عبدالهادی فقهی زاده – استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

حسام امامی دانالو – دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده مقاله:

ترکیب فی سبیل الله از عبارت های پربسامد قرآن کریم، در اثنای آیات گوناگون، محمل بسیاری از احکام الهی قرار گرفته که معرف ضرورت شناخت معنای آن است. واژه بیل در قرآن کریم به کلمات دیگری جز الله نیز اضافه شده که به دو دسته کلی تقسیم می شوند: 1- ترکیبات با بار مثبت. 2- ترکیبات با بار منفی. ترکیب هایی مانند: سبیل ربک ، سبیل المومنین ، سبیل الرشد در دست نخست و ترکیب هایی مانند: سبیل الطاغوت ، سبیل المفسدین ، سبیل المجرمین ، سبیل الذین لا یعلمون و سبیل الغی در دسته دوم قرار دارند. در پژوهش حاضر با استفاده از معناشناسی هم زمانی و روابط هم – نشینی و جانشینی، روشن شد که استعمال ترکیب سبیل الله درباره اعمالی مانند: انفاق ، جهاد با مال ، ایتاء ذی القربی است که عمدتا با صرف دارایی های انسان اعم از مالی و جانی باهدف فقرزدایی و افزایش رفاه و امنیت جامعه مرتبط میشوند. برخی انگیزه ها در این مسیر عبارت اند از: آخرت گرایی، حفظ کرامت انسانی، تعالی مقامات فردی و اجتماعی، باور به حاکمیت الهی که به محبوب خداوند شدن می انجامد و ثمره آن از میان رفتن اضطراب های فرد و افزایش محبت میان افراد جامعه است. در مقابل مسائلی مانند: دنیاطلبی، تکبر، بخل، خودخواهی، ریا، غرور و پیروی از شیطان مانع گام نهادن در سبیل الله است. با تامل در مفاد آیات مشتمل بر عبارت فی سبیل الله و بر نهادن آنها با مفاهیم: بیل الطاغوت ، سبیل المفسدین ، سبیل المجرمین ، سبیل الذین لا یعلمون و سبیل الغی به دست می آید که به ویژه با عنایت به بی نیاز و رزاق بودن خداوند، مدلول سبیل الله ، به ظن غالب سبیل عباد الله در ایجاد زمینه های رفاه عمومی مومنان و تامین امنیت آنان است

کلیدواژه ها:

معناشناسی، فی سبیل الله، عن سبیل الله، سبیل المومنین، سبیل الطاغوت، سبیل المجرمین، روابط هم – نشینی و روابط جانشینی

 

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *