اولویت بندی خیریه های حوزه کمک های انسانی بر اساس معیار های حکمرانی امر خیر

اولویت بندی خیریه های حوزه کمک های انسانی بر اساس معیار های حکمرانی امر خیر
حمید حاجی ابراهیم1*، سید حسین سیدی2، سید مهدی میرحسینی 3
1* استاد مدعو مدیریت صنعتی، دانشگاه علوم تحقیقات تهران. مسئول نظام ارزیابی خیرماندگار. نویسنده مسئول مکاتبات: Hamid.Hajiebrahim@srbiau.ac.ir
2 هیات علمی پژوهشکده آلا
3 دانشجوی کارشناسی حسابداری، دانشگاه علوم تحقیقات تهران.

چکیده
از دیر باز خیریه ها و سمن ها بر اساس علایق و یا نیازهای شناسایی شده، نسبت به فعالیت در یک یا چند حوزه می¬نمودند. این تشخیص نیاز عموما از طرف بانی امر خیر و یا مشاوره محیطی صورت می¬پذیرفته و نظرات و برداشتهای جامعه منجمله جوانان و آینده سازان در شناسایی حوزه مورد نیکوکاری مدنظر قرار نمی¬گرفته است. در این پژوهش به دنبال اولویت بندی و رتبه بندی حوزه های خیریه بهداشت و درمان بر اساس معیارهای حکمرانی امر خیر خوب بودیم. در پژوهش حاضر روش تحقیق، توصیفی – پیمایشی بوده و جامعه آماری این پژوهش شامل جوانان تهرانی دانشجو در دانشگاه بوده، نمونه آماری 192 نفر با ضریب اطمینان 93.37% می¬باشد. بر اساس جمع بندی نظرات، بالاترین امتیاز مربوط به خیریه های حوزه سرطان و همچنین واکسیناسیون بوده که این دو حوزه در تمامی معیارها اولویتهای اول و دوم را پیدا نمودند. اولویتهای سوم تا پنجم به ترتیب حوزه اهدای عضو، بیماری پروانه ای و درمانگاه ها و بیمارستانهای خیریه استخراج شده است. همچنین اختلاف امتیاز بین اولویت اول و آخر تنها 26% بوده که نشان می¬دهد، تمامی گزینه ها می¬بایست مورد توجه قرار گیرند و هیچ یک از حوزه های خیریه از اولویت خارج و یا حذف نمی ¬گردند. خیرین و سمن¬ها با توجه به اولویتهای خیریه حوزه بهداشت و درمان، می¬توانند نتایج برداشت ذینفعان خود را بهبود بخشیده و منجر به کسب کمکهای بیشتری گردند.
کلید واژه: خیریه؛ بهداشت و درمان؛ اولویت بند؛ حکمرانی مطلوب، امر خیر خوب
 
سرآغاز
کشورها یافته اند که مهمترین عامل کلیدی در توسعه آنها، با حکمرانی خوب محقق می گردد. بدین معنی که تخصیص صرف منابع بودجه ای برای کالا و خدمات مناسب، می تواند به پیامدهای مثبتی در نیازهای مختلف جامعه، منجمله بخش سلامت منجر نگردد (Kaufmann, Kraay, Mastruzzi, 2004). به عبارتی می توان بیان داشت که پیامدهای توسعه می¬تواند از طریق حکمرانی محقق گردند، حتی با اینکه حکمرانی تنها در اثربخشی حوزه مخارج عمومی بکار گرفته شود. حکمرانی در ارتباط با گسترش معیارهای بخش سلامت بوده که در این راستا از شاخصه هایی همچون امید به زندگی نوزادان، میزان مرگ و میر در مادر و کودک وجود دارد (Rajkumar, Swaroop, 2008). به واسطه وضعیت نا مطلوب حوزه بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، به سبب مدیریت ضعیف دولتی، در این بخش، سرمایه گذاری ها فاقد هدفمندی بوده و اثربخشی اندکی داشته است. بدین معنی که منابع از طریق بودجه ریزی تخصیص یافته است، فاقد کارایی است (Wolf, 2007). به صورت کلی می¬توان گفت مدیریت صحیح منابع عمومی منجر به ارتقای حوزه بهداشت، درمان و سلامت می¬گردد. حال آنکه توسعه معیارهای حکمرانی خوب، منجمله پاسخگویی و شفافیت، عدم خشونت و تروریسم، ثبات سیاسی و اثربخشی دولتی، حاکمیت قانون و کیفیت قوانین و مقررات به شکل چشم گیری دارای تاثیرات مطلوبی بر کاهش نرخ مرگ و میر دارد (Hilaire, 2016).
