الگوسازی عوامل موثر بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر

الگوسازی عوامل موثر بر جذب و نگهداري نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر

علی مارگیر^1*، الهام بیگی راد²

^1* کارشناس ارشد مدیریت دولتی گرایش مدیریت منابع انسانی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، نویسنده مسئول مکاتبات: Alimargir@yahoo.com

² کارشناس ارشد مدیریت دولتی گرایش تحول، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان

 

چکیده

اگر یک موسسه خیریه، سازمانی تعریف شود که تشکیل شده است تا به صورت غیرانتفاعی نیازهای اساسی انسان ها رو برطرف کند، این موسسات می توانند کارکرد های مختلفی داشته باشند. با توجه به این موضوع، از آنجايي كه يكي از اركان تحقق رسالت هاي سازمان داوطلبان کمک به موسسات خیریه، جذب نيروي انساني داوطلب كارآمد و موثر بوده و اين نيروي انساني داوطلب يكي از ايفا كنندگان نقش هاي اصلي و بنيادين در این موسسات به شمار مي روند، بنابراين لازم است تدابيري انديشيد تا اين مهم به نحو مطلوبي تحقق يابد. از آنجايي كه دانش و تجربه مدیران موسسات خیریه مي تواند گامي اساسي را در اين زمينه بردارد، نياز است طرقي را پيدا نمود تا بيشتر بتوان آنها را در اين حوزه كاري نگه داشت و از تجربيات آنها استفاده نمود. بر همين اساس، هدف اصلي اين پژوهش شناسايي عوامل مؤثر بر جذب و نگهداري گروه هاي مردمي داوطلب ارائه خدمات داوطلبانه در موسسات خیریه استان بوشهر مي باشد. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است. از نظر گردآوری داده ها، توصیفی است و به لحاظ اینکه موسسات خیریه استان بوشهر را بررسی می کند، مطالعه موردی به حساب می آید. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه داوطلبان قابل دسترس در امور خیریه استان بوشهر، به تعداد 49 نفر می باشد. با توجه به پایین بودن تعداد این داوطلبان از روش نمونه گیری سرشماری و در دسترس جهت تعیین حجم نمونه استفاده شد که تعداد پرسشنامه های برگشتی و کامل 41 پرسشنامه بوده است. پرسشنامه پژوهش با استفاده از مصاحبه با مدیران موسسات خیریه و اساتید صاحب نظر طراحی شد و در مجموع 9 عامل را در دو بخش جذب و نگهداری مورد بررسی قرار داده است. مراحل تنظیم پرسشنامه بدین صورت بود که پرسش نامه اولیه پس از مطالعه مقدماتی مورد بازنگری قرار گرفت و پرسشنامه نهایی تنظیم شد. برای آزمون روائی محتوائی این تحقیق، از نظرات چند تن از اساتید و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد تا پرسشنامه تهیه شده به تأیید آنها برسد. جهت محاسبه پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. پس از جمع آوري داده ها، با توجه به اهداف و ماهيت تحقيق از روش معادلات ساختاری در نرم افزار Lisrel براي تجزيه و تحليل  فرضیه های پژوهش استفاده شد. متغيرهاي مربوط به سئوالات بخش جذب به ترتيب تحت 4 عامل: ابزارهاي تشويقي، ابزارهاي فني ارتباطات و تبليغات، ابزارهاي اطلاع رساني، و توجه به روابط انساني قرار گرفتند. همچنين متغيرهاي مربوط به بخش نگهداري تحت 5 عامل فرهنگ سازماني، مديريت منابع انساني، مشاركت و كار تيمي، وظايف مديريت و رهبري، و انگيزش قرار دارند. یافته های پژوهش نشان داد که هر 4 عامل ابزارهاي تشويقي، ابزارهاي فني ارتباطات و تبليغات، ابزارهاي اطلاع رساني، و توجه به روابط انساني و همچنين 4 عامل فرهنگ سازماني، مديريت منابع انساني، مشاركت و كار تيمي و وظايف مديريت و رهبري بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب موثر هستند. این در حالی است که نتایج آزمون تحلیل مسیر نشان داد که عامل انگیزش تأثیر معناداری بر نگهداری نیروهای داوطلب ندارد.

کلمات کلیدی: موسسات خیریه؛ نیروهای داوطلب؛ جذب؛ نگهداری؛ خدمات داوطلبانه

 

