعی در ایران، مجله راهبرد یاس، شماره19، صفحات 225-188.

_- شارع پور، محمود،( 1380). «فرسايش سرمايه اجتماعي و پيامدهاي آن »، نامه انجمن جامعه شناسي ايران، ويژه نامه دومين همايش مسائل اجتماعي ايران، شماره 3

– كلمن، جيمز،(1384). نقش سرمايه اجتماعي در ايجاد سرمايه انساني، مجموعه مقالات سرمايه و اجتماعي، اعتماد، دموكراسي سرمايه، تهران :نشر شيرازه .

– پونتام، رابرت،( 1384). جامعه برخوردار، سرمايه اجتماعي و زندگي عمومي، »مجموعه مقالات سرمايه و اجتماعي، اعتماد، دموكراسي سرمايه، تهران :نشر شيرازه .

– قبادي، عليرضا،(1381) . ضرورت مشارکت مردم در عرصه فرهنگ. مجموعه مقالات  مردم و همگرايي تهران: نشر آن،صفحات56-33

_-اصغری جعفر آبادی، محمد، محمدی، سیده مؤمنه،(1393). سری آمار: روش های متداول ناپارامتری، مجله  دیابت و متابولیسم ایران،  دوره 14، شماره 3، صفحات 162-145

-عباسپور طهرانی فرد، حسین، آزوغ، زهرا، نوربخش، الناز،(1395). تأثیر نقش روابط خارج از سازمان در حل چالشهای پیش آمده بین سازمان ها. پنجمین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری.

-سرمد،زهره، حجازی الهه و عباس بازرگان،(1390). روش تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات اگه.

– معانی پور، حامد،(1391). ارتباط میان سرمایه اجتماعی و مولفه های اخلاق حرفه ای اعضا هیئت علمی در واحدهای دانشگاه ازاد اسلامی استان گیلان. پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد.

-حقیری زاده، ام النبین، سالاری، لیلا،(1395). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و بهره وری کارکنان اداره کل امور مالیاتی استان هرمزگان. ماهنامه پژوهش های مدیریت و حسابداری، شماره 24.

_قدم زن جلالی،ا، (1390). سرمایه اجتماعی و نقش آن در توسعه مدیریت دانش و سازمان های دانش محور. ماهنامه مهندسی مدیریت 43(5)،صفحات 38-30.

-اصغری جعفر آبادی، محمد، محمدی، سیده مؤمنه،(1393). سری آمار: روش های متداول ناپارامتری، مجله  دیابت و متابولیسم ایران،  دوره 14، شماره 3، صفحات 162-145

 

_Abili, K. (2011). Social Capital Management in Iranian Knowledge-Based Organizations. Electronic Journal of Knowledge Management, 9(3).

_ Nahapiet, J., & Sumantra, G. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage, Academy of ManagementReview, 23 (2), 242-266. CrossRef Google Scholar.

_ Hansen, M. T. (1999). The search-transfer problem: The role of weak ties in sharing knowledge across organization subunits. Administrative science quarterly, 44(1), 82-111.

_Inkpen, A. C., & Tsang, E. W. (2005). Social capital, networks, and knowledge transfer. Academy of management review, 30(1), 146-165.

_Alguezaui, S., & Filieri, R. (2010). Investigating the role of social capital in innovation: sparse versus dense network. Journal of knowledge management, 14(6), 891-909.

 

Comparative analysis of social capital in charitable organizations network

 

Abstract_ NGOs as a community-based institution formed by a group of volunteers nationally and internationally, with a common interest, are introduced as a symbol of the development of societies, whose performance can be one of the important factors for the assessment of culture Every country is considered. The purpose of the study is to compare the social capital of the charitable organizations network. A case study in this study is a network of charities, including the Women and Youth Entrepreneurship Development Foundation and its partner organizations. The research is applied in terms of purpose and descriptive method. The instrument used for collecting data is the Masterdard questionnaire, which is a questionnaire of the American Social Capital Association. This questionnaire, such as bars and bays, has been used in numerous studies, its validity has been confirmed. After collecting questionnaires, its reliability was calculated by SPSS software and confirmed by Cronbach’s alpha of 0.833. Descriptive and inferential statistics were used to analyze the data. The results showed that the attitude of social capital in charities network is not significant and the cognitive aspect of social capital is considered as a prerequisite for creating a network between charities.

 

Keyword: Charity Organization; Social Capital; Common Values and Objectives