دولتها در ساختارهای اجتماعی، به عنوان نهاد ساز عمل نموده و محیطی را جهت رشد اقتصادی فراهم می¬آورند. بخش خصوصی در این محیط به شکلی روان، دور از اتلاف و کم هزینه به موفقیت درس می¬یابند. در اینجاست که جامعه مدنی به عنوان بخش سوم در ساختار اجتماعی نسبت به توازن بین قدرت و منفعت و راستای تحقق نیازهای جمعی بر می آید. این مدینه فاضله در زیر سایه حکمرانی مطلوب و با همکاری بخش خصوصی، جامعه مدنی و بخش دولتی منجر به بهبود عملکرد اقتصادی و اجتماعی می¬گردد (ندیری, محمد, اقتصادی, 2011). در عین حال سنجش و پایش وضعیت اجتماعی از طریق شاخصهای رشد اقتصادی، درآمد سرانه و غیره کفایت لازم را نداشته و نظر پژوهشگران را به سوی متغیرهای انسانی و اجتماعی جلب نموده است (سامتی, رنجبر, همایون, محسنی, اقتصادی, 2012).
به واسطه وضعیت نامطلوب خدمات درمانی، بهداشتی و سلامتی در کشورهای در حال توسعه به سبب ضعف مدیریت و سیاستهای دولتی در این حوزه، سرمایه گذاری اندکی صورت می¬پذیرد و می توان گفت که بخش خصوصی تنها به کسب منافع از حوزه درمان پرداخته و بخش سوم جامعه مدنی نیز با دانش و تجربیات خود تنها به حوزهای مورد علاقه خود می¬پردازد (Singh, Stern, 2014).
پیشینه
در سال 1990 دو اقتصاددان پاکستانی شاخصهای توسعه انسانی را به عنوان مهمترین معیار جهت اندازه گیری توسعه کشور مطرح نمودند و با این نظریه، توسعه هر فرد در جامعه را موجب توسعه دانسته، چرا که انسانها هم ابزار توسعه بوده و هم خود هدف توسعه می¬باشند (سامتی و همکاران, 2012). در این شاخص دو بخش عمده وجود داشته که شامل آموزش و ارتقای انسان و نیز سلامت، بهداشت و درمان می¬باشد. بهداشت عاملی است که به زندگی انسانها ارزش داده و منجر به رشد و توسعه اقتصادی می¬گردد. همچنین ارتقای نظام سلامتی از طریق افزایش طول عمر انسانها و کاهش بیکاری و ایام بیماری در کنار حذف هزینه های درمان، منجر به ارتقای اثربخشی و کارایی و در نهایت بهره¬وری نیروی انسانی می¬گردد. بدین سبب سرمایه گذاری در این بخش، به عنوان یکی از وظایف دولتها قلمداد می¬گردد. حال آنکه منفعت طلبی بازار، در حوزه سلامت و بهداشت، ضرورت ورود دولت را ایجاد می¬نماید (دادگر, نظري, عراقي, 1392). بدین سبب حکمرانی مطلوب، نقش اثرگذاری در توسعه معیارهای بخش بهداشت، درمان و سلامت دارد.
در پژوهشهای صورت گرفته، قاضی طباطبایی و همکاران در سال 1391 به تحلیل معیارهای حکمرانی مطلوب بر ارتقای حوزه انسانی پرداخته و رابطه معنا دار و مثبتی بر شاخصهای ارتقای منابع انسانی بدست آوردند (طباطبایی, نصرتی, محلی, 2012). همچنین دانایی فرد و همکاران (1391)، صباغ کرمانی و باسخا (1397) بروی تاثیر گذاری معیار حکمرانی و بهبود هزینه های دولتی از منظر سرمایه گذاری در حوزه سلامت و بهداشت مطالعه نموده و تاکید داشتند که تاثیر معنا داری بر متغیرهای پژوهش خود یافته اند (دانایی‌فرد و همکاران, 2012; کرمانی, باسخا, 1397).
حوزه های خیریه بهداشت و درمان
در این پژوهش به دنبال اولویت بندی خیریه های فعال در حوزه¬های بهداشت و درمان از طریق برداشت جوانان از عملکرد خیریه ها مطابق معیارهای حکمرانی مطلوب هستیم. این مقایسه و اولویت بندی بر اساس معیارهای حکمرانی مطلوب صورت پذیرفته و تنها نتایج برداشتی جامعه در اینجا بکار گرفته شده است. در همین راستا خیریه های ارایه دهنده خدمات بهداشت و درمان بر اساس نظر خبره مطابق «جدول 1» طبقه بندی گردیدند.
جدول 1: طبقه بندی خیریه های حوزه بهداشت و درمان
ردیف حوزه ردیف حوزه
1 سرطان 10 آموزش های بهداشتی
2 بیماری پروانه ای 11 توانبخشی معلولین جسمی
3 بیماریهای خاص (هموفیلی، تالاسمی، نارسایی کلیوی) 12 توانبخشی معلولین ذهنی
4 دیابت 13 توانبخشی زنان
5 بینایی و شنوایی 14 توانبخشی و نگهداری کهنسال ها
6 دهان و دندان 15 توانبخشی حوزه روان و ذهن
7 ویزیت در مناطق محروم 16 درمانگاه ها و بیمارستان های خیریه
8 بهداشت باروری و جنسی 17 حوزه اهدای عضو
9 واکسیناسیون 18 مرکز تماسهای مشاوره سلامت و بهداشت
نتایج برداشتی
نتایج برداشتی نمایانگر تصورات و استنباطهای ذینفعان نسبت به عملکرد خیریه ها و سمنها است که از روشهایی همچون نظرسنجی، گروه¬های متمرکز، امتیازدهی توسط موسسه خیریه و سمن، بررسی تقدیرها و شکایات و مصاحبه های ساخت یافته بدست می¬آید (ایران, 1399).
بیماری سرطان: سلول¬های سالم بدن بر اساس یک الگوی منظم رشد می¬کنند، تقسیم می¬شوند و می¬میرند. در سلول¬های سرطانی این توانایی وجود دارد که همچنان به رشد و تقسیم سلولی ادامه دهند. این سلول¬ها در بدن تجمع یافته و تشکیل تومور می¬دهند. سرطان می¬تواند از هر جای بدن برخیزد. بیش از صد نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان معمولاً بر اساس عضو یا بافتی که سرطان در آن تشکیل می¬شود نام¬گذاری می¬گردد. ممکن است سرطان در جنسیت های مختلف متفاوت باشد. برخی از شایع¬ترین سرطان¬ها در مردان به ترتیب: پوست، مری، معده، خون، پروستات و در زنان به ترتیب: پوست، سینه، مری، معده، دهانه رحم و خون می¬باشد. مؤسسات خیریه سرطان در ایران بر روی تمامی حوزه¬ها و تمامی سنین از درمان، حمایت پزشکی و روانی فعالیت می کنند (كريم, محمدعلي, عليرضا, مهدي, 1386).
بیماری پروانه ای: بیماری بسیار نادری است که تحت شرایط خاص، پوست بیمار حالت شکننده پیدا کرده و تاولهای مختلفی روی پوست ایجاد می¬شود. بیماری پروانه ای یا به اختصار (EB) به دلیل جهش در ژن تولید کلاژن و کراتیم بروز پیدا کرده و موجب ایجاد تغییرات چشمگیری در بافتهای هم بند بدن می¬شود. بر اساس پژوهش¬های اخیر احتمال ابتلا به این بیماری به جسم و نژاد فرد چندان بستگی ندارد. مبتلایان به بیماری پروانه ای پوست بدنشان به شدت شکننده می¬شود و کافی است کمی شکاف پیدا کند تا تاولهای وحشتناکی روی سطح پوست تشکیل شود. متأسفانه هنوز درمانی جهت ریشه کردن این بیماری کشف نشده است. پروژه¬های درمانی حال حاضر تنها برای کاهش درد، عفونت و سایر عارضه¬ های ناشی از پیدایش بیماری خلاصه می¬شود. پوست بدن انسان سالم شامل دو لایه خارجی و داخلی است و بین دو لایه بافت پوستی، قلابهای پروتئینی قرار دارند که تحت عنوان کلاژن شناخته می¬شوند. مسئولیت این نوع کلاژن در جلوگیری از پاره شدن یا حرکت مجزای دو لایه پوست عمل می کنند. متأسفانه مبتلایان به بیماری پروانه ای از فقدان این دسته از قلابهای پروتئینی رنج می¬برند. به همین دلیل هر نوع اصطکاک بین دو لایه پوست ممکن است باعث جدا شدن این دو لایه از یکدیگر شود. متخصصین، بیش از ۳۰ نوع بیماری پروانه ای کشف کرده¬اند (خردمندی, 1398).
بیماری های خاص: ویژگی های بیماری های خاص شامل مزمن بودن، نداشتن درمان قطعی، تحمیل هزینه¬های بسیار زیاد، داشتن تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و نیازمند به فناوری های نوین جهت درمان می¬باشد.
بیماری هموفیلی: از بیماری های با اختلالات خونریزی دهنده و وابسته به جنسیت است که در مردان شیوع بیشتری دارد. هموفیلی یک بیماری ارثی است و این امر پیشگیری از آن را بسیار مشکل می سازد. در بدن انسان ۱۳نوع فاکتور انعقادی از جنس پروتئین وجود دارد و بیماری هموفیلی بر اساس نوع کمبود هر فاکتور به چند نوع تقسیم شده است که شایع ترین نوع آن بیماری ون ویلبراند و سپس کمبود فاکتور ۸ یا هموفیلی A و بعد از آن کمبود فاکتور ۹ یا بیماری هموفیلی B است همچنین بیماری هموفیلی برحسب شدت به انواع شدید، متوسطه و خفیف تقسیم می شود. در نوع متوسط و خفیف، بیماران به دنبال ضربه و تروما دچار خونریزی می شوند و در آن زمان پزشک متوجه بیماری در فرد می شود اگر کودک مشکوک به بیماری هموفیلی است لازم است آزمایش های غربالگری اولیه شامل شماره پلاکت و cbc انجام شود (کریمی, 1397).