مقدمه

امروزه كمك هاي خيريه بخش خصوصي در كنار پرداخت هاي انتقالي دولت يكي از مهمترين راهكارهاي كاهش فاصله طبقاتي و تحقق اهداف تأمين اجتماعي و فرهنگي در جوامع مختلف قلمداد مي شود. سهم اين نوع كمكها از كشوري به كشور ديگر متفاوت است و ميزان آن به عوامل متعددي نظير درآمد، تركيب سني و جنسي جمعيت، تحصيلات، سابقه فرهنگي، اجتماعي، باورهاي ديني و مذهبي و سياست هاي دولت بستگي دارد. بسياري از كشورهاي جهان از يك سو با آگاهي از نقش و تأثير مهم بخش هاي مردمي و داوطلب در كمك به ايجاد اشتغال و افزايش رفاه اجتماعي، از تهديدات بالقوهاي كه از سوي اين بخش و فعاليت هاي مرتبط با آن در قالب فرار مالياتي و پولشويي متوجه اقتصاد كشورشان است، نيز آگاهي دارند. به همين دليل در كنار اتخاذ سياست هاي مختلف حمايتي از اين بخش، مسائل مربوط به نظارت بر فعاليت هاي اين بخش، افزايش پاسخگويي و شفافيت آنها نيز با جديت دنبال مي شود(عرب مازار و زایر،1390). بنابراین در شرايط امروز هدف نهايي نهادهاي خيريه، تأمين رفاه مردم از طريق توانمندسازي و خوداتكايي مي باشد. لذا توانمندسازي از مفاهيم توسعه ي پايدار است كه در آن بر مشاركت همه ي گروه هاي اجتماعي در فرآيند توسعه و پيشرفت تأكيد مي شود. در حال حاضر نهادهايي مانند: بنياد شهيد و امور ايثارگران، سازمان بهزيستي، جمعيت هلال احمر، وزارت جهاد كشاورزي، بنياد مسكن انقلاب اسلامي در زمينه ي كاهش فقر اقداماتي را انجام مي دهند. در بين اين نهادها، موسسات خیریه به عنوان نهاد يا سازمان غيرانتفاعي عام المنفعه، به لحاظ رسالتي كه دارد، با درصد بيشتري از مردم فقير سر و كار دارد و برنامه هاي حمايتي را در خصوص كاهش فقر روستاييان انجام مي دهد(رکن آبادی افتخاری و همکاران،1392).

هر چند ماهیت خیریه ها باید به صورت غیردولتی حفظ شود؛ چرا که در اصل ماهیت کارخیرین به صورتی است که در غیردولتی بودن نمو و گسترش می یابد. با این حال، این مجامع نباید از حمایت های کارشناسی و اقدامات هدفمند دولتی جدا شوند. به طور مثال با توجه به مصوبات موجود در ایران 40 درصد هزینه ساخت مراکز بهداشتی-درمانی بر عهده خیرین و 60 درصد آن بر عهده دولت قرار دارد؛ به طوری که تاکنون به 3 هزار تخت بیمارستانی از این ردیف تهیه شده است(نکویی مقدم و همکاران،1392). با نگاهی گذرا به منابع اسلامی نیز درمی یابیم، اعمالی که از نظر اسلام نیک شمرده شده اند، اعمالی هستند که خیرخواهی و دیگرخواهی در آن بروز و ظهور دارد و به نوعی منفعت دیگران در آن نهفته است. مشارکت و یاری گری در فرهنگ ایرانی و اسلامی با تأکید بر جنبه های روانی و معنوی و رشد شخصیت باعث پیدایش و آفرینش دانش و آگاهی شده است و در از بین بردن دشواری ها و گشودن مرزهای بسته به راه های تازه کمک می نماید(گنجی و همکاران،1394).

بنابراين تحقيق حاضر درصدد آن است كه به دنبال راهكارهايي جهت جذب و نگهداري گروه هاي مردمي داوطلب باشد. در اينجا لازم است ابتدا موسسات خیریه ارائه خدمات داوطلبانه شناسائي شود، سپس راهكارها و عوامل موثر بر جذب و نگهداري گروههاي مردمي داوطلب مورد بررسي قرار گيرد. بنابراین محقق در این پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به دو سوال زیر است:

سوال اول: اثرات مستقیم عوامل موثر بر جذب و نگهداري نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر به چه اندازه است؟

سوال دوم: کدام یک از عوامل تأثیر بیشتری بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر دارند؟

روش تحقیق

این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است؛ از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی است و به لحاظ اینکه موسسات خیریه استان بوشهر را بررسی می کند، مطالعه موردی به حساب می آید. جامعه آماری شامل اعضاء و گروه های داوطلب مردمی در موسسات خیریه استان بوشهر است که حدودا 49 نفر شناسایی شده اند. با توجه تعداد جامعه آماری پایین است از روش نمونه گیری سرشماری استفاده شده است. بدین صورت که پرسشنامه برای تمامی 49 نفر ارسال شد که 41 پرسشنامه به دست محقق رسید. عوامل موثر بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب بر اساس تحقیقات پیشین و مصاحبه با 20 نفر از مدیران موسسات خیریه به دست آمده است و داده های این تحقیق از طریق مطالعه داده های ثانویه و به وسیله پرسشنامه، از نمونه آماری جمع آوری شده است. در طراحی پرسشنامه بعد از شناسایی عوامل از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. پرسشنامه اولیه پس از مطالعه مقدماتی مورد بازنگری قرار گرفته و پرسشنامه نهایی تنظیم شده است. برای آزمون روائی محتوائی اسن تحقیق، از نظرات چند تن از اساتید استفاده شده است تا پرسشنامه تهیه شده به تأیید آنها برسد. همچنین از تحلیل عاملی تأییدی جهت سنجش روایی استفاده شده است. جهت محاسبه پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که بعد از محاسبه به رقم 929/0 رسیدیم. لذا پایایی سئوالات پرسشنامه نیز مورد تأیید قرار گرفت. پرسشنامه این تحقیق دارای 27 سوال اصلی است؛ 12 سوال مربوط به عوامل جذب و 15 سوال مربوط به عوامل موثر بر نگهداری نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر می باشد.

یافته های تحقیق

تحلیل عاملی تأییدی

روش ليزرل براي پاسخ به نياز مدل­هايي طراحي شده­اند كه داراي متغيرهاي نهفته، روابط علي پيچيده و متقابل و خطاي اندازه­گيري هستند. برنامه ليزرل به منظور تخمين و آزمون مدل­هاي معادلات ساختاري و بررسي و تحليل روابط خطي بين متغيرهاي نهفته و متغيرهاي آشكار به­كار مي‌رود. اين برنامه، همبستگي و كوواريانس­هاي بين متغيرهاي اندازه­گيري شده (آشكار) را براي تخمين مقادير بارهاي عاملي، واريانس­ها و خطاهاي متغيرهاي نهفته، مورد استفاده قرار مي­دهد مدل ساختاري نشان مي­دهد كه آيا بين متغيرهاي نهفته مورد مطالعه رابطه معناداري وجود دارد. (كلانتري، 1388 ، 35 و 34).  تحلیل عاملی تأییدی نوع خاصی از مدل یابی معادلات ساختاری و یا تحلیل ساختار کوواریانس تلقی می شود. در زبان لیزرل، به تحلیل عاملی تأییدی مدل یابی روابط ساختار خطی نیز گفته می‌شود. در تحلیل های عاملی، اعداد میان متغیرهای آشکار(سؤالات) و متغیرهای پنهان یا سازه ها، بار عاملی یا وزن عاملی نامیده می‌شود که نشان‌دهنده همبستگی و میزان باری است که یک متغیر آشکار بر روی پنهان دارد و اصولا بایستی بیشتر از 3/. باشد که تحلیل عاملی تأییدی نامیده می شود. همچنین اگر این مقادیر برای نمودار Tvalue، در بازه بیشتر از  1.96+ و کمتر از 1.96- باشند، بیانگر معنادار بودن پارامتر مربوطه و متعاقبا تأیید روایی پرسشنامه است. شکل های زیر آزمون تحلیل عاملی تأییدی را برای سنجش روایی پرسشنامه به نمایش گذاشته است.

نمودار1: آزمون ضریب استاندارد تحلیل عاملی برای تعیین روایی سوالات پرسشنامه

نمودار2: آزمون معناداری(Tvalue) تحلیل عاملی تأییدی برای تعیین روایی سوالات پرسشنامه

برازش آزمون تحلیل عاملی تأییدی برای هر پنج پرسشنامه در جدول شماره1 آمده است:

جدول شماره1: برازش آزمون تحلیل عاملی تأییدی

شاخص ها	X2	DF	P-value	RMSEA
مقدار	69/473	288	0.00000	0.085

 

آزمون کای اسکور (x²) یک نمونه کلاسیک از آزمون های برازندگی محسوب می شود که کلیت برازندگی مدل را ارزیابی می کند. فرض صفر در مقابل آزمون مجذور کای از این قرار است که ماتریس کوواریانس پیش بینی شده با ماتریس کوواریانس نمونه مشاهده شده برابر است. مقدار بزرگ مجذور کای که منجر به رد فرض صفر می شود، نشانگر این است که برآوردهای مدل به خوبی ماتریس کوواریانس نمونه را بازتولید نمی کند. به عبارت دیگر، مجذور کای بزرگ نشانگر عدم تناسب مدل با داده های پژوهش است. برعکس، یک مجذور کای کوچک (عدم رد فرض صفر)، نشانه ای از برازندگی مدل تلقی می شود. مطابق جدول 1 داده های حاصل از تحلیل مسیر نشانگر این است که این مقدار برای پرسشنامه 69/473 به دست آمده است که نشانگر این است که مدل از برازش خوبی برخوردار است. همچنین با توجه به خروجی لیزرل مقدار X²/df ، برای همه پرسشنامه ها به غیر از تحلیل عاملی شاخص های اصلی، کمتر از 3 می‌باشد که نشان از تفاوت اندک مدل مفهومی با داده‌های پژوهش می‌باشد.

ریشه میانگین مجذور باقیمانده های تقریبی(RMSEA^[*]) یکی دیگر از شاخص های برازندگی مدل‌های معادلات ساختای و تحلیل عوامل تأییدی به حساب می آید که به طور قطع مهمترین شاخصی است که مبنای پذیرش یا رد یک مدل مفروض قرار می گیرد. هر چند اغلب شاخص های برازندگی تابعی از یکدیگر هستند، ولی آنچه مسلم است نگاه اول و آخر پژوهشگر به شاخص RMSEA است. هر چقدر محاسبه کوچکتر باشد مدل برازنده تر می شود. به طور کلی مدل های با شاخص رمزی 01/. تا 05/. مدل های با برازندگی عالی، 06/. تا 08/. برازندگی خوب، 08/. تا 1/. قابل قبول و بزرگتر از 1/. غیرقابل قبول می باشد. طبق جدول شماره 1 نشان می دهد که مقدار این شاخص برای پرسشنامه پژوهش 0.085 به دست آمده است که نشان دهنده این است که پرسشنامه دارای برازندگی قابل قبولی هستند. در نهایت نتايج تحليل عاملي تأييدي براي سوالات پژوهش در جدول زير خلاصه شده است.