بیماری تالاسمی: اختلالی است که به واسطه کاهش یا عدم ساخت زنجیره های گلوبین به وجود می آید. و موجب اختلال در امر اکسیژن رسانی می گردد. بیماران مبتلا با علائم و نشانه های عدم رشد مناسب، بزرگی طحال و کبد و اختلالات استخوانی به ویژه در سر و صورت مشخص می گردند. تالاسمی آلفا و بتا از شایع ترین اختلالات هموگلوبینی می باشند. که موجب کاهش یا عدم تولید هموگلوبین می شوند. بیماران تالاسمی به علت ماهیت بیماری نیاز به تزریق خون مداوم دارند. تالاسمی بتا به سه گروه مینور، اینترمدیا و ماژور تقسیم می شود که مورد آخر شدیدترین نوع بیماری است. پیوند سلول های بنیادی در درمان پذیرفته شده برای تالاسمی ماژور می باشد. در این روش درمانی سلول های بنیادی جداشده از مغز استخوان فرد سالم به فرد بیمار انتقال داده می شود. عوارض بیماری تالاسمی در طول زندگی فرد ایجاد می شود که برخی از آن ها ناشی از نقص ژنتیکی و موارد دیگر در اثر اقدامات درمانی انتقال خون های متعدد به وجود می آید (فريدون, مهرنوش, محمدرضا, مهدي, 1392).
نارسا شدن یا کم کاری کلیه ها: نقش کلیه در بدن انسان تمیز کردن خون از مواد زائد و تنظیم املاح بدن است. اگر کلیه ها کم کار شوند و قادر به تصفیه خون نباشند، موجب تجمع مواد سمی در خون و به هم خوردن تنظیم املاح بدن می شوند. در حالت طبیعی، در داخل کلیه، میلیون ها واحد سلول های تصفیه کننده خون به نام نفرون وجود دارند که در شرایط نارسایی کلیوی، نفرون ها خون را تصفیه نمی کنند. عواملی که باعث کم کاری یا از کارافتادگی کلیه ها می شوند شامل عوامل ایجادکننده ناگهانی: خونریزی زیاد حین و پس از عمل جراحی یا تصادف شدید که مانع خون رسانی به کلیه ها شوند لذا سلول های تصفیه کننده کلیه ها دچار شوک شده و مختل می شوند. همچنین ورم حاد کلیه: به علت ابتلا به بیماری ویروسی یا باکتری، به دنبال عفونت شدید پوستی به صورت ثانویه، کلیه ها دچار تورم و کم کاری می شوند. درمان نارسایی کلیوی رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات و کم نمک همراه با مایعات کم، داروهای ادرارآور و دیالیز: شامل هدایت خون به خارج از بدن و به دستگاهی که خون را تصفیه کند و سپس به بدن فرد باز گرداند (پور, عباس, یساری, خداکریم, ارولوژی, 2018).
بیماری دیابت: دیابت بیماری مزمن و غیر واگیری است که به دنبال کاهش ترشح انسولین، مقاومت به انسولین یا هر دو مشخص می شود. در رده بندی روان پزشکی، دیابت در دسته بیماری های روان تنی جای می گیرد. در مراحل اولیه دیابت یا بدون علامت باشد یا با بالا رفتن قند خون، علائم دیابت آشکار تر شود. پر ادراری، پر نوشی، پر خوری، کاهش وزن باوجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید از علائم اولیه شایع در دیابت محسوب می شود. نتیجه یک مطالعه علمی نشان می دهد که استرس و افسردگی احتمال سکته مغزی و مرگ ناشی از بیماری قلبی عروقی را در بیماران مبتلا به دیابت بیش از دو برابر افزایش می دهد. درمان دیابت با انسولین، قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون، رژیم غذایی، ورزش، خود مراقبتی و اندازه گیری قند خون بیمار را در بر می گیرد (مشعشعی, اکبری, جعفری, 2018).
بهداشت باروری و جنسی: در دهه های گذشته فعالیت جنسی قبل از ازدواج، در بین جوانان شیوع پیدا کرده است. هر پنج دقیقه یک نوجوان یا جوان دست به خودکشی می زند که غالباً به دلیل مسائل عاطفی و اجتماعی، مسائل باروری و جنسی از قبیل: سوءاستفاده جنسی، قطع روابط صمیمی، بارداری های ناخواسته، سقط جنین های غیر ایمن می باشد. تحقیقات نشان داده است که جوانان، نیازمند خدماتی هستند که به ویژگی های مختلف بیولوژیکی، شناختی و روان شناختی آن ها توجه داشته و ویژگی های گذار آن ها به بزرگ سالی را مدنظر قرار دهد. ویژگی های فردی نظیر فقدان اراده و قدرت تصمیم گیری، کاهش سن بلوغ، افزایش گرایش جنسی، کمبود امکانات بهداشتی، قومیت، فقر فرهنگی و مالی، ارتباطات جهانی و شکاف نسلی است (گرمی و همکاران, 2017).
واکسیناسیون: واکسن ها به شما کمک می کند بدون اینکه بیمار شوید در برابر بیماری مصونیت حاصل کنید. واکسن ها از همان اجرامی ساخته می شوند که موجب بروز بیماری می شوند. اجرام موجود در واکسن ها چنان ضعیف هستند که قادر نیستند فرد را بیمار کنند. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به همان حالت مواجهه با خود بیماری، با تولید آنتی بادی ها در مقابل واکسن واکنش نشان می دهد. این آنتی بادی ها نیز مثل حالتی که اجرام بیماری زا را نابود می کنند، اجرام موجود در واکسن را از بین می برند و این برای آن ها یک تمرین آموزشی است. آن ها در جریان خون باقی می مانند و موجب مصونیت می شوند. اگر شما در معرض بیماری واقعی قرار گرفتید از شما محافظت خواهند کرد. آن ها باید از استانداردهای ایمنی بسیار بالایی برخوردار باشند. رایج ترین عوارض جانبی پس از واکسیناسیون شامل درد، تورم، تب خفیف، لرز، احساس خستگی، سردرد و درد عضلانی می باشد. وقتی افراد جامعه واکسینه می شوند در حقیقت علاوه بر خود از جامعه خود نیز محافظت می کنند. این مفهوم ایمنی جامعه یا ایمنی گله نامیده می شود. هیچ واکسنی در پیشگیری از بیماری صد درصد موفق نیست و نیز واکسنی وجود ندارد که در تمام افراد بی خطر باشد (میرزایی, حقیقت, ستاره, زیستی, 2018).
آموزشهای بهداشتی و سلامت: تاریخچه فعالیتهای رسمی بهداشت در ایران به ۶۰ سال پیش بر می گردد که تحت عنوان اداره تبلیغات در وزارت بهداری شروع به کارکرد. هم زمان با تأسیس دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۴۵ تربیت مربی بهداشت نیز آغاز گردید. در چند سال اخیر هرچند قدم های مهمی در راستای توجه صرف آموزش بهداشت که بر تغییر دانش نگرش و رفتار فرد متمرکز است، به رویکرد ارتقاء سلامت که بر تغییر مؤلفه های مختلف اجتماعی و محیطی مؤثر بر سلامت در سطح جامعه تأکید دارد برداشته شده است. اما این تغییرات تکاملی با چالش هایی نیز همراه بوده و خواهد بود. اکثر تحقیقات، معطوف به استراتژی توسعه توانمندی های دانشی و فردی ارتقاء سلامت است. لذا در شرایطی که مبنای علمی موردنیاز جهت طراحی، اجرا و ارزشیابی در میان متخصصین و دانش آموختگان بهداشت ناکافی است دور از انتظار است که چنین دانشی در میان پزشکان و مدیران بخش سلامت در عمل نیز مشهود باشد (محمدی, نسترن, زارعی, نیا, ایران, 2013).
توانمندسازی سالمندان: سالمندی به صورت آهسته زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و بدون اعمال فشار ساختار کلی فرد را به سمت ناتوانی و از کار افتادگی هدایت می نماید. در حال حاضر قریب به یک میلیارد نفر از جمعیت کنونی جهان را افراد سالمند تشکیل می دهند. امروزه با افزایش جمعیت سالمندی بحث مراقبت از سالمندان بسیاری از کشورها را با چالش های متعدد مواجه کرده است. سالمندان نیازمند به محیطی هستند که به طور ویژه بر اساس نیازها یشان ساخته شده باشد. در این مراکز، سالمندان با معلولیت، به صورت شبانه روزی نگهداری و از خدمات توان بخشی و پزشکی برخوردارند. علاوه بر خدمات فوق خدمات دیگری از قبیل توان پزشکی، تأمین وسایل کمک توان بخشی، ایجاد و توسعه مؤسسات خیریه مردم نهاد سالمندان، از قبیل موسسه فرزانگان، به سالمندان نیازمند ارائه می شود (خضری و همکاران, 2013).
توان بخشی معلولین: در هر فرهنگی به تناسب شرایط اجتماعی و اقتصادی آن جامعه کلمه معلول به افرادی که دارای محدودیت های خاصی هستند اطلاق می گردد. ناتوانی همان عدم توانایی انجام فعالیت است. فرد دارای معلولیت دارای احساس است بنابراین همان طور با او رفتار کنیم که دوست داریم با ما رفتار شود. معلولان تنها به لحاظ حرکت فیزیکی با مشکل مواجه نیستند بلکه آرامش روانی آن ها در جامعه نیز کم است. علت تأثیر موسیقی درمانی روی بعضی از علائم بیماری های مزمن و حاد پزشکی، جذاب بودن ذاتی و نیروی محرک و قوی آن است. به معلولین توصیه شده است به هر شکل ممکن به فعالیت بدنی بپردازند حتی در منزل و بستر حرکات نرمشی را انجام دهند. ساخت فضاهای خاص معلولین عبارت اند از فضاهای آموزشی، ورزشی، فرهنگی، اقامتی و درمانی که با ساخت آن ها برای معلولین بر اساس ضوابط و استانداردها می توان امکان گردآمدن تعداد زیادی از معلولین را فراهم نمود (دستیار, وحید, توانبخشی, 2019).