جدول شماره 2: خلاصه نتایج آزمون تحلیل عاملی تأییدی برای تعیین روایی پرسشنامه

متغیرهای نهفته	نشانگر	ضرایب استاندارد شده	T	نتیجه (روایی)
ابزارهای تشویقی	Q1	57/0	01/4	دارد
	Q2	56/0	99/3	دارد
	Q3	79/0	93/5	دارد
ابزارهای فنی ارتباطات و تبلیغات	Q4	72/0	61/5	دارد
	Q5	87/0	31/7	دارد
	Q6	82/0	67/6	دارد
ابزارهای اطلاع رسانی	Q7	78/0	22/6	دارد
	Q8	87/0	37/7	دارد
	Q9	61/0	60/4	دارد
توجه به روابط انسانی	Q10	85/0	23/7	دارد
	Q11	82/0	92/6	دارد
	Q12	84/0	19/7	دارد
فرهنگ سازمانی	Q13	86/0	37/7	دارد
	Q14	88/0	53/7	دارد
	Q15	72/0	63/5	دارد
مدیریت منابع انسانی	Q16	88/0	79/7	دارد
	Q17	96/0	97/8	دارد
	Q18	84/0	19/7	دارد
مشارکت و کار تیمی	Q19	77/0	21/6	دارد
	Q20	86/0	33/7	دارد
	Q21	88/0	69/7	دارد
وظایف مدیریت و رهبری	Q22	84/0	12/7	دارد
	Q23	94/0	44/8	دارد
	Q24	79/0	97/5	دارد
انگیزش	Q25	76/0	12/6	دارد
	Q26	97/0	95/8	دارد
	Q27	86/0	35/7	دارد

 

همانطور که در جدول بالا مشخص شده است تمامی سوالات از روایی مناسبی برخوردار است. علاوه بر این روش، برای بررسی روایی افتراقی از  روش متوسط واریانس بیان شده(AVE) استفاده شده است. در این روش زمانی بین دو سازه افتراق وجود دارد که متوسط واریانس بیان شده برای یک سازه بزرگتر از واریانس مشترک بین آن ها باشد.برای این منظور از ماتریسی استفاده می شود که از توان دوم کواریانس بین هر مقیاس با سایر مقیاس ها تشکیل شده است. زمانی روایی افتراقی تأیید می شود که مقدار AVE بزرگتر از 0.5 باشد. در جدول شماره 3 مقدار این شاخص برای هر متغیر به نمایش درآمده است.

جدول شماره3: متوسط واریانس بیان شده(AVE)

نام متغیر	PT	TCAT	IT	HR	OC	HRM	CTW	LMT	MO
مقدار شاخص	42/0	64/0	57/0	7/0	677/0	8/0	702/0	71/0	75/0

 

همان طور که در جدول به نمایش درآمده است تمامی عوامل موثر بر جذب و نگهداری داوطلبان در موسسات خیریه استان بوشهر به جز عامل ابزارهای تشویقی دارای روایی افتراقی مناسبی است. حال که روایی سوالات پژوهش بررسی شد به سوالات پژوهش پرداخته می شود.

سوال اول: اثرات مستقیم عوامل موثر بر جذب و نگهداري نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر به چه اندازه است؟

 

4-3-1-3- آزمون تحلیل مسیر

جهت پاسخ به سوال اول پژوهش از روش تحلیل مسیر استفاده می کنیم. در مدل­هاي معادلات ساختاري اين سوال مطرح است كه چگونه مي­توان روابط علي بين متغيرهاي نهفته­اي كه قابل مشاهده و اندازه­گيري نيستند را بررسي و تاثيرات علي و ميزان واريانس تبيين شده را مورد بررسي قرار داد؟  شرايط زير باعث شده است كه محققين در تحليل اين گونه پديده از مدل توابع ساختاري بهره گيرند. اين شرايط عبارتند از:

• در برخي مواقع متغيرهاي مشاهده شده داراي خطاي اندازه‌گيري هستند كه بايد در تحليل موضوع مورد مطالعه، اين گونه خطاها مدنظر قرار گيرند.
• در برخي مواقع روابط بين متغيرها پيچيده بوده و جريان علي به طور همزمان بين متغيرهاي مشاهده شده وجود دارد.
• در برخي مواقع نيز بعضي متغيرهاي مهم مشاهده نشده­اند.

براي فائق آمدن بر اين كاستي­ها در تحقيقات اجتماعي ـ اقتصادي محققين تلاش مي­كنند تا از مدل­هاي ساختاري و اندازه­گيري كه در روش ليزرل مورد توجه قرار گرفته است استفاده نمايند. زيرا اين مدل­ها قادرند اين گونه خطاها و ملاحظات پيچيده علي موجود در بين متغيرها را مدنظر قرار دهند. در روش ليزرل محقق، هم ممكن است از متغيرهاي مشاهده شده و هم از متغيرهاي نهفته كه به طور مستقيم قبال مشاهده نيستند، اما مي­توانند از طريق ساير متغيرهاي آشكار مورد اندازه­گيري قرار گيرند، استفاده كند. در اين گونه مدل­ها اين فرض وجود دارد كه بين متغيرهاي نهفته، يك ساختار علي وجود دارد و متغيرهاي مشاهده شده، معرف­ها و نشانگرهاي آنها هستند، بنابراين روش ليزرل براي پاسخ به نياز مدل­هايي طراحي شده­اند كه داراي متغيرهاي نهفته، روابط علي پيچيده و متقابل و خطاي اندازه­گيري هستند. برنامه ليزرل به منظور تخمين و آزمون مدل­هاي معادلات ساختاري و بررسي و تحليل روابط خطي بين متغيرهاي نهفته و متغيرهاي آشكار به­كار مي‌رود. اين برنامه، همبستگي و كوواريانس­هاي بين متغيرهاي اندازه­گيري شده (آشكار) را براي تخمين مقادير بارهاي عاملي، واريانس­ها و خطاهاي متغيرهاي نهفته، مورد استفاده قرار مي­دهد مدل ساختاري نشان مي­دهد كه آيا بين متغيرهاي نهفته مورد مطالعه رابطه معناداري وجود دارد. (كلانتري، 1388 ، 35 و 34).

روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﻴﺮ، ﺗﻌﻤﻴﻤﻲ از رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻴﺎن آﺛﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ، آﺛﺎر ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﺛﺮﻛﻞ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ، ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ رواﺑﻂ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ﻣﻴﺎن آن ﻫﺎ را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﺪ (آذر و مومنی،1380). ﻫﺪف ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﻴﺮ، ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻛﻤﻲ ﺑﺮاي رواﺑﻂ ﻋﻠّﻲ درﻣﻴﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ اﺳﺖ(حیدرعلی،1384). وقتی مقادیر T در بازه بیشتر از  1.96+ و کمتر از 1.96- باشند، بیانگر معنادار بودن پارامتر مربوطه و متعاقبا تأیید فرضیه های پژوهش است.

شکل3: نتایج آزمون تحلیل مسیر برای بررسی تأثیر مستقیم عوامل موثر بر جذب و نگهداري نیروهای داوطلب

شکل4: آزمون Tvalue برای بررسی تأثیر مستقیم عوامل موثر بر جذب و نگهداري نیروهای داوطلب

در جدول شماره 5 نتایج برازش این آزمون نشان داده شده است.

جدول شماره 5: نتایج برازش آزمون تحلیل مسیر

شاخص	حدمطلوب	مقدار گزارش شده
ريشه دوم برآورد واريانس خطاي تقريب(RMSEA)	زیر 0.1	0.091
شاخص برازندگيGFI	حدود 0.9	0.91
شاخص نرم شده برازندگيNFI	حدود 0.9	0.90
شاخص تطبیق داده شدة شاخص GFI(AGFI)	حدود 0.9	0.90
	زیر 3	2.54
Pvalue	کوچکتر از 0.05	0.0000

 

از آنجایی که مقدار خی دو، P-VALUE، RMSEA و سایر شاخص ها مقداری کوچک و مناسب است بنابراین مدل از برازش خوبی برخوردار است. پس از پالایش متغیرها، در این مرحله به بررسی سوال اول پژوهش می پردازیم. این نتایج در جدول شماره 6 خلاصه شده است:

جدول شماره 6: نتایج فرضیه های پژوهش بر اساس روش تحلیل مسیر

ردیف	عامل ها(متغیر مستقل)	متغیر وابسته	اثر مستقیم	اعداد معناداری	نتیجه (تأثیر یا عدم تأثیر)
1	ابزارهای تشویقی	جذب نیروهای داوطلب	69/0	–	دارد
2	ابزارهای فنی ارتباطات و تبلیغات		52/0	17/3	دارد
3	ابزارهای اطلاع رسانی		84/0	58/4	دارد
4	توجه به روابط انسانی		76/0	44/4	دارد
5	فرهنگ سازمانی	نگهداری نیروهای داوطلب	52/0	–	دارد
6	مدیریت منابع انسانی		72/0	43/3	دارد
7	مشارکت و کار تیمی		94/0	65/3	دارد
8	وظایف مدیریت و رهبری		73/0	45/3	دارد
9	انگیزش		14/0	92/0	ندارد

 

با توجه به نتایج به نمایش درآمده در جدول 6، هر 4 عامل ابزارهاي تشويقي، ابزارهاي فني ارتباطات و تبليغات، ابزارهاي اطلاع رساني، و توجه به روابط انساني و همچنين 4 عامل فرهنگ سازماني، مديريت منابع انساني، مشاركت و كار تيمي و وظايف مديريت و رهبري بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب موثر هستند. این در حالی است که نتایج آزمون تحلیل مسیر نشان داد که عامل انگیزش تأثیر معناداری بر نگهداری نیروهای داوطلب ندارد.

سوال دوم: کدام یک از عوامل تأثیر بیشتری بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب در موسسات خیریه استان بوشهر دارند؟

جهت اولویت بندی اثربخشی عوامل موثر بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب در موسسات خیریه از آزمون فریدمن استفاده می شود. مقیاس در این آزمون باید حداقل رتبه‌ای باشد. نتایج این آزمون در جدول 7 به نمایش درآمده است.

جدول شماره7: اولویت بندی عوامل موثر بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب

رتبه	عوامل	رتبه بندی میانگین	درجه آزادی	سطح معناداری
1	ابزارهای تشویقی	29/5	7	0.000
2	ابزارهای فنی ارتباطات و تبلیغات	16/5
3	ابزارهای اطلاع رسانی	10/5
4	وظایف مدیریت و رهبری	53/4
5	فرهنگ سازمانی	42/4
6	مشارکت و کار تیمی	4
7	مدیریت منابع انسانی	95/3
8	توجه به روابط انسانی	55/3

 

نتایج آزمون فریدمن برای عوامل موثر بر جذب و نگهداری نیروهای داوطلب نشان می دهد که به ترتیب ابزارهای تشویقی، ابزارهای فنی ارتباطات و تبلیغات، ابزارهای اطلاع رسانی، وظایف مدیریت و رهبری، فرهنگ سازمانی، مشارکت و کار تیمی، مدیریت منابع انسانی و توجه به روابط انسانی موثر هستند. با توجه به اینکه سطح معنی داری کوچکتر از 0.05 شده است بنابراین می توان بیان نمود که نتیجه به دست آمده معنادار می باشد.