روش
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نوع روش تحقیق توصیفی-پیمایشی بوده که جامعه آماری این پژوهش شامل جوانان تهرانی دانشجو در دانشگاه بوده، نمونه آماری پژوهش با استفاده از نمونه گیری کوکران 192 نفر تعیین شده که با توجه به مجهول بودن حجم جامعه آماری و با ضریب اطمینان 93.37% تعیین شده است. ویژگیهای جمعیت شناسی پاسخ دهندگان بطور خلاصه در «جدول 2» ارایه شده است.
جدول 2: ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان
جنسیت و تاهل سن تحصیلات وضعیت سکونت وضعیت اشتغال درآمد ماهیانه
زن 132 کمتر از20 سال 48 دیپلم و پایین تر 5 منزل پدری 154 بیکار 100 کمتر از دو میلیون تومان 135
مرد 60 از 20 تا 25 سال 126 فوق دیپلم یا دانشجوی کارشناسی 163 منزل شخصی 20 تمام وقت 36 بین دو تا پنج میلیون تومان 43
متاهل 16 از 25 تا 35 سال 6 کارشناسی یا دانشجوی ارشد 17 استیجاری 16 پاره وقت 56 بین پنج تا ده میلیون تومان 10
مجرد 176 بیشتر از35 سال 12 کارشناسی ارشد و بالاتر 7 سایر 2 بیش از ده
میلیون تومان 4
همچنین از این جوانان پرسیده شده است که «آیا خود را مذهبی می دانید؟» و نیز سوال شده که « شما در شرایط ثبات اقتصادی، سالیانه حاضر هستید که چه مبلغی به حوزه های خیریه بهداشت و درمان کمک کنید؟ » که نتایج آن مطابق «جدول 3» می باشد.
جدول 3: سوالات ویژه جمعیت شناسی
میزان کمک نقدی مذهبی بودن
هیچی 18 بلی 75
کمتر از صد هزار تومان 53
بین صد تا پانصد هزار تومان 73
بین پانصد هزار تا یک میلیون تومان 34 خیر 117
بین یک تا ده میلیون تومان 13
بیش از ده میلیون تومان 1

برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه دارای مولفه های «ضرورتی و لزوم توسعه»، «مسئولیت پذیری»، «اثربخشی»، «کارایی»، «نوآوری»، «عدالت و عدم تبعیض» بوده که در کنار آن وضعیت «کمک مالی» و همچنین «کمک به عنوان داوطلب» مورد پرسش قرار گرفته است. در پرسشنامه از طیف لیکرت استفاده شده و روایی آن با نظر خبره تصدیق شده و جهت بررسی پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج این آزمون در «جدول 4» آمده که نشان از پایایی مناسب ابزار تحقیق دارد. همانطور که در جدول نشان داده شده است، آلفای کرونباخ برای همه متغیرها بالای 70% و از سطح قابل قبولی برخوردار است.
جدول 4: سوالات مربوط به متغیرها و ضریب پایایی هر یک
متغیرها شماره سوال تعداد سوال ضریب پایایی
(آلفای کرونباخ) سازگاری داخلی گویه ها
ضرورت و لزوم توسعه 12-30 18 95.82% عالی
مسئولیت پذیری 31-48 18 90.71% عالی
اثربخش 49-66 18 93.43% عالی
کارایی 67-84 18 93.93% عالی
عدالت و عدم تبعیض 85-102 18 94.20% عالی
کمک مالی 103-120 18 92.62% عالی
کمک به عنوان داوطلب 121-138 18 93.11% عالی
کل 126 98.64% عالی
یافته ها
نتایج نظرسنجی بر اساس طیف لیکرت با ضریب برابر به اعداد یک تا پنج تبدیل شده و با توجه به مثبت بودن همه سوالات، امتیازات کسب شده و میانگین امتیاز و انحراف معیار تعیین شده است. همانگونه که در «جدول 5» ارایه شده، پنج رتبه اول و همچنین دو رتبه آخر بر اساس کل معیارها تعیین شده است. نکته جالب در اینجا پراکندگی بسیار نزدیک پاسخها می¬باشد. به ترتیب حوزه های سرطان، واکسیناسیون، اهدای عضو، بیماری پروانه ای و همچنین درمانگاهها و بیمارستانهای خیریه اولویتهای اول تا پنجم را کسب نمودند. در عین حال پایین ترین اولویت ها با حوزه بهداشت باروری و توانبخشی زنان بوده است. با اینکه اکثریت پاسخ دهندگان را زنان تشکیل داده اند، به واسطه جوانی و سن کم، برداشتها به سمتی بوده است که نیازها را در این دو حوزه نمی دیده اند.