بحث و نتیجه گیری

عامل اول: ابزارهای تشویقی

تعداد 8 متغير از متغيرهاي تحقيق در عامل اول قرار گرفتند و با توجه به اينكه بيشترين مقدار ارزش ویژه(29/5) را به خود اختصاص داده اند  مهمترين عامل محسوب مي شود. پیشنهاد های محقق برای این عامل به ترتيب عبارتند از:

1. انتشار مطالب مربوط به فعاليت هاي داوطلبانه در نشريات منتشر شده توسط گروه هاي اقليت، مدارس، اماكن مذهبي، دانشكده ها و

ادارات.

2. تهيه كارتهاي داوطلبي جهت استفاده از مزاياي مختلف مانند تخفيف و …
3. برگزاري جلسات تبادل اطلاعات و پرسش و پاسخ با افرادي كه در مورد داوطلب شدن پرسش هايي دارند.
4. وضع قوانين مربوط به حقوق داوطلبي و حمايت از فعاليتهاي داوطلبانه در مراجع قانونگذاري.
5. وضع قوانين و دستورالعمل هايي بمنظور پشتيباني مالي داوطلبان با مسائلي همچون كاهش هزينه حمل و نقل، تخفيف و …
6. معرفي داوطلبان فعال در رسانه ها، بمنظور تشويق سايرين و ايجاد رقابت در افراد جهت همكاري.
7. كسب اطلاعات و توجه به نيازهاي كاري، استعدادها، مهارتها و توانايي ها و همچنين علائق داوطلبان در اوقات فراغت.
8. تبليغات و اطلاع رساني در رويدادهاي ورزشي و جشنهاي ملي، مذهبي و نمايشگاه ها.

عامل دوم: ابزارهای فنی ارتباطات و تبلیغات

عامل دوم شامل متغيرهايي در خصوص عوامل فني علم ارتباطات و تبليغات مي باشد كه باعث تاثيرگذازي و جلب توجه مخاطبان و داوطلبان بالقوه به سازمان خواهد شد. پیشنهادهای محقق برای تقویت اين عوامل به ترتيب عبارتند از:

1. توجه به مهارت هاي ارتباطات فردي در ملاقات با افراد (بعنوان مثال : حفظ ارتباط چشمي در حين مكالمه، بخاطر سپردن اسم كوچك افراد و…)
2. در نوشته هاي عضو گيري، بروشورها، نشريات خبري و… از كلماتي كه علاقمندي و دلبستگي را شعله ور ميكند استفاده شود. مانند اين كلمات: سلامت و تندرستي، محبت، دوستي و عشق، موفقيت، بدست آوردن، آزاد، مستقل، كشف كردن، ويژه، مخصوص، پيروزشدن و …
3. استفاده از رنگها و طرح هاي گرافيكي جذاب و زيبا در نوشته ها، بروشورها، پوسترها و طرحهاي تبليغاتي.
4. ارائه اطلاعات در رابطه با مزيت و منفعت هاي داوطلب شدن در پيام هاي عضوگيري.
5. استفاده از احاديث، روايات و دستورات مذهبي در خصوص احسان، امدادرساني و … در نوشته هاي تبليغاتي براي جذب داوطلبان.

ارتباطات و تبليغات امروزه به عنوان يك علم و تكنيك حياتي براي جلب توجه مشتريان و مخاطبان محسوب شده، كه با استفاده از يافته هاي روان شناسي، جامعه شناسي، هنر و … روز به روز بر پيچيدگي و قدرت آن افزوده مي شود.متخصصين ارتباطات، تبليغات و بازاريابي مي توانند با استفاده از تكنيك هاي علمي بر ذهن و تفكر مخاطبان تاثير بگذارند. بدين ترتيب كه با ارائه پوسترها و برنامه هاي تبليغاتي در رسانه هاي مختلف و با استفاده از عبارت و كلمات مناسب و تركيبات گرافيكي زيبا و جذاب مي توانند ذهن و باور مخاطب و داوطلب بالقوه را به سمت موضوع مورد نظر سوق داده و متمركز نمايند. زماني كه سازمان در نظر دارد در مدت زمان كوتاهي بر طيف وسيعي از مخاطبان و در حوزه جغرافيايي وسيع تاثيرگذار باشد، توجه به فنون ارتباطات و تبليغات در افزايش بهره وري كار اهميت بيشتري مي يابد.

عامل سوم: ابزار اطلاع رسانی

متغيرهاي عامل سوم عمدتا در خصوص اطلاع رساني به افراد مختلف در خصوص داوطلبي و فعاليتهاي داوطلبانه مي باشند. پیشنهادهای محقق برای تقویت اين عوامل به ترتيب عبارتند از:

1. چاپ و ارائه كارت هاي تبريك همراه با پيام داوطلبي، خبرنامه ها و بروشورها.
2. استفاده از اتيكت ها و لباس هاي تبليغاتي در مراسم ها و رويدادهاي خاص.
3. محيط و محل قرار گرفتن سازمان، فضاي داخلي، و دكوراسيون متناسب.
4. انتشار مطالب و مقالات مربوط به سازمان و فعاليتهاي داوطلبانه در رسانه هاي مختلف مثل روزنامه، مجلات، راديو، تلويزيون و …
5. گسترش مستمر پايگاه داده ها و اطلاعات سايت اينترنتي سازمان.
6. شركت در كنفرانس و سمينارها جهت جذب داوطلبان و توسعه ارتباطات و اطلاعات.

سازمانهايي كه ماهيت وجودي شان ناشي از حضور مردم و شركت آنها در فعاليت هايشان ميباشند براي بقا و دوام خويش بايد به معرفي بهتر و بيشتر اهداف، برنامه ها و عملكرد سازمان بپردازند. وسسات خیریه نيز به همين منظور مي بايست از هر فرصتي براي اطلاع رساني و افزايش آگاهي مردم از فعاليت هاي داوطلبانه استفاده نمايد.

عامل چهارم: وظایف مدیریت و رهبری

تقسيم وظايف كاري بين اعضا و گروه هاي كاري، سرپرستي گروه ها و اعضا در حين انجام وظايف، پيگيري مستمر انجام امور طبق برنامه مصوب و نظارت دقيق بر اجراي مقررات و دستورالعمل ها همه در زير مجموعه وظايف مديريت و رهبري قرار مي گيرند. پیشنهادهای محقق جهت تقویت اين عامل به ترتيب عبارتند از:

1. سرپرستان داوطلبان را به وحدت، تلاش، ابتكار و فداكاري تشويق كنند.
2. كنترل مستمر جريان انجام امور طبق برنامه تصويب شده و دستورهاي صادره.
3. تقسيم كاري مشخص بين اعضاء و گروه هاي كاري و هماهنگي بين آنها بعمل آيد.
4. رعايت دقيق مقررات و دستورالعمل هاي موسسات.

اگر سازمان را مانند بدن انسان فرض كنيم ، مدير سازمان به مثابه مغز انسان است. بدون مغز ، انسان داراي يك زندگي گياهي است ، فردي كه سكته مغزي كرده است، ممكن است اعضاي بدنش فعاليت داشته باشد اما اين فعاليت روز به روز سير قهقرايي را تا زمان مرگ بدن مي پيمايد . سازمان با مديريت ضعيف ، مانند فردي است كه سكته مغزي نموده است و روز به روز ، سيستم به سوي اضمحلال و نابودي پيش ميرود.

عامل پنجم: فرهنگ سازمانی

پیشنهادهای محقق جهت تقویت این عامل به ترتيب عبارتند از:

1. فرهنگ سازمان مي بايست به گونه اي باشد به عملكرد بيش از تعهد توجه داشته و پاداش هاي بزرگ و شناسائي فردي در آن وجود داشته باشد.
2. فرهنگ سازمان مي بايست به اكثريت بها داده و برنامه هاي مسير ترقي را گام به گام دنبال كند.
3. توجه اساسي فرهنگ سازمان مي بايست روي فرصت هاي محيطي باشد.
4. فرهنگ سازمان مي بايست امنيت شغلي كمي را فراهم كند، و بدنبال بقا بوده، و هر فرد بتواند در جايگاه متفاوت از ديگران قرار گيرد.
5. فرهنگ سازمان مي بايست به تقويت شخصيت علمي و تخصصي داوطلبان تاكيد داشته باشد.
6. فرهنگ سازمان مي بايست به روابط بلند مدت ارزش نهاده، بهبود مسير ترقي بصورت، آموزش منظم و مرتب و ترقي بر پايه تخصص شغلي را ملاك خود قرار دهد.
7. فرهنگ سازمان مي بايست به گونه اي باشد كه به استعدادها و فعاليت هاي ابتكاري ارزش قائل شود.
8. تناسب تجهيزات موجود با نيازها فرهنگ سازمان مي بايست بر وفاداري، مفيد بودن فرد براي گروه و تقدير از افراد درستكار تاكيد داشته باشد.
9. برنامه ريزي، زمان بندي و تعيين دقيق فعاليت هاي سازمان در آينده.

با توجه به اهميت فوق العاده فرهنگ سازمانی در حفظ و نگهداري كاركنان و داوطلبان و ايجاد وحدت رويه و تداوم حيات سازمان قابل تعمق مي باشد. فرهنگ، مجموعه ارزشها، باورها، هنجارها و نگرش هايي است كه يك سازمان اجتماعي به آنها متكي است و رفتار اعضاي آن را شكل مي دهد.

عامل ششم: مشارکت و کار تیمی

عامل ششم به يكي از مهمترين مقوله هاي انگيزشي در سازمان هاي غيردولتي و داوطلبانه يعني مشاركت و كارتيمي مي پردازد. پیشنهادهای محقق برای تقویت این عامل به ترتيب عبارتند از:

1. داوطلب در كار با تيم، احساس آزادي عمل داشته باشد.
2. اعضاء گروه بتوانند آزادانه نظرات و تعاملات منفي خود را بيان كنند، بدون اينكه از تلافي آن ترس داشته باشند.
3. فرصت هاي مشاركت در هدف گذاري ها، وجود داشته باشد.
4. امكان مشاركت در تعيين شيوه و رويه هاي انجام كارها وجود داشته باشد.
5. اعتماد اعضاء گروه به يكديگر.