جدول 5: اولویت و رتبه حوزه های خیریه بهداشتی بر اساس کل معیارها
حوزه میانگین انحراف معیار جمع امتیاز رتبه
سرطان 3.35 1.08 3218 1
واکسیناسیون 3.24 1.15 3106 2
حوزه اهدای عضو 3.07 1.11 2944 3
بیماری پروانه ای 2.98 1.15 2863 4
درمانگاه ها و بیمارستانهای خیریه 2.98 1.10 2856 5

بهداشت باروری و جنسی 2.67 1.07 2561 17
توانبخشی زنان 2.66 1.05 2554 18
همچنین در «جدول 6» اولویت حوزه های خیریه بهداشت و درمان بر اساس هر یک از معیارهای حکمرانی مورد بررسی قرار گرفته که نشان می دهد که در تمامی معیارها اولویت اول و دوم به ترتیب به حوزه سرطان و سپس حوزه واکسیناسیون می¬باشد. با توجه به اینکه زمان این پژوهش در حین بروز اپیدمی کوید 19 در ایران بوده، اما باز هم واکسیناسیون اولویت دوم را پیدا نموده و حوزه خیریه های سرطان بالاترین اولویت را دارا می¬باشد.
خیریه های حوزه اهدای عضو بر اساس معیارهای مسئولیت پذیری و کارایی عملکرد دارای اولویت سوم می¬باشد. در مقابل، توانبخشی زنان و حوزه روان و ذهن و همچنین بهداشت باروری و جنسی و دهان و دندان پایین ترین اولویت ها را دارا می باشند.
جدول 6: اولویت خیریه بهداشتی بر اساس هر یک از معیارهای حکمرانی
اولویت 1 اولویت 2 اولویت 3 اولویت 4 اولویت 5 … اولویت 17 اولویت 18
ضرورت و لزوم توسعه سرطان واکسیناسیون ویزیت در مناطق محروم حوزه اهدای عضو بیماری پروانه ای مرکز تماسهای مشاوره سلامت و بهداشت دهان و دندان
مسئولیت پذیری سرطان واکسیناسیون حوزه اهدای عضو درمانگاه ها و بیمارستانهای خیریه دیابت بهداشت باروری و جنسی توانبخشی زنان
اثربخش سرطان واکسیناسیون دیابت حوزه اهدای عضو بینایی و شنوایی توانبخشی حوزه روان و ذهن بهداشت باروری و جنسی
کارایی سرطان واکسیناسیون حوزه اهدای عضو دیابت درمانگاه ها و بیمارستانهای خیریه توانبخشی زنان توانبخشی حوزه روان و ذهن
عدالت و عدم تبعیض سرطان واکسیناسیون بیماری پروانه ای مرکز تماسهای مشاوره سلامت و بهداشت دیابت بهداشت باروری و جنسی توانبخشی زنان

بر اساس امتیاز کسب شده در بین حوزه های خیریه بهداشت و درمان و سنجش درصد اختلاف بین اولویت اول و آخر، با توجه به اینکه این اختلاف تنها 26% می باشد، به نظر می¬رسد که هیچ یک از حوزه ها قابلیت حذف را نداشته و تنها در زمان تخصیص بودجه می بایست، حوزه های دارای اولویت بالاتر، با منابع و تمرکز بیشتری مورد عمل قرار گیرند.
در نهایت، از نمونه آماری دو سوال پرسیده شد که حاضرند به کدام یک از حوزه های خیریه بهداشت و درمان، کمک مالی و نیز کمک به عنوان داوطلب داشته باشند که اولویتهای اول تا سوم مطابق «جدول 7» ارایه شده است. جالب توجه است، با اینکه حوزه بهداشت باروری و جنسی به عنوان کم اولویت ترین حوزه ها تعیین شده است، اما در عین حال، پاسخ دهندگان حاضرند در این زمینه چه به صورت مالی، چه به صورت داوطلب دست یاری دراز نمایند.
 
جدول 7: اولویت کمک مالی و کمک به عنوان داوطلب
اولویت 1 اولویت 2 اولویت 3
کمک مالی بهداشت باروری و جنسی مرکز تماسهای مشاوره سلامت و بهداشت بیماری پروانه ای
کمک به عنوان داوطلب بهداشت باروری و جنسی توانبخشی معلولین جسمی مرکز تماسهای مشاوره سلامت و بهداشت

نتیجه گیری
با توجه به محدود بودن منابع در اختیار موسسات خیریه و سمن¬ها و ضرورت تمرکز آنها در حوزه های تخصصی و تخصیص منابع بر اساس اولویت و ضرورت، این پژوهش نسبت به مقایسه و رتبه بندی و اولویت بندی حوزه های خیریه بهداشت و درمان اقدام نمود تا در آینده خیرین، سمن ها و همچنین موسسات خیریه دولتی تمرکز خود را در اولویت های بهداشت و درمان که شامل حوزه های سرطان، واکسیناسیون، اهدای عضو، بیماری پروانه ای و همچنین درمانگاهها و بیمارستانهای خیریه قرار دهند تا در سطح کل جامعه نیازهای درمانی و بهداشتی عام و خاص، منجمله از نظر جوانان مرتفع گردد.
همچنین جوانان حاضر به کمک مالی در حوزه های بهداشت باروری و جنسی، توسعه مرکز تماس مشاوره سلامت و بهداشت و همچنین بیماری پروانه ای با اولویت بالا بوده و همچنین در زمینه های بهداشت باروری و جنسی، توانبخشی معلولین جسمی و مرکز تماس مشاوره سلامت، حاضر به کمک به عنوان داوطلب می¬باشند.