احساس آزادي عمل و بيان در ارائه انتقادات و پيشنهادات و ابراز عقايد و كارتيمي به افراد اين باور را مي بخشد كه همچنانكه آنها وظايف و مسئوليت هاي خاصي را در قبال گروه بر عهده دارند به عنوان يك عضو از فرصت و حق راي مساوي، مشاركت در تصميم گيري و هدف گذاري هاي گروه خیرین نيز برخوردارند.

عامل هفتم: مدیریت منابع انسانی

متغيرهاي عامل هفتم جزو زير مجموعه هاي مديريت منابع انساني شامل آموزش، پاداش، ارزشيابي، برنامه ريزي نيروي انساني، بهداشت و ايمني، تجزيه و تحليل شغل و گردش شغلي مي باشد. پیشنهادهای محقق برای تقویت این عامل به ترتيب عبارتند از:

1. تشويق داوطلبان فعال و تقدير از خدمات برجسته آنان.
2. اعطاي پاداش به داوطلبان فعال و نمونه.
3. استفاده از داوطلبان در گروه هاي كاري متفاوت بمنظور توسعه مهارت ها و گسترش سطح بينش آنها.
4. تعيين مسئوليت ها و جانشين هاي داوطلبان در موارد لازم.
5. مشخص نمودن دقيق وظايف، مسئوليت ها و كارهاي داوطلبان.

در سازمانهاي امروزي، منابع انساني مهترين سرمايه سازمان محسوب مي شوند و با توجه به اهميت فزاينده منابع انساني در سازمان هاي داوطلبانه لزوم توجه به نيازهاي آنها و مديريت صحيح منابع انساني از ضروريات مي باشد.

عامل هشتم: توجه به روابط انسانی

متغيرهاي مربوط به عامل هشتم در خصوص توجه و احترام به افراد و برقراري ارتباط نزديك با آنها مي باشد.

پیشنهادهای محقق جهت تقویت عامل به ترتيب عبارتند از:

1. برقراري رابطه دوستانه و صميمانه با داوطلبان.
2. نحوه پاسخگويي كارمندان سازمان به داوطلبان و برقراري ارتباط مناسب با آنها.
3. استفاده از افرادي با روابط عمومي بالا براي عضوگيري داوطلبان.
4. نظرسنجي و استفاده از انتقادات و پيشنهادات كارمندان، داوطلبان و عموم مردم.

نيروي انساني در تمامي سازمانها به عنوان مهمترين سرمايه سازمان محسوب مي شود. و از آنجائيكه انسانها براي ارضاي نيازهاي خاص خود (مثل احترام، رابطه، مشاركت و … ) به فعاليت هاي اجتماعي و گروهي مي پيوندند، لذا فراتر از روحيات متفاوت افراد با يكديگر تمامي داوطلبين وجوه مشتركي از عضويت و فعاليت در گروه ها دارند. بنابراين توجه به انگيزه هاي مشترك انساني و احترام به آنها و برقراري رابطه مناسب از عوامل جذب داوطلبان بالقوه به سازمان مي باشد.

عامل نهم: انگیزش

در پژوهش حاضر عامل انگیزش تأثیر معناداری بر نگهداری داوطلبان امور خیریه نداشت. از مهمترین دلایل این موضوع این است که افرادی که داوطلبانه در مسائل مربوط به خیریه مشارکت می کنند به خودی خود دارای انگیزه بالایی هستند و نیازی به انگیزش بیشتر از طریق عوامل خارجی ندارند.

منابع

1. آذر ﻋﺎدل، ﻣﺆﻣﻨﻲ ﻣﻨﺼﻮر. آﻣﺎر و ﻛﺎرﺑﺮد آن در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ؛ 1380، تهران
2. ﺣﻴﺪرﻋﻠﻲ ﻫﻮﻣﻦ. ﻣﺪل ﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﺎﺧﺘﺎري، اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ؛ 1384.، تهران

3. رکن آبادی افتخاری، عبدالرضا، پورطاهری، مهدی، میرجلالی، اکبر، نقش نهاد خيريه اي كميته ي امداد در بهبود كيفيت فيزيكي مسكن مددجويان تحت پوشش روستايي مورد: بخش كندوان شهرستان ميانه، جغرافیا و توسعه، شماره33، 1392، 26-1
4. عرب مازار، عباس، زایر، آیت، ارائه الگويي براي حمايت مالياتي از كمكهاي خيريه در ايران (بازنگري ماده 172 ق.م.م با رويكرد اعتبار مالياتي)، پژوهشنامه ماليات/شماره يازدهم (مسلسل 59 )، 1390، 38-9
5. ﻛﻼﻧﺘﺮي، ﺧﻠﻴﻞ، ﻣﺪل ﺳﺎزي ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، اﻗﺘﺼﺎدي (ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﻴﺰرل و ﺳﻴﻤﭙﻠﻴﺲ) اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺻﺒﺎ، ﭼﺎپ اول، 1388، تهران
6. گنجی، محمد، نیازی، محسن، احسانی راد، فاطمه، مشارکت در امور خیریه و وقف، پیش درآمدی بر توسعه ی پایدار، فصلنامه ی مطالعات توسعه ی اجتماعی- فرهنگی، دوره ی سوم، شماره ی 4، 1394، 45-25
7. نکویی مقدم، محمود، امیریوسفی، سعیده، قربانی، زهرا، امیراسماعیلی، محمدرضا، نقش موسسات خیریه در نظام سلامت، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، شماره2، 1392، 10-1

 

 

 

 

 

 

 

[*] Root Mean Square Error Of Approximation