 
منابع
• Hilaire, H. G. (2016). Does good governance improve public health expenditure-health outcomes nexus? New empirical evidence from Africa. Retrieved from
• Kaufmann, D., Kraay, A., & Mastruzzi, M. J. T. W. B. E. R. (2004). Governance matters III: Governance indicators for 1996, 1998, 2000, and 2002. 18(2), 253-287.
• Rajkumar, A. S., & Swaroop, V. J. J. o. d. e. (2008). Public spending and outcomes: Does governance matter? , 86(1), 96-111.
• Singh, N. K., & Stern, N. (2014). The New Bihar-rekindling governance and development: Harper Collins India.
• Wolf, S. J. R. o. w. e. (2007). Does aid improve public service delivery? , 143(4), 650-672.
• ایران, م. ت. ب. (1399). معیارهای نتایج مشتری. مرکز مطالعات تعالی بازرگانی.
• پور, ع., عباس, یساری, خداکریم, & ارولوژی, ش. J. م. ت. د. (2018). الگوی اپیدمیولوژیک بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی وعوامل مرتبط با ابتلا در بیماران همودیالیزی بیمارستان شهید آیت الله اشرفی اصفهانی شهر تهران در سال 1395. 2(3), 13-19.
• خردمندی, ر. (1398). همه چیز درباره بیماری پروانه ای: زخم هایی به قدمت تمام عمر. medicalnewstoday.
• خضری, پور, ر., جهانپور, فایزه, برکت, Research, ح. J. J. o., & Health. (2013). چالش های توانمندسازی سالمندان در خودمدیریتی پرفشاری خون. 7(1), 603-613.
• دادگر, ي., نظري, ر. ا., & عراقي, ا. ص. (1392). دولت و ماليات بهينه در اقتصاد بخش عمومي و کارکرد دولت و ماليات در ايران.
• دانایی‌فرد, ‌حسن, باباشاهی, ‌جبار, آذر, ‌عادل, . . . ایران, ا. ا. J. پ. ه. م. د. (2012). تحول در رفاه ملی: آیا حکمرانی خوب نقش مهمی ایفا می کند؟. 4(16), 45-62.
• دستیار, وحید, & توانبخشی, م. J. ف. ع. پ. (2019). سنجش توانمندسازی معلولان جسمی (معلولان جسمی‌حرکتی، احشایی و حسی) در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعی‌تحلیلی در استان کهگیلویه و بویراحمد). 19(4), 354-369.
• سامتی, م., رنجبر, ه., همایون, محسنی, & اقتصادی, ف. J. ف. ع. پ. ه. ر. و. ت. (2012). تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN). 1(4), 223-183.
• طباطبایی, ق., نصرتی, & محلی, ک. J. ت. (2012). ارزیابی الگوی نظری حکمرانی خوب در تبیین وضعیت توسعه انسانی. 4(1), 39-52.
• فريدون, م., مهرنوش, ك., محمدرضا, م., & مهدي, ش. م. (1392). بررسي رابطه ابتلا به تالاسمي مينور و ماژور با ميزان اسيد فوليك سرم و گلبول هاي سرخ.
• کرمانی, م. ص., & باسخا, م. (1397). نقش حکمرانی خوب در بهبود کارکرد هزینه های دولت: مطالعه موردی بخش بهداشت و آموزش کشورهای اسلامی. تحقیقات اقتصادی بهار 1388 شماره 86.
• کریمی, م. (1397). آشنایی با بیماری هموفیلی و شیوه تشخیص آن از زبان یک فوق تخصص خون و آنکولوژی.
• كريم, ه., محمدعلي, م., عليرضا, م. ج., & مهدي, خ. (1386). بررسي ميزان بروز انواع سرطان در استان ايلام 1385-1380.
• گرمی, ن., کبری, مرادی, ولی‌اله, زهراکار, & مراقبت, ک. J. م. س. و. (2017). تعیین ابعاد سازگاری زناشویی در زوج‌های ایرانی: یک مطالعه کیفی. 19(3), 182-194.
• محمدی, ک., نسترن, زارعی, نیا, پ., & ایران, س. J. ف. آ. ب. و. ا. س. (2013). آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت در ایران: گذشته، حال و آینده. 1(2), 5-8.
• مشعشعی, ا., اکبری, م., & جعفری, ب. ف. ح. (2018). بررسی اختلال تعادل در بیماران دیابتی مبتلا به نوروپاتی و اثر تمرین های تعادلی بر آن.
• میرزایی, حقیقت, ستاره, & زیستی, م. J. پ. ه. آ. ش. (2018). مقایسه ایمنی‌زایی واکسن تجاری هپاتیت B ایران، واکسن فرموله‌شده در ادجوانت روغنی مونتانید 720 و واکسن فندریکس شرکت GSK در موش‌های بالب/‌سی. 21(1), 15-21.
• ندیری, محمد, & اقتصادی, م. J. ف. ع.-پ. م. (2011). بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM داده‌های تابلویی پویا. 5(15), 1-24.